Multipl Skleroz (MS) nedir? Belirtileri ve yeni tedavi seçenekleri
Halk arasında MS hastalığı olarak bilinen Multipl Skleroz hareket aksaklığı, kaslarda güçsüzlük, kısmi felç, dengesizlik, konuşma ve görme bozuklukları gibi çeşitli belirtilerle ortaya çıkabiliyor.
Ataklar halinde görülen Multipl Skleroz MS, erkeklere oranla kadınlarda 2 kat daha fazla görülüyor. Günümüzde MS tanı ve tedavisinde çok önemli gelişmeler yaşandığını söyleyen Uz. Dr. Abdullah Özkardeş Multiple Skleroz hastalığın nedenleri ve tedavi yöntemleri hakkında en çok merak edilen soruları yanıtladı.
Multipl Skleroz nedir?
Multiple Skleroz (MS) hastalığı beyinde ve omurilikte, sinyalleri taşıyan sinir telleri etrafındaki koruyucu kılıfın (miyelin kılıfı) hasar görmesi sonucunda oluşan bir sinir sistemi hastalığıdır. Merkezi sinir sistemi ile organların bilgi iletişimini sağlayan omuriliğin miyelin tabakası üzerindeki fiziksel tahribatın bir sonucu olarak gelişir. Bulaşıcı değildir. Beyniniz ve omuriliğiniz merkezi sinir sistemini oluşturur. Miyelin zarar gördüğünde, mesajlar yavaş veya bozuk iletilir ya da hiç iletilmez ve Multiple Skleroz belirtileri ortaya çıkar. Multiple skleroz otoimmün bir hastalıktır; böylece vücudun bağışıklık sistemi kendi dokusunu yabancı madde zannederek ona saldırır.
Multiple skleroz’te neler olduğunu anlamanın en basit yolu, vücudunuzu bir elektrik devresi olarak düşünmektir; burada beyniniz ve omuriliğiniz güç kaynağı, uzuvlarınız ve vücudunuzun geri kalanı ise ışık, bilgisayar, televizyon ve diğer cihazlardır. Sinirleriniz, tüm bunları birbirine bağlayan elektrik kablolarıdır ve miyelin de bu kabloların çevresindeki yalıtımdır. Şimdi yalıtımın zarar gördüğünü hayal edin. Sonuç ne olurdu? Cihaz arızası ve büyük olasılıkla kısa devre.
Multiple skleroz bulaşıcı değildir ve tedavi edilemese de ölümcül bir hastalık olarak değerlendirilmez. Diyabet gibi kronik bir hastalık olarak bilinir; dolayısıyla bu hastalık bir kez ortaya çıktıktan sonra ömür boyu sizinle kalır. MS hastasının ortalama yaşam süresi genel nüfustan çok daha kısa değildir.
Multiple skleroz’in nedenleri, semptomlar için yeni tedaviler ve hastalığın seyrini değiştirmek için yeni ilaçlar hakkında araştırmalar tüm dünyada sürmektedir ve bilim adamları son yıllarda önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Hiç kimsenin elinde sihirli değnek olmasa da doktorlar, araştırmalar sayesinde MS, tedavisi ve yönetimi hakkında daha fazla bilgi elde edilebileceği yönünde iyimserdirler.
Bağışıklık sisteminin saldırdığı ve harap ettiği sinire göre Multiple skleroz hastalığı farklı bulgular ortaya koymaktadır. Ataklar halinde kendini gösteren Multiple skleroz hastalığı, her kişide farklı şiddet sıklık ve bulgularla ortaya çıkabilmektedir. Her Multiple skleroz hastasının hikayesi diğerinden farklılık göstermektedir.
Multiple Skleroz belirtileri
MS öngörülemez bir hastalıktır. Belirtileri herhangi bir zamanda veya sırada rastgele ortaya çıkabilir. Bunlar birkaç saat, birkaç hafta veya birkaç ay sürebilir. Bazı semptomların net bir başlangıcı olmayabilir veya semptomlar kalıcı olabilir. Yorgunluk gibi pek çok Multiple skleroz belirtileri başkaları tarafından fark edilmez. Bunun neye benzediği ve sizi nasıl etkilediğini anlatmaya çalışmak sinir bozucu olabilir.
