Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Bitki Yaprak Tipleri Ve Görevleri - Yaprak Çeşitleri

---

Bitkinin gövde ve dallarına bağlı, genellikle yeşil renkli, yassı organlardır. Yapraklar gövde üzerine dizilirken birbirinin üstünü örtmezler. Böylece güneş ışığından tüm yapraklar en iyi şekilde yararlanır.

Odunsu gövdelerde kambiyum tabakası bulunur. Kambiyum otsu gövdelerde bulunmaz.

İletim Demetleri

Bitkilerde iki tür iletim demeti vardır. Bunlar soymuk boruları ve odunsu borulardır.

Soymuk boruları: Yapraklar tarafından üretilen besin maddelerini tüm vücuda dağıtan yapılardır. Canlı hücrelerden oluşmuştur.

Odunsu boruları: Önceden canlı olup, daha sonradan ölerek içi boşalmış hücrelerden oluşurlar. Kök tarafından alınan su ve mineraller bitkinin diğer kısımlarına odunsu borularla taşınır.

Tomurcuk- Kulakçık

Yaprak kını ile dal arasında tomurcuk vardır. Bazı bitkilerde yaprak kınına bağlı, yaprağı andıran çıkıntılar vardır. Gül ve bezelye de açıkça görülebilen bu yapılara kulakçık denir.

Yaprak üç kısımdan oluşur;

1-Yaprak kını:Yaprak sapını gövdeye bağlayan şişkince kısma denir.

2-Yaprak sapı:Yaprak ayasını gövdeye bağlayan kısımdır.

3-Yaprak ayası:Yaprağın geniş ve yassı olan kısmına denir. Ayanın üst yüzü parlak ve düz, alt

yüzü ise damarlanmış şekilde görülür.

Yaprak Çeşitleri

Yapraklar, dallara dizilişlerine ve yaprak aylarının yapılarına göre iki ana grupta incelenir. Yaprak ayası tek parça halinde olan yapraklara basit yaprak denir. Yaprak ayası çok parçalı ise bileşik yaprak denir.

Basit yapraklar aya şekline göre çeşitli şekillerde incelenirler;

-Oval (kayısı)

-Şeritli (buğday)

-Yuvarlak (ayva)

-İğne biçiminde (çam)

-Spatül şeklinde (söğüt)

DİKKAT!!!!!!

Üst epidermis tabakasının üzerindeki mumsu tabaka yaprağın su kaybını önler. Yaprak devamlı güneş ve rüzgarla karşı karşıya kaldığından bu ölü tabaka bulunmasaydı yaprak yaşayamazdı.

Mumsu tabaka ve üst epidermis tabakası transparan yani ışığı geçirir özelliktedir. Böylece alt tabakalar da fotosentez yapabilir.

Yaprağın Görevleri

1-Fotosentez yaparak besin üretir.

2-Solunum yapar.

3-Terleme yaparak fazla suyu ve atık maddeleri dışarı atar.

Yaprağın Yapısı

Bir yaprağı mikroskopta incelediğimiz zaman şu kısımlar görülür:

1-Üst Epidermis:

Hücreler çok sık dizilmiş durumdadır. Görev yaprağı dış etkilere karşı korumak ve güneş ışınlarını alt tabakalara geçirmektir. Üzerinde ölü mumsu bir tabaka vardır. Üst epidermis hücrelerinde kloroplast olmadığından fotosentez yapamazlar.

Üst epidermisin altında bulunan hücreler sıkı bir dizilişe sahiptir. Bu hücrelerde kloroplast bulunur ve üzerlerine ışık düştüğünde fotosentez yapabilirler.

Bitki yaprağında, topraktan gelen su ve havadan alınan karbondioksit güneş ışığı sayesinde birleştirilir. Bunun sonucunda besin ve oksijen açığa çıkar. Fotosentez adı verilen bu olay sonucunda üretilen besin ve oksijen bütün canlıların yaşaması için gerekli en önemli maddelerdir.

Karbondioksit + Su Besin + Oksijen

Fotosentez sonucunda besin, bitkinin kök, gövde ve yaprak gibi kısımlarına depo edilir. Bitkiler bu besinlerin çok az miktarını kendi hayatlarını devam ettirmek için kullanır. Depo edilen besinler çoğunlukla diğer canlılar tarafından kullanılır. Fotosentezin gerçekleşmesi için ortam sıcaklığı, su ve ışık çok önemlidir. Su olmadan bitkiler yaşayamaz. Soğuk ortamda fotosentez hızı düşer. Işık olmayan ortamda fotosentez olmaz.

Mumsu tabaka ve üst epidermis tabakası ışığı geçirir özelliktedir. Böylece alt tabakalar fotosentez yapabilir.

2-Süngerimsi Tabakalar

Her hücrede kloroplast vardır. Fotosentez yaprağın bu bölümünde gerçekleşir.

3-Alt Epidermis

Yaprağın alt kısmında dış yüzeyini örten hücreler arasında stoma adı verilen yapılar vardır. Stomalar iki hücrenin bir araya gelmesi ile oluşan yapılardır. Bu iki hücreye de stoma hücreleri denir. İki hücre arsındaki boşluğa ise stoma açıklığı denir. Stomalar bitkinin gaz alışverişlerini ve terleme ile bitkinin yapısındaki su miktarını düzenlemekle görevlidir.

Bazı Yaprak Çeşitleri

a-Besin depo eden yaprak: Soğan, lahana ve marul bitkilerinde olduğu gibi bazı bitkilerde yapraklar etlenip besin depo edecek yapıdadır.

b-Diken yaprak: Sıcak yerlerde, özellikle çöllerde yaşayan bitkiler suya aşırı ihtiyaç duyar. Diken şeklindeki yapraklar terleme olayını azaltır. En güzel örnek kaktüstür.

c-Sülük yaprak: Bezelye ve burçak gibi bitkilerin yaprakları, gövdenin çıtalara tutunmasını sağlayacak yapıya sahiptir. Bunlara da sülük yaprak denir.

---