Konttrollü ve Kontrolsüz Hücre Bölünmesi Nedir ?
Hücre bölünmesi, tek hücreli canlıların çoğalması anlamına gelmekle birlikte, çok hücreli canlıların büyümesi, erkek ve dişi eşey hücrelerinin meydana gelmesi, rejenerasyonu ve dokularının yenilenmesi için gerekli biyolojik bir olaydır.
Belli bir büyüklüğe ulaşarak, nükleik asitlere sahip olan hücreler bölünürler. Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülen bir olay olarak bilinmektedir. Bu bölünmenin amacı bölünmenin meydana geldiği canlı ve hücre tipine bağlı olarak, üreme, regenerasyon (yenilenme), büyüme ve eşey hücrelerini oluşturmaktır.
Organizmanın olgunlaşma süresinin tamamlanmasının ardından kısa bir süre sonra organizmanın gelişme hızı yavaşlar. Bütün organlar ergindeki şekline ve görevine ulaşınca farklılaşma yavaşlar veya durur. Hücre bölünmesi çok yavaş bir hızda devam eder. Canlı organizma yalnızca kaybolan hücrelerin yerine yenilerinin konulmasına yetecek kadar hücre oluşturur.
Hücre bölünmesinde organizmanın kontrolünün hormonlarla sağlandığı bilinmektedir. Başta hipofiz bezinin büyüme hormonu olmak üzere, prolaktin ve troid hormonlarının ortak programlan ile hücre bölünmesi kontrol altında tutulmaktadır. Bunun yanında dokuların fonksiyonu da bölünmenin kontrolü ile yakından akalıdır. Her dokudaki hücrelerin bölünmesi, dokunun fonksiyonuna bağlı olarak değişir.
Bazı dokularda çok sık hücre bölünmesi görülür. Kemik iliğinin kan yapıcı hücreleri, derinin epidermis hücreleri, bağırsak epitel hücreleri örnek olarak verilebilir. Bazı hücreler de canlının bütün hayatı boyunca hiç bölünmezler. Örneğin olgunlaşmış sinir ve kas hücreleri bu çoğalma yeteneğini göstermezler.
Canlı organizma vücudunda bir hücre tipinin miktarı yetersiz kalacak şekilde azalırsa; Canlı organizmanın gerek duyduğu hücreler hızla artmaya başlayarak vücutta gerekli olan sayıya erişinceye kadar çoğalmaya devam eder.
İnsanlarda deri, bağırsak mukozası, alyuvar ve akyuvar üreten dokulardaki hücreler sürekli olarak kontrollü bir şekilde bölünürler. Bazı dokuların hücreleri ise sadece belirli zamanlarda bölünür. Sinir ve retina hücreleri insanlarda 20-25 yaşlardan sonra bölünmez. Hücre bölünmesi olarak adlandırılan biyolojik değişim, nükleik asitlere sahip belirli bir büyüklüğe ulaşmış hücrelerde meydana gelir.
Hücre bölünmesi üç şekilde gerçekleşir.
1-Amitoz (Amitozis).
2-Mitoz (Mitozis)
3-Mayoz (Meiosis)
Tek hücreli canlılarda bölünme genellikle amitoz, çok hücrelilerde mitoz ve mayoz şeklinde görülür. Bu bölünmelere kontrollü hücre bölünmesi adı verilir.
Kontrolsüz hücre bölünmesi nedir?
Sağlıklı canlı vücut hücrelerinin gerekli durumlarda bölünebilme yeteneği bulunmaktadır. Ancak bu yetenekleri de sınırlı olduğu için sonsuz bölünemezler. Her hücrenin hayatı boyunca belli bir bölünebilme sayısı mevcuttur. Buna karşın kanser hücreleri, nerede nasıl bölüneceğine dair yeteneğe sahip olmadığından, kontrolsüz bölünmeye başlar ve çoğalırlar. Kanser hücreleri toplanarak tümör yapıları oluştururlar, tümörler normal dokuları sıkıştırabilirler, içine sızabilir ( sirayet ) ya da dokuyu tahrip edebilirler.
Bir organdaki hücre bölünmesi hızı birdenbire artarsa vücuda gerekli olandan daha fazla sayıda ve oldukça farklı şekilde hücreler meydana gelir. Hızla gelişen bu hücreler, büyümeleri için gerekli enerjiyi, içinde geliştikleri organın diğer hücrelerinden elde ederler. Böyle kontrolsüz bir şekildeki büyüme, kanserli hücrelerde görülür.
Kanser, çekirdekteki genetik sistemin bir bölümünün “mutasyon”a uğraması sonucu meydana gelmektedir. Kanserli hücre yapı ve davranışı açısından normal hücreye göre değişikliklere uğramıştır. Büyük Çekirdek; DNA ve RNA’lar dengesizleşir. Kromozomların belli noktalarında meydana gelmiş olan sorunlar o bölgedeki DNA ve RNA nın kopmasına, kaybolmasına veya yer değiştirmesine sebep olabilir.
Bu bozulmalar akabinde hücreyi de bozar. Ortaya çıkan yeni hücrelerde farklılıklar meydana gelir. Hücrenin rutin faaliyetinde aktivite bozukluklarına sebep olur. Kanser Hücrelerinde biyolojik olarak görülen faaliyet bozukluklarının en önemlisi hızlı mitoz bölünmelerdir. Bu anormal bölünme, programsız ve kontrolsüz bir şekilde devam eder.
Kanserli doku besin ve enerji bakımından normal dokuların kullandığı besin ve enerjiye ortak olur. Kanserli hücrelerin sayısı hızla artarak, besin isteği bütün vücutta var olan besinin tamamını kapsamaya başlar. Bu durum karşısında normal dokular artan bir açlıkla besin ve enerji yetersizliğinden ölüme sürüklenir.
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?