MS’e alıştıkça, mevcut belirtileri daha kötü yapan veya eski semptomların yeniden ortaya çıkmasına neden olan belirli tetikleyiciler olduğunu fark edebilirsiniz (sıcak ve gayret sarf etmek en yaygın nedenlerdir). Sizi nelerin etkilediğini belirledikten sonra, mümkünse bu tetikleyicilerden uzak durmaya çalışın. Bu dış faktörler semptomlarınızı geçici olarak kötüleştirirse paniğe kapılmayın; bu, nüksetme dönemi ile aynı şey değildir ve uzun vadede MS’inizi etkilemez. Buradaki yaygın semptomlar listesi yalnızca bilgilendirme amaçlı verilmiştir ve Multiple skleroz hastalarının yaşadıkları semptomların kapsamlı bir listesi değildir. Ayrıca bu semptomların tümünü yaşama olasılığınız düşüktür.
Bazı yaygın Multiple skleroz belirtileri şunlardır:
Ellerde ve ayaklarda hissizlik veya karıncalanma gibi duyusal sorunlar
Bulanık veya çift görme ya da bir gözde optik nevritten (göz siniri iltihabı) kaynaklanan geçici görme kaybı gibi görme sorunları
Yorgunluk (fiziksel veya zihinsel faaliyeti güçleştiren kuvvetli bir bitkinlik hissi)
Baş dönmesi (bazen ‘vertigo’ da denir)
Ağrı
Kas kuvveti ve beceri kaybı
Yürüme, denge ve koordinasyon sorunları
Kaslarda kasılma ve spazmlar (özellikle kas gruplarında kasılma veya sertlik-bazen ‘sürekli kasılma’da denir)
Mesane ve bağırsak sorunları
Bilişsel sorunlar (isimleri unutmak gibi hafıza ve düşünme sorunları)
Cinsel sorunlar
Bu belirtiler ortaya çıkarsa durumu doktorunuza veya sağlık ekibinize bildirin; bunlar yönetilebilir sorunlardır. İlaç tedavilerinin yanı sıra fizyoterapist ve meslek hastalıkları uzmanı gibi uzmanlardan alınan yardım, pek çok MS semptomunun etkili şekilde yönetilmesine yardımcı olabilir. Multiple skleroz hastası olup olmadığınızı anlamak için kullanılan tek bir basit test yoktur. Multiple skleroz tanısı koymak güç olabilir ve süreç biraz zaman alabilir. Doktorunuz Multiple skleroz belirtileri aramanın yanı sıra başka olası hastalıkları ve semptomlarınız için başka açıklamaları da değerlendirecektir. Bazı insanlar bu can sıkıcı belirsizlik dönemini ‘Limboland’ (Belirsizlikler Diyarı) olarak adlandırırlar.
Doktorlar, tıbbi hikayenize ve muayeneye dayanarak ‘klinik tanı’ koyarlar ve bu tanı genellikle aralarında taramanın da bulunduğu birtakım testlerle desteklenir. MS tanısı koyabilmek için genellikle atakların iki veya daha çok durumda, merkezi sinir sisteminde iki veya daha çok alanla ilgili olduğu belirlenmelidir. Örneğin, bir durum gözlerinizi etkileyen optik nevrit, diğeri ise bir uzuvda hissizlik olabilir.
Aynı zamanda en az bir ay sonra merkezi sinir sisteminde yeni Multiple skleroz faaliyetine dair kanıt da varsa, bazen yalnızca semptomlar bir kez ortaya çıktıktan sonra Multiple skleroz tanısı konulur. Doktorun benzer semptomlara sahip başka hastalık olasılıklarını da elemesi gerekir. Aşağıda temel testler, bunların yapılma nedeni ve bunların göstermeyi amaçladığı şeyler hakkında kısa bir açıklama vardır.
Multiple Skleroz atakları farklı belirti verebilir
Hastalığın atakları arasında farklılıklar görülebilmektedir. Vücutta yanlış kodlama devam ettiği için ilk atağın ardından bağışıklık sistemi farklı bir siniri hedef seçebilir. Bağışıklık sisteminin tahrip ettiği sinire göre her atakta merkezi sinir sisteminin farklı bölgesi etkilemektedir. Multiple skleroz hastalığı en çok;
Algıda değişiklikler
Kaslarda güçsüzlük
Anormal kas spazmları
Hareket aksaklığı
Dengede durmada zorluklar
Konuşma bozuklukları
Yutmada zorluk
Görme bozuklukları
Aşırı yorgunluk
Akut veya kronik ağrılar
İdrar kesesi ve bağırsaklarda şikayet
Depresyon gibi belirtiler vermektedir.
Multiple Skleroz nedenleri
MS hastası olmak sizin hatanız değildir ve yaşam stilinizle veya davranışlarınızla bir ilgisi yoktur. İnsanların neden Multiple skleroz’e yakalandığını kimse bilmese de, araştırmalar buna genetik ve çevresel faktörlerin birlikte neden olduğunu ileri sürmektedir.
