Kar leoparı - Kar parsı - Panthera uncia hakında bilgi
Vahşi bir kar leoparı. (Photo: Dennis W Donohue/Shutterstock)
Kar leoparı, Kar parsı olarak da bilinir, kedigiller (Felidae) familyasının Panthera cinsinin bir üyesi olan büyük bir kedi türüdür.
1. Kar leoparları yükseklerde yaşamayı seviyor
Kar leoparları, Orta ve Güney Asya'nın dağlık aralıklarında bulunurlar. Sibirya'nın Baikal Gölü'nün batısından başlayarak, Himalayalar ve Tibet Platosu'nda, Afganistan ve Pakistan da yayılış gösterirler.
Snow Leopard Trust'a göre, türler uçurumların kenarı, kayalık alanlar ve vadileri tercih ediyor. Bu tür habitatlar bu kedilerin av bulmalarına, gizlenmelerine yardımcı olmak için iyi bir alan oluşturmaktadır.
2. Kar leoparlarının vücutları zor ve karlı iklimler için dizayn edilmiştir.
Kar leoparının vücut yapıları buz gibi dağ ortamları için optimize edilmiştir. Kuvvetli bedenleri ve kalın kürkleri belirgin avantajlar sağlasa da, kayalık dağlık arazide, soğuk havayı ve ısı kaybını en aza indirgeyen kürk yapıya, küçük yuvarlak kulaklara, nefes almasına yardımcı olan büyük burun boşluklarına ve dengelerine yardımcı olan uzun bir kuyruğa sahiptirler. Uyurken suratları için bir battaniye gibi uzun, kalın kuyruklarını kullanırlar.
3. Kar leoparları geniş ayaklarını kar ayakkabıları gibi kullanırlar.
Bu soğuk iklim adaptasyonunu sağlayan etkenlerden bir tanesi de büyük tıknaz ve pençeleridir. Kar kapanının pençeleri genellikle doğal "kar ayakkabıları"na benzemektedir, çünkü kediler kar içinde yürürken ağırlıklarını daha iyi dağıtmaya ve kara saplanmayı engelleyen geniş ayaklara sahiptirler. Ayrıca buzlu yüzeylere karşı çekiş sağlayan kuvvetli pençelere sahiptirler.
4. Kar Leoparlarının soyları tükeniyorlar.
Kaplanlardan çitalara kadar, tehdit altında veya nesli tükenmekte olan vahşi kedi vardır. Kar leoparı bunlardan sadece biridir. Türler, son yirmi yılda en az yüzde 20 oranında azalan nüfus verilerine sahiptirler. 2008'de Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından tehlikede olarak listelenmiştir. Şu anda vahşi doğada yaşayan 4,000 ila 7,000 civarında kar leoparı kaldığı düşünülmektedir. IUCN listesine göre, bu kedilere karşı en büyük tehditler arasında " yasadışı avlanma ve ticaret, yöre halkıyla çatışma ve koruma önlemlerinin eksikliği" yer alıyor.
5. Kar leoparlarının vahşi doğada ne kadar yaşayabildiklerinden emin değiliz
Zor şartlar nedeniyle, bilim adamları vahşi kar leoparlarının ortalama ömründen tamamen emin değiller, ancak büyük olasılıkla diğer büyük kedilerle kıyaslanabilir. Kaplanlar, en yakın akrabalarına göre genellikle vahşi doğada 10 ila 15 yıl yaşarlar. Bununla birlikte, tutsaklığı eklediğinizde büyük kedilerin ömrü önemli ölçüde artar. Dünyanın en eski kar leoparı Shynghyz 10 Ekim 2015'te Tokyo, Japonya'daki Tama Hayvanat Bahçesi'nde böbrek yetmezliği nedeniyle öldüğünde 25 yaşındaydı.
6. Kar leoparları kükreyemezler
Büyük kedilerin seslerini düşündüğünüzde, muhtemelen Afrika aslanının görkemli kükreme sesi akla ilk gelen şey olacaktır. Ancak, tüm büyük kediler böyle kükreyemezler. Kar leoparları da bu kükreyemeyen gruba dahildir. Bu güzel kediciklerin kükreyememesi, aslanların ve diğer kükreyen büyük kedilerin sahip olduğu bazı gırtlak özelliklerine sahip olmaması ile ilgilidir. Kükreyen kediler yerine, kar leoparları iletişim için kullanılan kısa, tehdit unsuru olmayan bir seslendirme kullanırlar bu işlem tıslama, hırlama gibi hava yoluyla iletişim kurma şeklinde olur. Kar leoparının en yakın akrabası, kaplandır.
