Grus grus archibaldi - Anadolu dağ turnası
Fotoğraf: Biyolog Eray Şmşek
Turnalar görkemli bir kuştürüdür ve diğer türlerine göre orta-boyutlarda olup, 100-130 santimetre büyüklüğünde kuşlardır. 180-240 (cm) santimetre kanat açıklığına sahiptirler. Ortalama olarak 4.5–6 kg ağırlığa kadar ulaşabilirler. Beyaz yüz çizgisiyle ve siyah kanat tüylerinin bir demetiyle gridir. Erişkinlerin, kırmızı bir taç yaması vardır.
Avrupa ve Asya'nın kuzey parçalarında sulak arazilerde üreme görülürler. Kışı geçirmek için uzun mesafe uçma yeteneğine sahip göçmen kuşlardır. Afrika'da (güneyde Fas ve Etiyopya'ya), güney Avrupa ve güney Asya'da (güneyde Kuzey Pakistan ve doğu Çin'e) kışlarlar. Göç eden sürüler, "V" biçiminde uçarlar.
Hepçil türler olup, yapraklar, kökler, küçük yumuşaklar, meyveler, böcek türleri, küçük kuştürleri ve bazı memeli türleri ile beslenirler.
Anadolu dağ turnaları
20 çiftten az sayılarıyla dünyanın en nadir turnası olduğu ortaya konan Anadolu dağ turnası (Grus grus archibaldii) Ardahan, Kars, Erzurum, Erzincan, Muş, Sivas ve Van’da yayılış gösterirler. Çok az sayıda Kafkasya ülkelerinde de görülüyor.
Doğu Anadolu’da yaşayan turnaların dünyadaki tüm turnalardan farklı bir alttür olduğu keşfedildi. Anadolu dağ turnalarının diğer turnalardan en önemli farkı başlarında kırmızı bir leke bulunmaması.
Doğa Derneği ve Dünya Turna Vakfı uzmanları tarafından iki yıldır yürütülen çalışmalara göre Doğu Anadolu Bölgesi’nde keşfedilen Anadolu dağ turnasının dünyadaki tüm dağılım alanı Doğu Anadolu, İran, Gürcistan ve Ermenistan’da yer alıyor. Dünyada 20 çiftin altında kaldığı tahmin edilen bu alttürün Türkiye’de üreyen 6 çiftinin yuvası biliniyor. Komşu ülkelerden İran’da 1 çift, Ermenistan’da ise 2 çiftin yeri biliniyor. Ne var ki Anadolu dağ turnaları kurutma, baraj ve yol yapım çalışmaları gibi tehditler nedeni ile yok olma tehlikesi ile karşı karşıya.
Anadolu dağ turnası bizim ele varamayabilir
Geçmişte Doğu Anadolu’daki çok sayıda sulak alanda üreyen Anadolu dağ turnaları, günümüzde yalnızca Muş, Van, Erzurum, Kars, Sivas, Ardahan ve Erzincan civarında bulunan sulak alanlarda yaşamını sürdürüyor. Sulak alanlardaki kurutma çalışmaları, baraj, yol inşaatları ve üreme döneminde çıkarılan saz yangınları dünyanın en nadir turna alttürünün varlığını tehdit ediyor.
Doğa Derneği ve Dünya Turna Vakfı’nın (International Crane Foundation) yürütmekte olduğu proje kapsamında son iki yılda Doğu Anadolu’da 9 ili kapsayan bir çalışma gerçekleştirildi. Arazi çalışmalarının ardından Almanya ve Rusya’da türün dünyada önde gelen uzmanlarıyla bir araya gelen Doğa Derneği uzmanları, türün acil olarak kurtarılması konusunda çalışma başlatma kararı aldı. Proje kapsamında bilinen bireylerin üreme başarısının izlenmesinin yanı sıra yöre halkı, karar vericiler ve yerel yönetimlerle beraber çalışılarak, üreme alanlarındaki tehditlerin ortadan kaldırılması hedefleniyor. Tehditlere karşı acil önlem alınmazsa bu nadir canlının yeryüzünden silinmesi an meselesi.
Anadolu dağ turnasının korunması için Türkiye’deki herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini belirten Doğa Derneği Genel Müdürü Engin Yılmaz “Anadolu dağ turnalarının sadece türkülerde kalmaması için Türkiye’ye büyük görev düşüyor. Doğa Derneği, yedi yıl önce başlattığı Hedef: Sıfır Yok Oluş kampanyasıyla çok sayıda ortaklık kurdu ve en nadir canlı türlerinin korunmasını sağladı. Anadolu kimliğinin ayrılmaz parçası turnalar için de seferber olmalıyız” dedi.
Alem: | Animalia (Hayvanlar) |
Şube: | Chordata (Kordalılar) |
Sınıf: | Aves (Kuşlar) |
Takım: | Gruiformes (Turnamsılar) |
Familya: | Gruidae (Turnagiller) |
Cins: | Grus Brisson, 1760 |
Kaynak: Doğa Derneği
Kuşlar
-
Luscinia pectoralis - Himalaya Yakutgerdanı
-
Türkiye'nin Balıkçılları
-
Türkiye’de Üreyen Ördek Türlerinin Dağılımı
-
Nesli Tehlikede Olan (IUCN - EN) Kuşlarımız
-
Türkiye'nin Çinteleri (KİRAZ KUŞLARI)
-
Türkiye'de Yaşayan Ebabil Kuşları
-
Gecenin Sessiz Hakimi: Baykuşlar
-
Kırmız Yanaklı Mavi Kurdele İspinozu - Uraeginthus bengalus
-
Benekli Habeş Kızkuşu - Vanellus melanocephalus
-
Merops nubicus - Kuzey Karmenrenkli Arıkuşu
-
Yavru kuş buldum, ne yapmalıyım?
-
Orman yalıçapkını - Halcyon senegalensis
-
Yalıçapkını - Emircik kuşunun ilginç özellikleri
-
Türkiye'nin SIVACI Kuşları
-
Türkiye'nin Martı'ları