Multiple sklerozun genetik nedenleri: Başka bazı hastalıkların aksine Multiple skleroz doğrudan kalıtsal değildir ve buna bir tek kusurlu gen neden olmaz. Ancak bazı insanları Multiple skleroz’e yakalanma yönünde daha hassas hale getiren bir genetik bileşen (büyük olasılıkla genlerin birleşimi) bulunduğu düşünülmektedir.
Bu, akrabalarınızda da Multiple skleroz ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Tek yumurta ikiziniz olsa bile bu onun da Multiple skleroz’e yakalanacağını göstermez. Farklı araştırma çalışmaları farklı sonuçlar vermektedir ve çocuklarınızın da Multiple skleroz olma olasılığı hakkında kesin birtahminde bulunmak mümkün değildir.
Multiple sklerozun çevresel nedenleri: İlginç olan başka bir nokta ise ekvatordan kuzeye doğru ilerledikçe MS hastası olma olasılığınızın da o kadar artmasıdır. Bunun İngiltere’de (ve İskoçya’da İngiltere’nin geneline göre çok fazla), Kuzey Amerika’da ve İskandinavya’da oldukça yaygın görülmesinin, ancak örneğin Malezya’da veya Ekvator’da neredeyse hiç görülmemesinin bir nedeni de budur. Bunun nedenleri tamamen net değildir, ancak çevredeki bir şey (örneğin bir virüs) Multiple skleroz’i tetikliyor olabilir.
Multiple Skleroz türleri
Multiple skleroz bireysel bir hastalıktır. Bazı insanlarda Multiple skleroz nüksetme ve iyileşme dönemleriyle nitelendirilirken, bazılarında ilerleyen bir model sergiler. Bu hastalık herkes için hayatı öngörülemez bir duruma getirir. Multiple skleroz tanısı konulan pek çok kişi nükseden-iyileşen Multiple skleroz hastası olarak tanımlanır, ancak az sayıda insanda birincil ilerleyen Multiple skleroz vardır.
Nükseden-iyileşen Multiple skleroz
Nükseden-iyileşen Multiple skleroz’da, semptomlar belirli bir süre (birkaç gün, birkaç hafta veya birkaç ay) boyunca ortaya çıkar ve sonra kısmen veya tamamen iyileşme gerçekleşir. Pek çok Multiple skleroz hastası nüksetme dönemini ‘atak’ olarak adlandırır çünkü bu dönemde yeni sorunlar yaşayabilirler veya kötü hissetmeye başlayabilirler. Nüksetme döneminde yeni semptomlar ortaya çıkar veya eski semptomlar yeniden ortaya çıkar ve 24 saatten daha uzun sürer.
Nüksetme dönemi, iltihaplanan hücrelerin beyinde ve omurilikteki sinir liflerine saldırdıkları dönemdir. İltihaplanma göz siniri gibi belirli bir fonksiyonu bulunan bir bölgedeki mesajları engellerse semptomlar ortaya çıkar. Miyelin kılıfı zarar görebilir ve bazen sinir lifi (veya akson) da zarar görür.
İltihaplanma yatıştığında semptomlar azalır (bir miktar hasar kalabilir ve bu hasar zaman içinde artabilir) veya tamamen yok olur. Bu döneme iyileşme adı verilir. İyileşme dönemlerinin süresi herhangi bir uzunlukta olabilir ve hatta yıllar sürebilir. 10 ila 20 yılın sonunda hastalığınız kötüye gitmediyse ve herhangi bir sakatlık bırakmadıysa veya çok az miktarda sakatlık bıraktıysa, sizde ‘iyi huylu’ MS olduğu söylenebilir. Kesin rakamlar vermek güçtür, ancak Multiple skleroz hastalarının yüzde 10-30’u bu geniş tanıma girer ve önemli bir sakatlıkla karşılaşmadan uzun yıllar geçirirler.
Ancak’iyi huylu’sözünü kullanmak yanıltıcı olabilir. ‘İyi huylu’ Multiple skleroz, hastanın durumunun tamamen sorunsuz olduğu anlamına gelmez ve MS etkinleşmeden yıllar geçse bile nüksetme dönemi görülebilir. Bir kişinin daha önceden yaşadığı semptomlara bakarak bile gelecekteki Multiple skleroz semptomlarını öngörmek hâlâ çok güçtür.
İkincil ilerleyen Multiple skleroz
Nükseden-iyileşen bir MS hastası en az altı ay boyunca sürekli bozulma sergilerse (iyileşme dönemleri olsun veya olmasın), ikincil ilerleyen Multiple skleroz’u olduğu söylenir. İlerleme büyük olasılıkla sinir liflerinin (aksonlar) kaybından kaynaklanır. Miyelin kendisini onarabilse de (yeniden miyelin oluşumu adı verilir), aksonlar kendisini tamamen onaramaz. Doktorlar için bir kişinin nükseden-iyileşen Multiple skleroz’dan ikincil ilerleyen Multiple skleroz’a ne zaman geçtiğini söylemek her zaman kolay olmaz.