7. Kar leoparları insanlara karşı ürkektir.
Aslanlar ya da kaplanlar gibi, kar leoparları genellikle insanlarla karşılaşmayı önlemeye çalışırlar. Şüphesiz avlanmada çok yetenekli olsa da, insanlara karşı saldırganlaşması tarzları değil. Snow Leopard Trust'a göre, "insan üzerinde kar leopar saldırısı tespit edilemedi, beslenme sırasında rahatsız olsa bile, kar leoparının bölgeyi savunmaktan çok kaçması daha olasıdır."
8. Kar leoparlarının hayatları oldukça gizemlidir.
Kar leoparları utangaç tavırlarından dolayı çok fazla görülmezler. Bunun sebebi şafak vakti ve alacakaranlıkta avlanmaları ve aktif oldukları anlamına gelir. Karlı dağlık arazide saklanmak için mükemmel kamuflaj özelliklerinden bahsetmiyorum bile! Onların esrarengiz doğası, vahşi doğada kaç kar leoparının var olduğuna dair iyi bir tahminin vermemektedir.
Alem: | Animalia (Hayvanlar) |
Şube: | Chordata (Kordalılar) |
Sınıf: | Mammalia (Memeliler) |
Takım: | Carnivora (Etçiller) |
Alt takım: | Feliformia (Kedimsiler) |
Familya: | Felidae (Kedigiller) |
Cins: | Panthera Oken, 1816 |
Tür: | P. uncia |
Kar Leoparlarının Genel Özellikleri
Ortalama bir kar parsı 27–54 kg. ağırlığında, 1,2-1,5 m. uzunluğunda olur. Kuyruğu ise 91 cm. uzunluğundadır[1]. Postları kalın, açık gri renkte olup daha koyu renkte beneklerle kaplıdır. Bu postu ona kayalık dağlarda iyi bir kamuflaj sağlar. Kar parsının çok geniş olan patileri kara batmasını engeller. Ayrıca patileri tüylü olduğundan kara batmasını engeller.
Kar parsları Afganistan, Butan, Çin, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Moğolistan, Nepal, Pakistan, Rusya, Tacikistan ve Özbekistan boyunca Orta Asya'nın dağlık bölgelerinde yaşar.
Kar parsının yayılım alanı 2 milyon kilometre kare(Grönland ya da Meksika'nın yüz ölçümü kadar) alan kaplar. Yayılım alanlarının %60'ı Çin'dedir. Yine de bu hayvanlar eskiden yaşadıkları alanın önemli bir kısmını, örneğin Moğolistan'daki kısımlarını yitirmiştir.
Kar parsının iki alttürü vardır.
Başlıca avları yayılım alanlarına göre değişir. Himalayalar'da genellikle mavi koyun (Pseudois nayaur) ile beslenirken, Karakurum, Tanrı ve Altay Dağları'nda genelde dağ keçisi (Capra siberica) ya da argali (Ovis ammon) ile beslenirler. Ancak marmot ve tavşan gibi küçük hayvanlarla ya da kar tavuğu gibi kuşlarla da beslendikleri görülmüştür.
Yavrusunu büyüten dişi kar parsları dışında bu hayvanlar genelde yalnız dolaşır. Çiftleşme kışın sonlarında 1 veya 5 (genelde 2-3) kere gerçekleşir ve yavrular 90-100 gün sonra doğar. Yavrular bağımsız bir birey olduklarında -normalde 18-22 ay sonra- annelerinden ayrılır.
Kar parsları genelde alaca karanlıkta hareketlidirler. Bir bölgede birkaç gün yaşayabilirler ve birdenbire kilometrelerce uzağa gidebilirler.
Korunma Durumları
IUCN Kırmızı Liste göre kar parsının soyu tehlikededir. Sayılarının son iki nesilde (16 yılda) en az %20 azaldığından şüphelenilmektedir. CITES listesinde kar parsı Appendix I olarak geçer. Kar parsı yaşadığı 12 ülkenin çoğunda kanunlarla koruma altındadır. Afganistan, kar parsını yasalarla korumaya 2009 yılında, ülkenin ilk tehlikedeki türler listesini oluşturmasından sonra başlamıştır. Bu yasa Afganistan'da kar parsının her türlü av ve ticaretini yasaklar. Kar Parsı Yaşatma Stratejisi şu koruma yöntemlerini önerir;
- Çiftlik hayvanlarının, özellikle büyükbaşların doğal hayata daha az zarar verecek, kar parslarına karşı daha güvenli ve üretim açısından daha verimli olacak şekilde otlatılmasına teşvik etmek.
