Kolesterol Nedir? Kolesterol vücuttan atımı, Kolesterol düzeyinin denetimi
Kan kolesterol konsantrasyonu yüksekliğinin koroner kalp hastalığı riskini artıran en önemli etkenlerden biri olduğu çok uzun bir zamandan beri bilinmektedir.
Kolesterol Nedir?
Kolesterol, hayvanların vücut dokularındaki hücre zarlarında bulunan ve kan plazmasında taşınan bir sterol, yani bir steroid ve alkol birleşimidir. Daha düşük miktarlarda bitkilerde de bulunur. İlk defa 1754'te safra taşlarında kolesterol bulunduğu için bu maddenin ismi Yunanca chole- (safra) ve steros (katı) sözcükleri ile kimyadaki -ol ekinden türetilmiştir.
Kolesterol, lipid denilen bir tür kan yağıdır, hayvansal kaynaklı besinlerde ve tüm hücrelerde bulunan mum yapısında bir maddelerdir. Yüksek kolesterol ise LDL denilen kötü kolesterolün kanda birikmesidir. Kanda kötü kolesterolün yüksek olması, HDL denilen iyi kolesterolün düşük olması sağlık için bir risk faktörüdür. Kanda aşırı miktarda bulunan kolesterol yavaş yavaş damar duvarında birikir ve kalp krizi, felç, damar tıkanması, böbrek yetmezliği gibi hastalıkların oluşum riskini artırır. Yüksek kolesterol (LDL – kötü kolesterol) önemli sağlık sorunudur. Lipit dediğimiz hayvansal yağlar ve kolesterol, hücre zarlarının son derece önemli yapıtaşlarıdır. Kolesterol, her ne kadar kan yağları gibi algılanıyorsa da, yağ değildir, bir steroiddir ve kortizon diye adlandırılan antienflamatuvar (iltihapla savaşan) maddelerdir. Kolesterol de vücudumuzun ihtiyacına göre her gün üretilen vazgeçilmez doğal bir maddedir.
Kolesterol, yaşam için gerekli olan bir maddedir (steroid). Vücuttaki tüm organ ve dokulardaki hücreler için membranlar oluşturur. Gelişim, büyüme ve üreme için gerekli olan hormonları yapmak için kullanılır. Besin maddelerini besinlerden emmek için ihtiyaç duyulan safra asitlerini oluşturur. Kolesterol testi, kanda lipoproteinler tarafından taşınan toplam kolesterolü ölçer.
Az miktarda kolesterol, lipoproteinler adı verilen kompleks parçacıklarda kanda dolaşır. Her bir parçacık, protein, kolesterol, trigliserit ve fosfolipit moleküllerinin bir kombinasyonunu içerir ve parçacıklar, yoğunlukları ile, yüksek yoğunluklu lipoproteinlere (HDL), düşük yoğunluklu lipoproteinlere (LDL) ve çok düşük yoğunluklu lipoproteinlere (VLDL) sınıflandırılır. Bazen "iyi" kolesterol olarak adlandırılan HDL-C partikülleri, atılma ve LDL-C partikülleri için aşırı kolesterol ve "kötü" kolesterol, dokularda ve organlarda tortu kolesterol taşırlar.
Sağlıklı kalmak için sağlıklı kolesterol düzeylerini izlemek ve korumak önemlidir. Vücut düzgün çalışması için gereken kolesterolü üretir, ancak bazı kolesterol kaynağı diyettir. Bireyin yüksek kolesterol düzeyleri için kalıtsal bir yatkınlığı varsa veya doymuş yağlar ve trans doymamış yağlar (trans yağlar) yüksek olan yiyecekleri çok fazla yerse, o kişinin kanındaki kolesterol seviyesi artabilir ve olumsuz bir etkisi olabilir. kişinin sağlığı. Kandaki ekstra kolesterol, kan damarlarının duvarlarındaki plaklarda birikebilir. Plaklar, damarların sertleşmesine (ateroskleroz) ve kalp hastalığı ve inme de dahil olmak üzere çok sayıda sağlık sorununun artmasına yol açarak kan damarlarının açılmasını daraltabilir veya sonunda tıkayabilir.
Kolesterol pek çok biyokimyasal reaksiyonda yer almasına rağmen özellikle lipoproteinlerin kolesterolü taşıma biçimleri ve kandaki kolesterol düzeyleriyle kalp hastalıkları arasındaki bağlantıdan dolayı bilinir. Vücut, kolesterolü kullanarak hormonlar (kortizol, üreme hormonları), D vitamini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir. Bu işlemler için kanda çok az miktarda kolesterol bulunması yeterlidir.