Bazı insanlar ilerleyen bozulmaya karşın iyileşme dönemleri yaşarken bazıları yaşamaz. Hiç kimsenin MS’i ikincil ilerleyen olarak başlamasa da, belirli bir süre boyunca açıklanamayan semptomlar yaşadıysanız size tanı sırasında hastalığınızın bu türde olduğu söylenebilir. Herkes nükseden-iyileşen Multiple skleroz’den ikincil ilerleyen hastalığa geçiş yapmaz. Nükseden-iyileşen MS hastalarının yaklaşık yüzde 65’i, 15 yıl sonra ikincil ilerleyen Multiple skleroz’a geçer.
Birincil ilerleyen Multiple skleroz
Bu Multiple skleroz türü, Multiple skleroz hastalarının yüzde 10 ila 15’ini etkileyebilir. Birincil ilerleyen Multiple skleroz hastalarına, genellikle kırklı yaşlarda veya daha sonra tanı konulur. Nükseden-iyileşen MS in aksine, birincil ilerleyen Multiple skleroz hastalarında kadın-erkekoranı birbirine benzer.
Diğer Multiple skleroz türleri hem beyni hem de omuriliği etkisi altına alabilir, ancak birincil ilerleyen MS te lezyonların büyük çoğunluğu omurilikte yoğunlaşma eğilimindedir. Birincil ilerleyen Multiple skleroz hastaları hiçbir zaman ayırt edilebilen atak veya iyileşme yaşamazlar ve hastalık zaman içinde kötüye giden hafif sorunlarla başlar (bu hastaların MS’i başlangıçtan itibaren ilerler).
Sorunlar daha çok bir bölgeyi etkileme eğilimindedir ve bu da hastaların çoğunda yürümeyle ilgilidir. Ancak birincil ilerleyen Multiple skleroz hastaları diğer Multiple skleroz semptomlarını da yaşayabilirler.
Multiple Skleroz kimlerde daha sık görülür
Genelde hastalığın görülmesi 30-40 yaş aralığındadır. Genetik yatkınlık ve yetişkin çağlarda alınan virüslerin neden olabileceği MS hastalığına entelektüel, çalışan kadınların yakalanma oranın daha fazla olduğu görülmektedir. MS hastalığı kadınlarda çocuk sahibi olmayı kısıtlamaz hatta hamilelik süreci atakları azaltabilir.
MS teşhisi için genel belirtiler, hasta hikayesi ve bazı labaratuar testleri ile birlikte MR gibi görüntüleme yöntemleri birlikte kullanılır. Bular arasında manyetik rezonans görüntüleme (MR), uyarılmış potansiyeller (EP) ve omurilik sıvısı analizi bulunur. Uluslararası Multipl Skleroz Teşhisi Kriterleri, teşhis sürecini hızlandırmak için MR, görsel uyarılmış potansiyeller (VEP) ve beyin omurilik sıvısı analizi için özel talimatlar içeriyor.
Multiple Sklerozun tanısı ve teşhisi
Nörolojik muayene: Bu, hareketlerinizin, reflekslerinizin ve görme gibi duyusal becerilerinizin ne şekilde etkilendiğini kontrol etmek için yapılan fiziksel bir muayenedir. Nörolog, hastalığınızın MS’te veya başka hastalıklarda görülen tipik belirtileri sergileyip sergilemediğini size söyleyecektir.
MRI (manyetik rezonans görüntüleme): MRI tarayıcı, güçlü manyetik alanlar kullanarak beyin ve omuriliğin görüntüsünü oluşturur. MRI görüntüsünde, merkezi sinir sistemindeki iltihaplı veya hasarlı doku bölgeleri görünebilir.
Uyarılmış potansiyeller: Bu testler, elektrik sinyallerinin beyin, göz, kulak ve deri arasında ne hızda dolaştığını ölçer. Kafatası derisine, EEG makinesine bağlı küçük elektrotlar bantlanır. MS’te, sinir hücrelerinin içindeki elektrik sinyalleri yavaşlar.
Lumbar ponksiyon: Lumbar ponksiyon artık eskisi kadar sık gerçekleştirilmez. Günümüzde, yalnızca diğer testlerle Multiple skleroz tanısı teyit edilemezse bu testten geçersiniz. Omurga musluğu olarak da bilinen lumbar ponksiyon, doktorun beyin ve omuriliği çevreleyen beyin omurilik sıvısından numune almasını sağlar. Multiple skleroz hastalarında bu sıvıda genellikle testlerde ‘oligoklonal bantlar’şeklinde görünen antikorlar bulunur. Bu, bağışıklık sisteminin merkezi sinir sisteminde iş başında olduğunu gösterir.
