Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Aral Gölünün Üzücü Evrimi: Dünyanın En Büyük Göllerinden Biri Kurtulabilecek mi?

---

Bugüne kadar, dünyanın dördüncü büyük gölü olan Aral gölü, istikrarlı ve karmaşık doğal sistem statüsünü tamamen kaybetti. Yeniden doğa bilecek mı?

Aral Denizi, 1960'larda küçülmeye başlayan ve 2010'larda büyük ölçüde kurumuş olan Kazakistan ile Özbekistan arasında uzanan endoreik bir göldür. Adı kabaca "Adalar Denizi" olarak bilinir ve bir zamanlar sularını süsleyen 1.100'den fazla adayı içinde barındırır. Aral doğal sistemi, geniş alanlar üzerinde çok istikrarlı bir ekolojik denge sağlamak, çevrenin entropisini söndürmek ve çöllerin kuzeye hareketini durdurmak için kullanılırdı.

Eskiden 68.000 km2 yüzölçümüyle dünyanın en büyük dördüncü gölü olan Aral Gölü, 1960'larda Sovyetlerin sulama projelerini başlatması ve onu besleyen nehirleri yönlendirmesiyle küçülmeye başladı. 1997'ye gelindiğinde, orijinal boyutunun yalnızca % 10'una geriledi ve dört göle bölündü: Kuzey Aral gölü, bir zamanlar çok daha büyük olan Güney Aral gölünün doğu ve batı havzaları ve daha küçük orta seviye Barsakelmes Gölü.

Aral gölünde balık tutmak Fotoğraf: OrexCA.com aracılığıyla O. Dosanov

Yusup Kamalov, rüzgar enerjisi alanında araştırmacı Özbekistan Bilimler Akademisi, National Geographic'e verdiği demeçte şöyle söyledi .

"Aral gölü trajedisinin en üzücü ve en sinir bozucu yanı, sulama kanallarını tasarlayan Su Bakanlığı'ndaki Sovyet yetkililerinin Aral'ı mahvettiklerini çok iyi bilmeleridir"

Temelde Sovyetler, ekinlerin balıktan daha değerli olduğunu iddia etti. Bu göl için bir ölüm cezasıydı.

Artık Develer hızla Aral gölünü geçebiliyor - Bu tekneler kıyıdan kilometrelerce uzakta karaya oturdu. Resim kaynağı: Zalanasz: Pusty brzeg (2017)

2009 yılına gelindiğinde güneydoğu gölü tamamen kaybolurken güneybatı gölü eski güney denizinin batı ucuna ince bir şerit halinde çekildi. Sonraki yıllarda, ara sıra su akışları, güneydoğu gölünün zaman zaman küçük bir dereceye kadar yenilenmesine izin verdi.

NASA'nın Ağustos 2014'te yayınladığı uydu görüntüleri,  tarihte ilk kez Aral gölünün doğu havzasının tamamen kurumuş olduğunu ortaya koydu. Doğu havzasına artık Aralkum Çölü deniyor.

Aral Denizi'nin üzücü evrimi. Resim: NASA

Aral Denizi'nin küçülmesine “gezegenin en kötü çevresel felaketlerinden biri” denilmektedir. Bir zamanlar müreffeh olan balıkçılık endüstrisi neredeyse yok edildi ve orijinal kıyılardaki eski balıkçı kasabaları gemi mezarlıkları haline geldi. Halk için bu işsizlik ve bunun yanında ekonomik zorluklar getirdi.

Peki anlaşma nedir? Buna karşılık, Ferghana Vadisi'ndeki yaklaşık iki milyon hektar (5.000.000 dönüm) tarım arazisi, yön değiştiren Syr Darya nehrinden gelen suyla sulanmaktadır. Ne yazık ki, bölge ciddi şekilde kirlenmiş ve bunun sonucunda ciddi halk sağlığı sorunları yaşanmaya devam etmektedir. UNESCO, çevre trajedisini incelemek için bir kaynak olarak Aral Gölü ile ilgili tarihi belgeleri Dünya Hafızası Siciline ekledi.

Aral Denizi'nin ölümü.

Aral Denizi'nin sorunlarına, sulama kanallarının kalitesinin iyileştirilmesi veya bölgede baskın olan, çevresinde en çok su tüketen bitkilerden biri olan pamuk dışındaki ekinlerin yetiştirilmesi gibi birçok farklı çözüm önerilmiştir. Daha cesur önerilerden bazıları Volga, Ob ve Irtysh nehirlerinden suyun yeniden yönlendirilmesini veya hatta bir boru hattıyla Hazar Denizi'nden Aral Denizi'ne deniz suyunun pompalanmasını ve yerel su toplama alanlarından gelen tatlı suyla seyreltilmesini içeriyordu.

Aral Denizi'nin geleceği ve hayatta kalmasının sorumluluğu şu anda beş ülkenin elinde: Kazakistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Türkmenistan. 1994 yılında Aral Deniz Havzası Programını kabul etmelerine rağmen, çoğunlukla etkilenen insanlar arasındaki işbirliği eksikliğinden dolayı, planın prosedürlerini uygulamakta zorlandılar.

Bununla birlikte, Kazak hükümeti, Dünya Bankası ve bilim adamlarının yardımıyla, Aral'ın kuzey kesimi son zamanlarda toparlanmaya başladı. 2005 yılında Kazakistan Dike Kokaral'ı tamamladı ve 2008'de su seviyesi 2003'ün 12 m üzerine çıktı ve maksimum derinlik 42 m'ye ulaştı. Tuzluluk azaldı ve balıklar yine yeterli sayıya ulaştı.

National Geographic bursiyeri olan ve 1980'lerden beri denizi inceleyen ve hala birkaç yılda bir ziyaret eden Michigan Üniversitesi coğrafyacı Philip Micklin, "İnsanlar Aral Denizi'ni yazmıştı" diyor. Doğa geri gelebilir. Ama o halde, insan faaliyetinin bu kadar derinden değiştirdiği bir yerde iyileşmeyi tanımlamak karmaşık bir önermedir.

Kazakistan, Aral yakınlarındaki eski Aral Denizi'nde terk edilmiş bir gemi. Fotoğraf: Staecker

Bu özellikle böyledir çünkü küresel ısınmanın da Aral Denizi'nin hızlı ölümünün arkasında olduğundan şüpheleniliyor. Bu nedenle, onu orijinal ihtişamıyla görmemiz pek olası değildir. Bunun yerine, onun yerine beliren yeni çölün adı olan Aralkum'a alışmalıyız.

Kaynaklar:

https://en.wikipedia.org/wiki/Aral_Sea#/media/File:AralSea1989_2014.jpg

https://aftershock.news/?q=node/927778&full

https://www.nationalgeographic.com/news/2010/4/100402-aral-sea-story/

https://www.nationalgeographic.com/magazine/2015/06/vanishing-aral-sea-kazakhstan-uzbekistan/

https://ed-obama.blogspot.com/2011/06/aral-sea-dying-sea-in-kazakhstan-rare.html

 

© Biyologlar.com

---