Kolesterolün Sentezi ve hücre içine alımı
Vücuttaki kolesterolün çoğu vücut tarafından sentezlenir. Günlük üretimin %20-25'i karaciğerde gerçekleşir, ayrıca, ince bağırsak, adrenal bezleri ve üreme organlarındaki sentezlenme miktarı diğer dokulara kıyasla daha yüksektir. Yaklaşık 70 kg ağırlığındaki bir kişinin vücudunda toplam 35 g kolesterol vardır. Günlük dahili üretim miktarı 1 g, besin yoluyla alınan miktar ise 200–300 mg'dır. Bağırsaklara (safra ve besin yoluyla) giren 1.200-1.300 mg'ın yarısı kana geçer.
Kolesterol vücuttan atımı nasıl olur?
Kolesterol karaciğerden safra aracılığıyla atılır ve bir kısmı ince bağırsak tarafından geri alınır. Safra kesesi içinde, konsantrasyonunun yüksek olması nedeniyle kristalleşebilir ve bu durumda safra taşı oluşumuna yol açabilir (ancak daha ender olarak lesitin veya bilirübinden oluşmuş safra taşları da görülebilir).
Hücre içinde kolesterol düzeyinin denetimi
Kolesterol biyosentezi, mevcut kolesterol seviyesine bağlıdır, ancak bunu sağlayan homeostatik mekanizma henüz bilinmemektedir. Besin yoluyla gelen girdideki bir artış, dahili üretimin azalmasına yol açar, besinden gelen miktarın azalması da karşıt sonucu doğurur. En önemli düzenleme mekanizması, hücre içinde endoplazmik retikulumdaki kolesterol miktarının SREBP1 ve 2 (İngilizce Sterol Regulatory Element Binding Protein, sterol düzenleme elemanına bağlanan protein 1 ve 2) tarafından algılanması ile gerçekleşir. Kolesterol bulunduğu zaman SREBP1 2 proteine bağlanır: SCAP (SREBP-cleavage activating Protein) ve Insig 1. Kolesterol seviyesi azaldığı zaman Insig1, SREBP-SCAP kompleksinden ayrışır, bu kompleks Golgi aygıtına geçer ve orada S1P ve S2P (İngilizce Site 1 Protease ve Site 2 Protease) tarafından kesilir (bu iki proteaz kolesterol seviyesi düştüğü zaman SCAP tarafından aktive olurlar). Kısalıp bir transkripsiyon faktörüne dönüşen SREBP hücre çekirdeğine girer ve orada bir takım genlerin önünde yer alan SRE'ye (Sterol Regulatory Element) bağlanarak bu genlerın transkripsiyonunu artırır. Bu genler arasında HMG-CoA redüktaz ve LDL reseptörü genleri vardır. HMG-CoA redüktaz hücre içi kolesterol üretiminin artmasına neden olur, LDL reseptörü ise kanda dolaşan LDL'in hücrelere bağlanıp taşımakta olduğu kolesterolü hücrelere vermesini sağlar.
Kanda aşırı miktarda kolesterol olması halinde bu kolesterol damarların çeperlerini oluşturan hücrelerde birikir. Bu birikmeyle başlayan ateroskleroz sonucunda damar tıkanabilir ve tıkanan damarın bulunduğu organa bağlı olarak, kalp krizi veya inme meydana gelebilir.
Yukarıda özetlenen mekanizmanın büyük bölümü Michael Brown ve Joseph L. Goldstein tarafından açığa çıkartıldı. Bu çalışmalarından dolayı Brown ve Goldstein 1985 Nobel Tıp ve Fizyoloji ödülünü kazandılar.
Klinik uygulamada koroner kalp hastalığı riskinin değerlendirilmesi ve takibi amacıyla kullanılan bir biyokimyasal parametre olan kolesterol, bütün hayvansal organizmalarda hem yapı maddesi, hem de steroid yapılı pek çok bileşiğin hammaddesi olarak büyük önem taşır. Kolesterol, bütün hayvansal organizmalarda hücrelerin ve hücre içi organellerin membran yapılarında çok önemli bir yapı taşı olarak yer alır. Safra asitleri, böbrek üstü bezinde ve gonadlarda üretilen steroid yapılı bütün hormonlar ve D vitamini kolesterolden sentez edilir.
Kolesterol sentezi, glukozun kısmi oksidasyonu ve yağ asitlerinin yıkılımı sonucunda açığa çıkan asetil CoA’dan başlar. Sentezin gerçekleştiği başlıca yerler, karaciğer ve bağırsak duvarıdır. Endojen kaynaklı plazma kolesterolünün yaklaşık %90 kadarı bu dokularda sentez edilir. Kan kolesterolünün yaklaşık %75 kadarı endojen, %25 kadarı ise eksojen yani gıda kaynaklıdır
Kolesterol Ne Zaman Test Edilir?