Multiple skleroz hastası olduğunuz size söylendiğinde neler hissetmeniz veya nasıl davranmanız gerektiğini belirleyen kurallar yoktur. Hastalık herkesi farklı şekillerde etkilediği için herkes bu habere farklı bir tepki gösterir. İster doktorunuz isterse eşiniz, aileniz veya arkadaşlarınız olsun, başka hiç kimse size neler hissetmeniz veya nasıl tepki göstermeniz gerektiğini söyleyemez.
Gözlerinizden yaşlar boşanabilir veya sessizliğe gömülebilirsiniz. Kendinize acıyabilir ve bu hastalığın neden sizi bulduğunu sorabilirsiniz. Veya öfkelenip başka insanlara ani çıkışlar yapabilirsiniz. Ayrıca sağlıklı ve kaygısız insan kimliğinizi kaybettiğiniz için yas tutabilirsiniz. Suçluluk duymak ve Multiple skleroz i hak edecek ne yaptığınızı merak etmek de olağandışı değildir. Ayrıca yıllarca süren açıklanamayan semptomlar, şüpheler ve korkuların ardından nihayet elinizde bir cevap olduğu için rahatlayabilirsiniz.
Hastalık tanısını herkese haykırmak veya bunu sır olarak saklamak isteyebilirsiniz. Hastalık tanısı sizi Multiple skleroz hakkında yazılan her şeyi okumaya teşvik edebilir veya içinizde başınızı kuma gömüp bunu yok sayma isteği yaratabilir. Ayrıca bunların tümünü birden hep birlikte veya sonraki birkaç yıl içinde art arda hissedebilirsiniz.
Multiple Skleroz tedavisi
MS hastalığın teşhisini koyabilmek için hastanın hikayesinin bilinmesi ve hekim muayenesi önemlidir. MR çekilmesi ve beyin omurilik sıvısının tahlil sonuçları da MS hastalığı hakkında bilgi vermektedir. Bunların yanı sıra uyarılmış yanıtlar denilen, kol ve bacaklardan elektrik verilip ilgili merkezlerdeki algılama sürelerine bakılarak hastalığa teşhis konulabilmektedir. Hastalığın tam tedavisi bulunmamaktadır. MS ataklarını ve olağan atakların etkilerini azaltmaya yönelik tedaviler uygulanmaktadır.
Atakların süresini ve etkisini azaltmak amacıyla yüksek doz kortizon tedavisi uygulanmaktadır. Kortizon sınırlı gün uygulandığı için insan sağlığına fazla bir yan etkisi bulunmamaktadır. Atakları çok sık geçiren hastalarda atak sayısının azaltılması için interferon tedavisi uygulanmaktadır.
Multiple Skleroz kalıcı hasar bırakabilir
Ataklar sonucu harabiyete uğrayan ve bozulan sinir yapısı zamanla vücut tarafından tamir edilebilir. Ataklar aynı sinirde tekrar tekrar gerçekleşirse, vücudun tahrip olan bölgeyi düzeltmeye zamanı olmayabilir. Bu durumlarda düzenli ve gerekli tedavi koşulları sağlanmadığıtakdirde MS birçok sakatlık ve fonksiyon kaybına neden olabilmektedir.
Multiple skleroz hastalarında kendi kendine bakım: iyi diyet ve egzersiz
Genel olarak doktorlar, dengeli ve sağlıklı bir diyet uygulamanın, bol meyve ve sebze gibi yağ oranı düşük gıdaları tercih etmenin Multiple skleroz hastaları açısından yararlı olduğunu düşünmektedirler. Doymuş yağ alımını (et ve süt ürünlerinden) minimum düzeyde tutmaya çalışın. Temel yağ asitlerinin (linoleik asit ve alfalinolenik asit gibi), sinir sisteminin sağlığını korumak açısından önemli bir rol oynadığı belirlenmiştir.
Bunlar ayçiçeği ve soya yağlarında, tohumlarda, bezelyede, fasulyede ve mercimekte, brokoli gibi yeşil yapraklı sebzelerde bulunur ve bunların çoklu doymuş türevlerini ton balığı, istavrit ve somon gibi yağlı balıklar içerir. Multiple skleroz hastalarına satılan pek çok diyet türü vardır. Bunlar daha çok belirli gıda gruplarını kısıtlama veya eleme eğilimindedir ya da takviyeler almanızı gerektirir. Özel diyetler pahalı ve uygulanması güç olabilir; sıkı tıbbi gözetim altında uygulanmazsa tehlike yaratabilir. Genel olarak bunlarla ilgili iddiaları destekleyen çok az bilimsel kanıt vardır.
