Life Length Telomere Analysis Test (T.A.T.) Testi Nedir ?
Muhtemelen telomer ve telomeraz hakkında sayısız makalenin yayınlandığını duymuşsunuzdur. En az 20.000 makale olduğu bilinmektedir.
Telomer çalışması 2009 yılında Nobel ödülüne layık görülmüştür. Bir çok araştırma projesine ilhamkaynağı olmuştur. Günümüzde diğer markerlarla birlikte telomer testi hastalıkların tanısının konulmasında, risk dercesinin değerlendirmesinde, hastalığın sonucunun tahmin edilmesinde ve uygun tedavinin belrlenmesinde kullanılıyor.
Klinik avantajlarından bahsetmeden önce kısa bir süreliğine telomer biyolojini gözden geçirelim.
Linear kromozomların uçlarında telomerler vardır. Kodlamayan DNA'nın tekrar eden en önemli kısımlarında yıkımı önlemek için bulunur. Her kromozom replikasyonunda telomerler kısalır. Telomer kritik kısalığa ulaştığında, replikatif senesens sürecini tetikler. İlerideki hücre bölünmeleri durdurulmuş olur. Böylece kromozomal füzyonların yol açabileceği genetik mutasyonlar önlenmiş olur.
Kanser hücreleri veya üreme hücreleri gibi özel hücrelerde telomeraz enzimi yüksek aktiviteye sahiptir. Telomeraz telomerleri uzatmak için Shelterin adlı protein kompleksi ile çalışır.
Hücre tipine bağlı olarak Hayflick Limiti hücre bölünme sayısı 50- 70 olarak belirler. Budurm potansiyel hücre sonlanmasını yönetir. Yaşlanmayla birlikte telomer kaybı da devam eder. Rakamlara baktığımızda bir fetüsün telomer sayısı yaklaşık 15.000 ile 20.000 baz çifti arasındadır. ya da 15 - 20 kb' dir. diyebiliriz.
Doğumla birlikte bu rakam 10 - 15 kb'a kadar düşebilir. Yaşam süremiz boyunca telomerler akıllı bir şekilde kasalır. Her yıl 100bp civarında kısalma görülür. Hücreler kısa bölgeye girmeye başlar, bir loop 3 kb'a sahiptir. Eldeki verilerin iki kısmı hastanın sağlık yönetimi için oldukça önemlidir.
Bunlardan biri kritik boydaki kısa telomer oranı, ikincisi telomerlerin yıpranma hızı.
100.000' den fazla telomerin basıt bir kan örneği ile ölçülmesi Life Length Telomer Analiz Testi Raporu veya kısa ca TAT ile elde edilir. Hasta örneğindeki telomer dağılımını kesin, eksiksiz ve güvenilir bir sonuçla verir. Bu da ortalama telomer uzunluğuna karşın, medyan telomerler ile kritik uzunluktaki telomerlerin boylarını ölçme olanağını verir.
Varyasyon katsayısı %5'in altında olduğu için çoklu ölçümlerin hassas bir şekilde yapılmasını sağlar. Araştırmacılar bu hassas ölçümün önemini belirler;
Dr. Patrick Hanaway
"Yaşlanmanın geri çevrilmesiyle olan ilişkisi, mevcut olan kısa telomerlerin oranıyla bağlantılıdır. Yanlızca tüm telomerin incelenilip ortalama telomer uzunluğu baz alınarak elde edilen geniş eğri ile, telomer uzunluklarını boylarına göre sıralayıp dar bir eğri elde etmek arasında fark vardır. Buna göre ihtiyacınız olan ve diğer birçok telomer testinden farklı olan göze batan cok kısa telomerleri belirlemektir.
Çünkü sadece ortalama telomer uzunluğu bulmak yerine telomerleri sıralayarak kısa telomerleri bulmak asıl ihtiyacımız alandır."
Telomer araştırmacıları, kısa telomerler ile birçok hastalık ve yaşam sitili arasında ilişki olduğuna dair sağlam sonuçlar sunuyor. Kritik kısalıktaki telomer kalp hastalıklarına, tip II diyabete, kansere, osteoartrite, osteoporoza, pulmoner fibroza, majör depresif bozukluklara ve nörodejeneratif hastalıklara neden olabilir.
Telomer uzunluklarının hastalıklardan korunmak için bağımsız bir değişken olduğu giderek artan bir şekilde kabul edilmektedir. Örenğin British Medical Journal'da yayınlanan 43.000'den fazla çalışmada telomer uzunluğunun kalp hastalıklarında bağımsız bir risk faktörü olduğu rapor edilmiştir.
Geniş çaplı tıbbi çalışmalar kısa telomerlerle tip II diyabet arasında anlamlı bir ilişki göstermiştir. Diğer çalışmalarla kısa telomerlerin bazı kanserlerin saldırganlık durumlarıyla doğru orantılı oldukları gösterlmiştir.