Tarama: Kalp hastalığı için herhangi bir risk faktörü yoksa, lipit profili olan düzenli bir sağlık muayenesinin bir parçası olarak; Yetişkinlerde her dört ila altı yılda bir test edilmelidir. Çocuklar, gençler ve genç yetişkinler bir kez 9 ila 11 yaşları arasında ve daha sonra da 17 ile 21 yaşları arasında test edilmelidir.
Bu test daha önce ve yüksek riskli risk faktörleri olduğunda ve / veya sağlıksız lipid düzeyleri için tedavi görüldüğünde, kalp hastalığı için risk faktörleri mevcut olduğunda daha sık aralıklarla yapılabilir.
Total Kolesterol: 200 mg-dl den düşük ise normal olarak değerlendirilir. Ama bu oran 200 ve 240 arasında bir değerse bu sınır olarak kabul edilir ve 240 üzeri artık müdahale gerektiren bir durumdur.
LDL Kolesterol: 130 mg-dl den düşük ise normal değerindedir ve 130 ve 160 sınır sayılmaktadır yine 160 üzerinde bir değer ortaya çıkarsa yüksek LDL seviyesi olarak kabul edilir.
HDL Kolesterol: Yurdumuzdaki insanların kanında genellikle irsi nedenlerden dolayı kabul edilebilen bir yaygınlık ile düşük oranda görülmektedir.
Testleriniz için referans aralıklar size verilen laboratuvar raporunda bulunabilir. Bu değerler genellikle test sonuçlarının sağında bulunur. Laboratuvar raporunuz yoksa, referans aralığını almak için sağlık uzmanınıza veya test (ler) i gerçekleştiren laboratuvara danışın.
Laboratuvar test sonuçları kendi başına anlamlı değildir. Referans aralıklar, sağlıklı bir insan için beklenen değerlerdir. Bazen "normal" değerler olarak da adlandırılırlar. Test sonuçlarınızı referans değerler ile karşılaştırarak, siz ve sağlık uzmanınız, test sonuçlarınızdan herhangi birinin beklenen değerler aralığının dışında olup olmadığını görebilir. Beklenen aralıklar dışındaki değerler, olası koşulları veya hastalıkları tanımlamaya yardımcı olacak ipuçlarını sağlayabilir.
Laboratuvar testleri, test ekipmanı, kimyasal reaktifler ve tekniklerdeki farklılıklardan dolayı laboratuvardan laboratuvara değişkenlik gösterebilir. Bu nedenle bu sitede çok az referans aralığı verilmiştir. Sonuçlarınızın "normal sınırlar içinde" olup olmadığını değerlendirmek için testinizi gerçekleştiren laboratuvar tarafından verilen aralık değerlerini kullanmanız ve doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
Kaynaklar:
https://labtestsonline.org/tests/cholesterol
Vikipedi, özgür ansiklopedi
http://www.gvntip.com/panel/r_dosya/kolesterol(total).pdf
https://www.medikalakademi.com.tr/yuksek-kolesterol-nedir-belirtileri-tedavisi-iyi-gelen-besinler/
http://www.galatatip.com.tr/kolesterol-degerleri-nasil-olmali.html
Biyologlar.com
ANALİZLER
-
Hemoglobin elektroforezi nedir?
-
Homosistein testi nedir?
-
Hematokrit testi nedir?
-
Analiz - Tahlil Test Kısaltmaları
-
Albumin Testi Nedir ? Ne için Yapılır?
-
Kanda Sodyum Tatini Nasıl Yapılır ? Normal değerleri nelerdir ?
-
Açlık Kan Şekeri Testi (Glukoz) Normal Değeri Nedir ? AKŞ Testi Nasıl yapılır?
-
Aktive Protein C Rezistansı Testi Nedir? Aktive Protein C Rezistansı Ne İçin Yaptırılır
-
Protein S Aktivitesi Testi Nedir? Protein S Aktivitesi Ne İçin Yaptırılır.
-
Protein C Aktivitesi Testi Nedir? Protein C Aktivitesi Ne İçin Yaptırılır.
-
Antitrombin III Testi - Anti-Thrombin III Testi
-
Fibrinojen - Faktör 1 Testi Nedir? Normal Değerleri Nelerdir? Nasıl Yapılır?
-
Trombin Zamanı Testi, TT, Trombin pıhtılaşma zamanı Testi Nedir
-
aPTT Testi - Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı Testi Nedir ? Nasıl Yapılır ?
-
Protrombin Zamanı Testi Nedir? Nasıl Yapılır ?