Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Bir çenekliler

---

Bir çenekliler (Liliopsida), monokotiller (ya da monokotiledon), çoğunlukla tek yıllık, palmiyeler haricindeki otsu bitkileri kapsayan çiçekli bitkiler sınıfıdır.

Tohumlarında bir çenek bulunduğu için "bir çenekliler" olarak isimlendirilen, bir çenekliler; 50.000 ve 60.000 arası (IUCN sistemine göre) 59,300 bitki türünü kapsarlar. Bu gruptaki en büyük familya, yaklaşık yirmibin tür sayısıyla orkidegillerdir. Ekonomik önemleri olan buğdaygiler, bu grubun en önemli familyası konumundadır. Diğer ekonomik önemi olan familyaları ise; palmiyegiller, muzgiller, zencefilgiller ve zambakgillerdir.

Bir çeneklilerin iletim demetleri genellikle dağınıkdır. Kambiyum olmadığından normal sekonder kalınlaşma görülmez. Bu yüzden boyları uzun, gövdeleri incedir. Yaprakları genellikle ince uzun, paralel damarlı, kökleri saçaklıdır. Ana kök gelişmi erken durduğu için saçak kök sistemi bulunur. Çiçek parçaları genellikle üçlü olup, çiçek örtüsü çanak yaprak ve taç yaprak şeklinde farklılaşma göstermez.

Tarihte Monokotiller şöyle isimlendirilmişledir:

Monocotyledoneae - "de Candolle" sistemi ve "Engler" sistemi.
Monocotyledonlar - "Bentham & Hooker" sistemi ve "Wettstein" sistemi
Sınıf: Liliopsida - "Takhtajan" sistemi ve Cronquist sistemi.
Alt sınıf: Liliidae - "Dahlgren" sistemi ve "Thorne" sistemi (1992).
Dal: Monokotiller - "APG sistemi" ve "APG II sistemi"ne göre.
Yukardaki bütün sistemler, bu grup için kendi taksonomilerini kullanırlar. Bir çenekliler, taksonomideki değişken konumuyla bilinirler.

Günümüzün moleküler çalışmaları, bir çeneklilerin akrabalık ilişkilerini açıklamaya yardımcı olmaktadır. APG II sistemi, bir çeneklileri bir takson olarak görmez, bunun yerine bu grubu monokotil dalına yerleştirir. Bu sisteme göre tek çenekliler; 10 takıma ve henüz herhangi bir takıma yerleştirilmemiş 2 familyaya ayrılırlar:

Dal Monokotiller :
Familya Petrosaviaceae
Takım Acorales
Takım Alismatales
Takım Asparagales
Takım Dioscoreales
Takım Liliales
takım Pandanales
Dal Kommelinidler:
familya Dasypogonaceae
Takım Arecales
Takım Commelinales
Takım Poales
Takım Zingiberales

---