Multiple skleroz hastasıysanız dengeli diyet kadar düzenli ve hafif egzersiz de önemlidir. Bu hem zinde ve sağlıklı olmanızı sağlar hem de kemiklerinizi güçlendirir, kaslarınızı sıkılaştırır ve sizi daha esnek yapar; bunların tümü, nüksetme dönemlerinde daha az sakatlanmanızı sağlayabilir ve kaslarınız veya duruşunuzla ilgili uzun vadeli sorunları önlemeye yardımcı olabilir.
Multiple skleroz nüksetme döneminin yönetimi
Nüksetme dönemini şiddetli geçiriyorsanız, sağlık ekibinizin sizin için yararlı olacağını düşündüğü diğer tedavilerin yanı sıra doktorunuz size steroid reçete edebilir. MS’te kullanılan steroidler, atletlerin zaman zaman kaslarını güçlendirmek için aldıkları steroidlerden farklıdır. MS’te kullanılan ‘kortikosteroidler’, nüksetme döneminden sonra iyileşmeyi hızlandırmaya yardımcı olabilir. Ancak steroidlerin iyileşmeyi geliştirmediği veya Multiple skleroz ilerlemesini yavaşlatmadığı yönünde genel bir kanı vardır. Bunların bazı yan etkileri olabilir.
Multiple skleroz hastalığı yatıştırıcı ilaçlar
Son yıllarda, MS’in seyrini etkileyebilen veya değiştirebilen, hastalığı yatıştırıcı ilaçlar adı verilen ilaçlar geliştirilmiştir. Bunların MS’te bağışıklık sisteminin miyeline karşı tepkisini baskıladığı düşünülür. MS’i tedavi etmese bile, hastalığı yatıştırıcı ilaçlar MS ataklarının sayısını ve şiddetini azaltabilir. En yaygın kullanılan hastalığı yatıştırıcı ilaçlar beta interferon (iki türü vardır:1a ve 1b) ve glatiramer asetattır. Beta interferon la’nın ticari adı Avonexve Rebif’tir. Beta interferon Ib’nin ticari adı Betaferon’dur. Glatiramer asetatın ticari adı Copaxone’dur.
Beta interferon ve glatiramer asetat herkeste işe yaramaz, ancak bunlar nükseden-iyileşen MS’te atak sıklığını yaklaşık yüzde 30 oranında azaltır. Klinik deneylerde, yalnızca artan sakatlığın nedenini nüksetme dönemlerinin oluşturduğu durumlarda, ikincil ilerleyen MS hastalarının da bundan belirli bir ölçüye kadar yararlandıkları görülmüştür. Ne yazık ki bugüne kadar yapılan araştırmalarda, bu ilaçların birincil ilerleyen MS hastalarında herhangi bir yararı görülmemiştir.
İngiltere’de tedavi ölçütlerini karşılayan (genelde son iki yıl içinde iki nüksetme dönemi geçirmiş ve yürüyebilen) MS hastaları, NHS tarafından bu ilaçlar için uygun bulunmaktadır; daha fazla bilgi için nöroloğunuza, başvurun.
Diğer bir hastalığı yatıştırıcı ilaç olan natalizumab (ticari adı Tysabri), NHS tarafından hastalığı daha etkin nükseden-iyileşen MS hastaları için onaylanmıştır. Natalizumab, nüksetme dönemlerinin sayısını üçte iki oranında azaltabilmektedir ve iki yıl süren deneylerde kısa vadeli ilerlemenin azaltılması açısından yararları görülmüştür.
Multiple skleroz tedavisinde diğer tedaviler ve terapiler
Bazı MS hastaları, tamamlayıcı tedavileri belirli semptomları azaltma veya daha iyi hissetme açısından yararlı bulurlar. Akupunktur, yoga, meditasyon, aromaterapi, bitkisel preparatlar, homeopati ve osteopati yaygın olarak kullanılan tedaviler arasında yer alır.
Alternatif tedaviler MS hastalarında işe yarar mı?
Bunun net bir yanıtı yoktur. Tamamlayıcı tedavileri araştırmak güçtür ve kaliteli araştırma bilgileri son derece sınırlıdır. Bunların çoğu çok az zarara neden olur, ancak büyük vaatlerde bulunan veya MS tedavisinde bilimsel olarak kanıtlandığı iddia edilen tedavilere dikkat edin. Bunlar hem zaman ve para kaybına neden olabilir hem de tehlikeli olabilir (doğal demek her zaman zararsız demek değildir). Denemek istediğiniz bir tedavi olursa önce mutlaka birsağlık uzmanına danışın.
