Hayvanlarda Etolojik Karakterler
Etolojik yani davranış karakterleri taksonomik karakterlerin en önemlilerinden biridir. Gerçekten davranış karakterleri, yakın ve özellikle sibling specieslerde morfolojik karakterlerden daha fazla önem kazanır.
Ancak davranış karakterlerinden yararlanabilmek için mutlaka canlı örnekler üzerinde çalışmak gerekir. Kurutulmuş böcek örnekleri üzeride bu karakterlerin kullanılamayacağı açıktır. Bazı davranışlar, böceğin belirli biyolojik dönemlerinde veya günün belirli bir saatinde ortaya çıkabildiği için bu konuda devamlı inceleme yapma zorunluluğu vardır. Bazı davranışların incelenmesi için özel aletlere de gereksinim duyulur.
1. Ses çıkarma
Son yıllarda duyarlı ses alıcı araçlarının gelişmesi ses çıkarma davranışının taksonomideki önemini büyük oranda arttırmıştır. Sonagraf adı verilen aletler yardımıyla çeşitli canlılar tarafından çıkarılan sesler grafik haline dönüştürülmekte, bu grafiklerin kıyaslanmasıyla da canlıların tanımı yapılabilmektedir. Kuzey Amerika’da Grylidae familyasına bağlı 40 kadar türün bu yolla teşhisi mümkün olmuştur. Bu konuda çalışmalar Cicadidae familyası türleri üzerinde de yapılmaktadır. Örneğin Lyrestes cinsine bağlı üç türün çıkardığı seslerle ilgili grafikler Şekil 8’de verilmiştir.
2. Işık verme
Özellikle Lampridae türlerinin birbirlerine son derece benzemesi nedeniyle türlerin ayrılmasında ışık verme durumları önem kazanır. Işık verme süresinin uzunluğu, ışığın şiddeti, 2 ışık verme zamanları arasındaki fark vs.’ye bakarak türler arasındaki farklar belirgin olarak ortaya çıkar.
Aynı durum Celeoptera takımının Elateridae, Homalisidae, Telegeusidae, Phengodidae; Homoptera takımının Fulgoridae familyasına bağlı Fulgora laternaria; Diptera takınının Mycetophilidae ve Collembola takımının Poduridae, Onychiruridae familyalarında da görülür.
3. Çiftleşme şekli
Çiftleşme şekli bazı canlılarda taksonomik karakter olarak kullanılabilir. Örneğin, bazı Gastropoda türlerinde çiftleşme çok ilginç olup, onların tanınmalarında çok önemli rol oynar. Hatta sümüklüböceklerden Limax cinsine bağlı türlerin çoğu çiftleşme şekillerine bakmak suretiyle birbirlerinden ayrılabilmektedir.
4. Yumurta bırakma
Genellikle böceklerin kendilerine özgü yumurta bırakma şekilleri vardır. Bazı böceklerin yumurta bırakma şekline bakılmak suretiyle büyük olasılıkla cins, bazı hallerde de tür düzeyinde bunları tanımak mümkün olabilmektedir (Şekil 10).
Örneğin, Malacosoma cinsine bağlı türler yumurtalarını konukçu bitkilerin dallarına çepeçevre bir yüksük halinde bırakırlar. Bu yüzden bunlara “yüksük kelebekleri” veya ‘bülbül gözyaşı kelebeği” denilir.
Güney ve Güneydoğu bölgesi bağlarında sürgünler içinde gömülmüş olarak yumurtalara rastlanırsa bu tür büyük bir olasılıkla Klapperichicen viriddismia’dır.
Mantidae, Blatellidae ve Blattidae yumurta paketlerinin (ootheka) şekli ve bırakıldığı yerler türlere özgü karakterlerdir.
5. Zarar şekli
Her türün kendine özgü bir zarar şekli vardır. Bu zarar şekline göre cins düzeyinde ve birçok durumda da tür düzeyinde teşhis yapmak mümkün olabilmektedir. Meydana gelen zarar şekline bakmak suretiyle etmeni saptama, simptomotoloji (=simptomları inceleyen bilim dalı)’nin konusudur. Özellikle uygulamalı entomoloji ve taksonomi alanında çalışan araştırıcıların simptomları çok iyi bilmesi bir zorunluluktur. Aşağıda bazı tipik simptomlar ve etmeni olan böceklere örnekler verilmiştir (Şekil ).
Bazı böcek türlerinin teşhisleri sadece zarar şekillerine bakmak suretiyle yapılır. Örneğin, yaprağın iki edidermisi arasında galeri açarak zarar yapan Agromyzidae türlerinin teşhisi galeri şekillerine göre yapılır. Bundan başka orman ağaçlarının kabukları altında galeri açarak zarar yapan Scolytidae türlerinin teşhisi galerin şekline göre yapılır.
6. Yuva yapma
Hymenoptera takımına bağlı Anthidium ve Dianthidium cinsleri birbirine son derece benzeyen türleri kapsar. Bu cinsi ayırmak, yuva şekillerine bakmak suretiyle mümkün olabilmektedir. Bunlardan Anthidium cinsine bağlı türlerin yuvaları pamuğumsu bitki liflerinden, Dianthidium türlerinin yuvaları ise reçine, kum, küçük taş parçalarından yapılmıştır.
Yuva ağızları ve sistemleriyle, termitlerin toprak üstünde meydana getirdiği tepecikler türlere özgü olup, bunların tanınmalarında önemli rol. Yine kuşların ve bazı böceklerin yaptıkları yuvaların şeklinden bunların tür teşhisleri yapılabilmektedir.
Ayrıca çeşitli örümcek, akar ve tırtılların ağ yapma şekilleri sınıflandırmanın çeşitli düzeylerinde yararlanılabilen karakterlerdendir. Örneğin, Euproctis chrysorrhoea, Thaumetopoea pityocampa, Hyponomeuta spp. ve Anagasta kuehniella ağları türe özgü oluşuklardır.
Trichoptera larvalarının ve bazı Lepidoptera larva ve pupalarının muhafaza edildiği torbaların biçin ve yapıları bunların tanınmalarında çok önemlidir. Trichoptera larvalarının içinde barındıkları torbaların yapılmasında kullanılan meteryal bile bunların tanınmasına yardımcı olmaktadır.
7. Biyolojik davranışlar
Kışlama, baharda ilk görünme vb. davranışlar da özellikle sibling türlerinin ayrılmasında kullanılan etholojik karakterlerdir. Örneğin, Melanaspis obscura’nin simpatrik 2 sibling türünden birincisi henüz yerleşmiş aktif nimf döneminde kışladığı halde, II. tür 2. dönem nimf halinde kışlar.
Zooloji
-
Ataks tavuk yetiştiriciliği ve Ataks tavuk özellikleri nelerdir?
-
Omurgalılara Genel Bir Bakış
-
Memelileri diğer canlı türlerinden ayıran bazı özellikler
-
Göz dizilişlerine bakarak örümceklerde familya tespiti
-
Önositoid nedir? Önositoidler nasıl bir yapıya sahiptir ?
-
Adipohemosit nedir?
-
Sferül hücre nedir?
-
Koagülosit nedir?
-
İntegrin nedir? Görevleri nelerdir?
-
Organogenez nedir ? Hangi canlılarda görülür ?
-
Hayvanlarda boşaltım sistemi elemanları nelerdir?
-
Nöral Kristadan Gelişen Yapılar
-
Omurgasızlarda kan hücreleri
-
Deneylerde Neden Fare Kullanılır?
-
İstilacı Türlerin Yayılma Yolları Nelerdir ?