Hızlanmış telomer yıpranması yaşam stitiliyle doğrudan ilişkilidir. Sigara, obezite, alkol tüketimi, stres, hareketsiz yaşam, kötü beslenme gibi...
Araştırmalar ayrıca gösteriyor ki pozitif sağlık uygulamaları telomer kısalma oranına etki edebilir. Pozitif yaşam stili içinde akdeniz diyeti, gıda takviyeleri, düzenli egzersiz, farkındalık ve meditasyonu sayabiliriz.
Sonuç:
- Kandaki omega 3 yağ asitleri seviyesi ile 5 yılın üzerinddeki telomer kısalma hızı arasında ters orantılı bir ilişki vardır.
- Değişken risk faktörlerine göre belirlenen sağlık yaşam stili, lökositlerdeki uzun telomerlerle ilşkilidir.
Telomer sağlığı ilaçların kişiselleştirilmesi için giderek artan önleme sahip olmuştur. Daha da önemlisi telomerler risk faktörlerinin belirlenmesi için olanak sağlamaktadır.
Mark Rosenberg, Medical Director
" Lipit profili ölçmeyi seviyoruz. Lipt profili ölçerek kroner damar rahatsızlıkları için, serebral vasküler rahatsızlıklar için bu bir risk faktörüdür diyebiliriz ancak buna sahpsiniz demek değildir. Ancak şimdi objektif bir ayırıcı özelliğimiz var. Bu hastalara yardımcı oluyor çünkü bizim temel değer ölçümüzü biliyorlar.
Telomer uzunluğu, telomer yıkımı ile kanser insidansının yanı sıra kanserden ölüm oranı arasındaki ilişkiye dair de çok sayıda çalışma vardır. Telomer uzunluğunu ölçmek için başka bir neden yok diye düşünülmemesi gerekir, çünkü neden hastaların yaşlanmasıdır. ve bu çok önemlidir. Bu durum büyük bir etki yaratabilir.
Kişi "Telomerlerimde gördüklerim hoşuma gitmedi ve hayatımı değiştirme zamanı geldi" diye düşünebilir."
Belki de en büyük önemi seri halinde yapılan bir ölçüm olması ve her yıl yapılabilen bir sağlık değerlendirmesi olmasıdır. Bu sanki bir karne gibidir. Sürecin nasıl işlediği doktor ve hasta bilgisi dahilindedir.
Dr. Patrick Hanaway
"Telomer testi ilginçtir çünkü bize ilk defa tek bir marker ile hastalarımızın sağlık veya hastalık durumlarıyla ilgili ne durumda olduklarına dair geniş çaplı bilgi verir. İnsanlar hayatlarını değiştirmek için neye ihtiyaçaları olduğunu gördüklerinden dolayı motivasyon için harika bir yoldur."
Günümüzde Life Length Telomer Testi tıbbi klinik uygulamakarla hızlıca yapılır. Bu test kişisel ilaç kullanımını destekler, erken teşhisi sağlar.
Risk durumu hakkında bilgi verir. Tedavi algoritmaları sunar. Yaşam stilimizi değiştirmemize yardımcı olur.
Videonun Türkçe çevirisi eklenilmiştir.
Video yotube kaynak http://www.telomer.com.tr
ANALİZLER
-
Hemoglobin elektroforezi nedir?
-
Homosistein testi nedir?
-
Hematokrit testi nedir?
-
Analiz - Tahlil Test Kısaltmaları
-
Albumin Testi Nedir ? Ne için Yapılır?
-
Kanda Sodyum Tatini Nasıl Yapılır ? Normal değerleri nelerdir ?
-
Açlık Kan Şekeri Testi (Glukoz) Normal Değeri Nedir ? AKŞ Testi Nasıl yapılır?
-
Aktive Protein C Rezistansı Testi Nedir? Aktive Protein C Rezistansı Ne İçin Yaptırılır
-
Protein S Aktivitesi Testi Nedir? Protein S Aktivitesi Ne İçin Yaptırılır.
-
Protein C Aktivitesi Testi Nedir? Protein C Aktivitesi Ne İçin Yaptırılır.
-
Antitrombin III Testi - Anti-Thrombin III Testi
-
Fibrinojen - Faktör 1 Testi Nedir? Normal Değerleri Nelerdir? Nasıl Yapılır?
-
Trombin Zamanı Testi, TT, Trombin pıhtılaşma zamanı Testi Nedir
-
aPTT Testi - Aktive Parsiyel Tromboplastin Zamanı Testi Nedir ? Nasıl Yapılır ?
-
Protrombin Zamanı Testi Nedir? Nasıl Yapılır ?