Hint keneviri: Pek çok MS hastası hint kenevirinin bazı MS semptomlarını hafifletebildiğini söyler ve bazı araştırmalar hint keneviri bazlı ilaçların spazm, kasılma, ağrı ve belirli mesane sorunları yaşayan hastalarda yararlı olabildiğini ileri sürer.
MS’te nöropatik ağrı tedavisinde artık Kanada’da hint keneviri bazlı bir ilaç olan Sativex kullanılmaktadır. Sativex, İngiltere’de ‘isme düzenlenen reçete’ ile bazı hastalara verilmektedir. Bunun belirli MS semptomlarının hafifletilmesinde etkili olup olmadığını görmek için klinik deneyler gerçekleştirilmektedir.
Hint keneviri Türkiye’de hâlâ yasadışı bir maddedir ve büyük miktarlarda bulundurmaktan veya evinizde yetiştirmekten kovuşturmaya tabi tutulabilir ve hüküm giyebilirsiniz. Tüm ilaçlarda olduğu gibi hint kenevirinin de yan etkileri olabileceğini unutmayın.
Hiperbarik oksijen tedavisi (HBO): Bu, özel olarak inşa edilmiş bir odada yüksek basınç altında oksijen solumayı içerir. Bazı kişiler bunun semptomlarda düzelme sağladığını ve hastalığın ilerlemesini yavaşlattığını iddia etseler de, bazıları MS semptomlarının kötüleştiğini bildirmiştir. Yıllar içinde gerçekleştirilen yoğun testlerde, bunun MS hastalarında herhangi bir ölçülebilir fayda sağladığı görülmemiştir. Ayrıca bu tedavi pahalı olabilir ve normalden yüksek basınçlarda oksijene normalden uzun bir süre maruz kalmak tehlike oluşturabilir.
MS hastası olarak, hastalığınız hakkında diğer herkesten daha fazlasını siz biliyorsunuz. Ayrı ayrı semptomların sizi hem zihinsel hem de fiziksel olarak nasıl etkilediğini anlıyorsunuz ve hastalığınızdaki değişiklikleri en iyi siz gözlemleyebiliyorsunuz. Semptomlarınızı şiddetlendirebilen tetikleyicilerden uzak durmak için kişisel bilgilerinizden yararlanın. MS hakkında doğru bilgiler edinmenin çok önemli olduğunu ve kendinizle ilgili bilinçli kararlar verecek pozisyonda olmanızı sağladığını unutmayın. Ne kadar çok bilgi sahibi olursanız, sizinle ilgilenen uzmanların size yardımcı olmasına o kadar katkınız olur.
Multiple Skleroz hastaları yorucu işlerden uzak durun, stresten korunun
MS hastalarının çalışmasında her hangi bir engel bulunmamaktadır. Fonksiyonel kayba göre fiziksel güç isteyen ve vardiyalı işlerde çalışmamak gerekmektedir. Bunun yanında;
Aşırı yorgunluklardan kaçınmak
Sağlık beslenmek
Günlük yürüyüş ve egzersizler yapmak
Özellikle kış aylarında görülebilen ağır enfeksiyonlara karşı dikkatli olmak
Aşırı sıcaklardan kaçınmak
Hamam, sauna gibi sıcak ortamlar yerine serin suda banyo almak dikkat edilmesi gereken noktalar arasındadır.
Multiple skleroz olduğunuzu söylemeniz gereken insanlar var mı?
Sağlık ve güvenlik riski oluşturmadığı sürece bunu işvereninize söylemenizi zorunlu kılan bir yasa yoktur, ancak bu sözleşmenizin şartları arasında yeralıyor olabilir; bunu kontrol edin. Ancak araba kullanıyorsanız, Ehliyet alırken Multiple skleroz hastası olduğunuzu bildirmeniz gerekir. Ayrıca belirli bir sigorta satın alırken MS hastası olduğunuzu beyan etmelisiniz ve hâlâ kapsam dahilinde olduğunuzdan emin olmak için tüm mevcut sigortalarınızı kontrol etmeniz akıllıca olur.
Multiple skleroz hastasıysanız ve gelecekte izin almanız gerekebileceğini ya da yardıma veya çeşitli düzenlemelere ihtiyaç duyacağınızı düşünüyorsanız bunu işvereninize söylemeniz iyi olabilir. (‘İşimden vazgeçmem gerekecek mi?’ ve ‘Bunu işverenime söylemem gerekiyor mu?’soruları, en sıkgelen iki sorudur.) İdeal bir dünyada yaşamıyoruz ve tüm işverenler bunu anlamayabilirler, ancak sizin de belirli haklarınız vardır. Tavsiye alın ve haklarınızı öğrenin.