- Kar parslarını koruyan kurumlara mali destek; doğal yaşam bazlı eko-turizm (kar parsı yürüyüşleri gibi), küçük ev sanayii (köy işi ürünler gibi) ve iyi yapılandırılmış av programlarının da içerir.
- Yerel halktan ulusal hükümetlere kadar uluslararası bir hedef kitle için koruma konusunda eğitim ve bilinçlendirme.
Theile, kaçak avcılık ve yasa dışı ticareti engellemek için şunları önerir;
- Ulusal yasaları ve koruma politikalarını kar parslarının avlanmasının, öldürülmesinin, sahip olunmasının ve tüm beden parçaları ve türevleri dahil satış ve ticaretinin yerel ve ulusal seviyelerde yasaklanmasını yasaklanmasını kapsayacak şekilde geliştirmek, hükümetlere yasal destek önermek ve tavsiyede bulunmak, yasayı çiğneyenlere yettiği kadar caydırıcı para cezaları belirlemek, ve muhbirlerin yasa dışı faaliyetleri rapor etmesini sağlamak.
- Yasa uygulama kapasitesini bilinen ticaret yolları, pazarlar ve sınır yolları üzerinde denetimi arttıracak şekilde güçlendirmek; kuruluşlar arası iş birliğini ve bilgi paylaşımını geliştirmek; yasa dışı öldürmeyi tespit etmek ve engellemek için kaçak avcılık timleri oluşturma, başlıca pazar ve ticaret merkezlerinde düzenli denetim uygulama ve eğitimde teknik kapasiteyi arttırma.
- CITES çözümlerine uyacak şekilde ticaret yasaklarını düzenlemek için uluslararası iş birliğini güçlendirme.
Kar Parsı Şebekesi (Snow Leopard Network, SLN), bireyleri ve kuruluşları (Uluslararası Kar Parsı Vakfı [International Snow Leopard Trust] ve Kar Parsı Koruma [Snow Leopard Conservancy] dahil) eş-güdüm, iş birliği ve bilgi paylaşımı için birleştirir.Mart 2008'de Pekin'de yapılan Kar Parsının Geniş Çaplı Korunma Planı Üzerine Uluslararası Konferans, kar parsının korunması için önemli alanları (Kar Parsı Koruma Ünitesi) belirledi ve ulusal hareket planlarını geliştirmek için bir çerçeve sağladı. 4 ülkenin (Moğolistan, Rusya, Nepal ve Pakistan) zaten ulusal koruma planı vardı, ve Hindistan Kar Parsı Projesi'ni, kar parsı koruması için bir hükümet programı geliştirdi, ancak daha yeteri kadar desteklenmedi.
Kaynak:
- a b National Geographic- Kar parsı hakkında bilgi (İngilizce)
- defenders.org(İngilizce)
- http://ds.dial.pipex.com/agarman/snowlep.htm
- a b c Kar Parsı Vakfı, bilgi sayfası (PDF)(İngilizce)
- a b c d e IUCN Kırmızı Liste - Kar Parsı(İngilizce)
- CITES - Kar parsı (İngilizce)
- https://www.mnn.com/earth-matters/animals/blogs/snow-leopards-spotted-eastern-tibet-first-time
- https://tr.wikipedia.org
Çeviren ve Derleyen: Yavuz Aydın
Zooloji Haberleri
-
Bilim insanları yeni bir geko türünü ortaya çıkardı
-
CT taramalarında ortaya çıkan tuhaf yılan benzeri solucanların sırları
-
Dev kaplumbağalar yok edildikten 600 yıl sonra Madagaskar'a geri döndü
-
Hindistan kaplanları iklim ve insan baskısı arttıkça yükseklere tırmanıyor
-
Kitlesel Yok Oluşlardan Kurtulan Memeliler, ‘Genel Yiyici’ Değildi
-
Avrupa’da Bilinen Son Timsah 4,5 Milyon Yıl Önce Yaşamıştı
-
Ağaç kesimi ve iklim değişikliği dağ kuşlarını tehdit ediyor
-
Biyologlar, istilacı, etobur kurbağaların artık Georgia'da ürediğini söylüyor
-
Myanmar'da yeni bir çukur engereği türü keşfedildi.
-
Çin'de yeni bir iguana türü keşfedildi
-
Dev Dinozor Leşleri, Yırtıcılar İçin Önemli Bir Besin Kaynağıydı
-
Yarasalar 50 Milyon Yıl Önce de Ekolokasyon Kullanıyordu
-
Anadolu parsı aylar sonra yeniden görüntülendi
-
Endonezya'da doğan ve nesli tehlike altında olan Sumatra gergedanı ile tanışın
-
Avrupa'da gizemli yeni güve türü keşfedildi