Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

ABDOMEN

---

Abdomen vücudun üçüncü ve posterior kismidir. Ergin devrede bacaklardan mahrum olan bu kisim, thoraks ile karsilastirilirsa oldukça basit bir yapiya sahiptir. Esas olarak 12 segmentten olusmasina ragmen bu segmentlerin tümü ancak Protura'nin embriyo devrelerinde görülebilir. Embriyonik olarak 11 segment (sadece Collembola takimi embriyolojik olarak, 9 segment ve bir telsona sahiptir) ve sölom kesesi ile gangliyonu olmadigi için segment olarak kabul edilmeyen "Telson" dan olusmustur. Bazi formlarda örnegin, ergin Collembola' da (alti segment) oldugu gibi segment sayisinda büyük azalmalar vardir. Karasineklerde oldugu gibi böcek gruplarinin çogunda abdomenin son segmentleri dinlenme halinde kendinden önceki segmentlerin içine çekilebilen çiftlesme organlarina dönüsmüstür. Kural olarak disilerin eseysel açikligi 8. segmentte ya da onun arkasinda olup erkeklerinki 9. segmentten disari açilir. Bu iki segmente Genital segment, bundan önceki segmentlere Pregenital, sonraki segmentlere de Postgenital segmentler denir.
Segmentlerin yapisi: Ergin böcekte tipik abdomen segmenti:
1- Tergum veya dorsal plaka,
2- Sternum veya ventral plaka,
3- Tergum ve sternumu birlestiren lateral membran kisimlar,
4- Genellikle lateral membranlar üzerinde ve her iki yanda yer alan stigma kisimlarindan olusur.
Bazi larva ve erginlerde lateral membran üzerinde scleritler vardir. Bunlarda kesinlikle ilkel ekstemitelerin körelmis subcoxal scleritlerdir .
Ekstremiteler: Bunlar iki grup halinde ele alinabilir:
l. Üreme faaliyeti ile ilgili olmayanlar,
2. Çiftlesme yada yumurta koyma faaliyetinde kullanilanlar.
Üreme ile ilgisi olmayan tipler: Terminal segmentler bir yana birakilacak olursa, ergin böceklerin çogunun abdomeninde ekstremite bulunmaz. Thysanura'da oldugu gibi bazi ilkel formlarda dejenere abdomen bacaklari, Sytilus'lar halinde görülmektedir. Üye taslaklari, ergin evrede özellikle ilk 7 segmentte tamamen kaybolur. 10. segment postgenital segmentlerin en ilkeli olup, çogunlukla sternumu küçülmüstür. Körelme durumuna göre son segmentin plakalari bazi gruplarda telsonu anal kapak gibi çevirir. Bu plakalardan dorsalde bulunan bir parçali tergumu Epiprokt , anüsün alt tarafinda bulunan ve sternumdan türemis bir çift plakcikta Paraprokt olarak isimlendirilir. Epiprokt ve paraproktin arasindaki baglanti zarindan çikan ve son segmentin (11. segment) üye taslagindan olustugu sanilan ve hemen hemen bütün böceklerde bulunan Cercus ise harekette kullanilmayip duyarga görevi gören bir abdomen üyesidir. Ayrica Trichoptera gibi bazi gruplarda, erkek organin bir kismi biçimindedir.
Üreme ile ilgili tipler: Bunlar genellikle 8 ve 9. segmentlerin extremiteleridir. Disi ovipositoru, birinci, ikinci ve üçüncü valvulae olmak üzere üç yaprak çiftinden meydana gelmistir . 1. valvula'lar 8. segmentin plaka seklindeki valvifer denen kisimlarindan çikar. Valvifer ve valvula muhtemelen genel Arthropod segmentinin coxapodit ve telepodit'ine karsiliktir. Ikinci valviferler, ventral olarak ikinci valvula ve dorsal olarak 3. valvula çiftini meydana getirir. Testereli arilar gibi (Tenteridinidae) ovipositoru iyi gelismis böceklerin çogunda 1. ve 2. valvulalar iç kisimlarinda, yumurtalarin asagiya dogru inmesine yarayan bir kanal bulunan delici ve kesici bir organ olusturur. 3. valvulalar ovipositorun çekildigi bir kin veya kilif halindedir. Orthopterada her 3 valvula çiftide ovipozitor'u meydana getirecek sekilde birlesir veya 2. valvulalar yumurta tasiyan küçük bir organ halindedir. Valvulalarin gelismedigi veya hiç görülmedigi ordolarda abdomenin apikal segmentleri ovipozitor görevini yapan uzanabilir bir tüp haline gelmistir. Diptera ve Lepidoptera içinde bunun örneklerine rastlanir.
Erkek fertlerde 9. segmentin ekstremiteleri birleserek çiftlesme (kopulasyon) organini meydana getirir. Bazen 10. segmentin kisimlarinda çiftlesme organinin yapisina katilabilir. Her ordoda, bu organ genellikle temel özellikler gösterir ancak yine her grupta büyük degisiklige ugramistir ve bu bölge böcek sistematiginde çok önemli karakterler içerir. Farkli ordolarda bu yapilar için uzlasma saglanincaya kadar herhangi bir grup için kullanilan terminolojiden faydalanmak yerindedir.
Ergin abdomenindeki üyelere gelince : Bazi ilkel böceklerin ergininde görülür, Collembola bu üye kalintisinin yardimiyla ileri dogru siçrar; Ventral Tüp (karin tüpü), ilk abdomen segmentinin üye kalintisidir, ucundan hemolenfin baskisiyla iki uç baloncugu çikar, temizlenmeye, solunuma, su almaya ve yapismaya yarar. Retinaculum üçüncü segment üzerindeki bir üye çifti olup, dördüncü segmentin üye çiftinden köken aldigi kabul edilen Furcula (siçrama çatali) nin kancasi olarak görev görür.

---