Multiple skleroz ile yaşamak
İlk tanı konulduğunda dünyanız alt üst olmuş gibi hissetseniz de, Multiple skleroz ile yaşamayı öğrenmek kesinlikle mümkündür. Yalnızca az sayıda Multiple skleroz hastası sürekli tekerlekli sandalye kullanmak zorundadır. Pek çok Multiple skleroz hastası işini sürdürebilir, ailesine bakabilir ve faal bir sosyal hayat yaşayabilir. MS’in başladığı yerde hayat sona ermez.
Multiple skleroz hastası olduğunuz söylendiğinde gelecek belirsizleşebilir ve bunun işiniz, aileniz, eviniz ve mali durumunuz üzerindeki etkileri hakkında endişe etmeniz doğaldır. Zaman içinde büyük olasılıkla olanları yeniden değerlendirecek ve ayarlamalar yapacaksınız, ancak herhangi birine danışmadan veya destek almadan önemli kararlar verme konusunda acele etmemelisiniz. Seçeneklerinizi değerlendirmenize yardımcı olmayı amaçlayan bilgiler mevcuttur. Birilerine danışmak bazı insanlara yardımcı olur ve doktorunuzla, MS hemşirenizle veya nöroloğunuzla konuşmanın yararını görebilirsiniz.
Multiple skleroz hastaları çocuk sahibi olabilir mi?
Multiple skleroz hastası erkekler ve kadınlar için Multiple skleroz aile kurmayı engellemez. Günümüzde hakim olan görüş, gebeliğin Multiple skleroz hastalığının genel seyri üzerinde herhangi bir fark yaratmadığı ve Multiple skleroz hastası olmanın bebeğinizin sakat doğma olasılığı açısından bir fark oluşturmadığı yönündedir. Gebelik sırasında Multiple skleroz hastası pek çok kadın kendisini çok iyi hisseder ve diğer zamanlara göre hastalık daha az nükseder. Ancak doğumdan hemen sonraki aylarda nüksetme riski artar.
Özellikle yorgunluk semptomundan şikayetçi iseniz, Multiple skleroz hastasıyken bebeğe bakmak yorucu olabilir. Bilinmeyen bir şeyi planlamak güçtür ve bu Multiple skleroz hastası olan veya olmayan tüm yeni anne babalar için bir öğrenme sürecidir. Bu konuyu doktorunuzla konuşun.
Doğru bilgilere ulaşma
MS hakkında doğru bilgiler edinmek çok önemlidir ve kendinizle ilgili bilinçli kararlar verecek pozisyonda olmanızı sağlar. Her yerde ve özellikle Internet’te Multiple skleroz hakkında o kadar fazla bilgi vardır ki, nereden başlayacağınızı belirlemek güç olabilir. Hastalığınızı etkili şekilde yönetebilmek ve doğru seçimler yapabilmek için okuduğunuz bilgilerin doğru, tarafsız ve güncel olması şarttır. Unutmayın: Yararı kanıtlanmamış takviyeler, tedaviler ve cihazlar satmaya çalışarak MS gibi hastalıkları nakde dönüştürmeye çalışan pek çok şirket vardır.
Kaynak:
https://www.medikalakademi.com.tr/multiple-skleroz-nedir-belirtileri-nedenleri-tedavisi/
Sağlık Haberleri
-
Uyku apnesi nedir?
-
Narkolepsi Nedir?
-
Çiçek Aşısının Keşfi: Tarihte Bir Dönüm Noktası ve Küresel Sağlık Başarısı
-
Çocukluk Döneminin Meydana Getirdiği Sık Görülen Hastalıklar ve Önleyici Sağlık Tedbirleri
-
Salgınların İzinde: Tarihin Dönüm Noktaları ve İnsanlığın Mücadelesi
-
"Kızamık Aşısının Keşfi: Hastalığın Kontrolünde Bir Dönüm Noktası"
-
Siyah Ve Yeşil Çay İçmenin Sağlığımıza Faydaları
-
Beyin ölümü ne anlama geliyor? Bilim, yaşamın sonunu nasıl tanımlıyor?
-
Virüsler hücreler arası iletişimi bozarak bağışıklık sistemini atlatıyor
-
Bağırsak bakterilerinin kilo almayla ilişkisi var mı?
-
Maymun çiçeği virüsü
-
Akciğer Kanseri
-
Kleefstra sendromu del(9q34)
-
Subtelomerik mikrodelesyon sendromları
-
Langer-Giedion Sendromu - Trikorinofalangeal sendrom