Biyolojik Bilgiler Sentriyollerle Taşınabilir mi?
Bilim insanları belirli hücre yapılarının, sentriyoller, hücrede nesiller boyunca bilgi taşıyıcıları olarak görev alabileceklerini keşfetti. Keşif, biyolojik bilgi iletiminin sadece genlerle yapılmadığı ihtimalini yükseltiyor.
Sentriyoller, hayvan hücrelerinde bulunan hücre bölünmesine yardım eden protein yapılı fıçı şeklindeki yapılardır. Sentriyolleri oluşturan proteinlerde olabilecek bir sorun (katlanma bozukluğu, proteini oluşturan genlerde mutasyon vb.) gelişimsel anormalliklere, solunum sıkıntılarına, erkek kısırlığına ve kanser gibi geniş yelpazede birçok hastalığa sebep olabilir.
Hücre bölünmesinde kromozomları zıt kutuplara çekme gibi önemli bir görevi de olan sentriyollerin biyolojik bilgi taşınımına bir etkisi olabilir mi? Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne’dan (EPFL) Pierre Gönczy liderliğindeki araştırmacılarda bu sorudan yola çıkarak gerçekleştirdikleri çalışmalarda, babadan gelen sentriyollerin, gelişmekte olan embriyoların hücre bölünmelerinde görüldüğünü tespit etmişlerdir. Şaşırtıcı olan bu bulgular, sentriyollerin biyolojik olarak çok önemli olduğunu ve genler dışında hücredeki bilgi taşıyıcıları olma potansiyelini olduğunu gösterdi.
Döllenmemiş insan yumurtasında sentriyol bulunmaz. Sentriyoller babamızın sperminin çekirdeğiyle kuyruğu arasında görülen bir form şeklinde yumurtaya girer. Bu şekilde hücre bölünmeleri için temel olan bir organelin eksikliği giderilmiş olur. Sentrioller, bildiğimiz üzere hücre bölünmesinde rolleri çok iyi bilinen bir organeldir ve yavru hücrelere düzgün bir şekilde aktarılırlar.
EPFL’de yapılan çalışma, embriyonik ve genetik araştırmalarda model organizma olarak kullanılan C. Elegans türü solucanlarla yapılmıştır. Bu tür solucanlarda da sentriyoller sadece spermden gelir. Sentriyollerin kaderini izlemek isteyen bilim insanları, bir floresan sinyali ile 3 farklı sentriyol proteinini işaretlediler. Pierre Gönczy liderliğindeki ekip, floresan işaretlerini izlediler ve spesifik sentriyol proteinlerini onlarca nesilde kalıcı olarak gözlemdiler. Bu da bilim insanlarını, sentriyollerin birkaç hücre döngüsünde devam eden genetik tabanlı olmayan bir etkin bilgi taşıyıcısı olduğunu düşündürdü.
Sentriyollerin eşlenmesi ise tam bir muammadır. Çünkü bu yapılar ne basit bir şekilde ne de DNA eşlenmesindeki gibi kompleks bir şekilde bölünürler. Yeni sentriyol eski sentriyolden 100 nm. kadar uzaklıkta ve ona dik olarak oluşur. Bu da bilginin var olan sentriyolden, oluşmakta olan kopyasına aktarıldığına dair görüşü güçlendirir. Fakat yapılan birçok çalışmada sentriyoller arası bilgi aktarımının nasıl gerçekleştiği açıklanamamıştır.
Pierre Gönczy liderliğinde yapılan bu çalışmadan elde edilen bulgular özellikle de ökaryot hücrelerin evriminde bu organelin biyolojik rolünü anlamaya doğru atılan ilk adımdır. Sentriyollere bağlı hastalıkların sayısı da göz önüne alındığında, bu mekanizmanın çözülmesi yenilikçi tedavi yaklaşımlarına sebep olabilir. Bu çalışma, sentriyollerin hiçbir bozulma olmadan babadan yavrulara geçtiğini göstermiştir. Bu, sentriyol tabanlı hastalıkları anlamada çok önemli olabilir. Sentriyoller her zaman embriyonun gelişimini hızlandırıcı bir etki olarak görülmüştür. Fakat bu çalışma genetik tabanlı olmayan hücresel verilerin sonraki nesillere aktarılması için sentriyollerin bir yol olabileceğini göstermiştir.
Referans ve İleri Okuma
•Fernando R Balestra, Lukas von Tobel, Pierre Gönczy. Paternally contributed centrioles exhibit exceptional persistence in C. elegans embryos. Cell Research, 2015; DOI: 10.1038/cr.2015.49
Saylam, G. “Biyolojik Bilgiler Sentriyollerle Taşınabilir mi?.” Biyogaraj. 23.01.2016 http://www.biyogaraj.com/hucre/biyolojik-bilgiler-sentriyollerle-tasinabilir-mi.html
Zooloji Haberleri
-
Komodo Dişleri, Theropod Dinozorların Dişleriyle Çok Benziyor
-
Biyologlar yeni kaplan böceği türünü ortaya çıkarıyor: Eunota houstoniana
-
Bilim insanları yeni bir geko türünü ortaya çıkardı
-
CT taramalarında ortaya çıkan tuhaf yılan benzeri solucanların sırları
-
Dev kaplumbağalar yok edildikten 600 yıl sonra Madagaskar'a geri döndü
-
Hindistan kaplanları iklim ve insan baskısı arttıkça yükseklere tırmanıyor
-
Kitlesel Yok Oluşlardan Kurtulan Memeliler, ‘Genel Yiyici’ Değildi
-
Avrupa’da Bilinen Son Timsah 4,5 Milyon Yıl Önce Yaşamıştı
-
Ağaç kesimi ve iklim değişikliği dağ kuşlarını tehdit ediyor
-
Biyologlar, istilacı, etobur kurbağaların artık Georgia'da ürediğini söylüyor
-
Myanmar'da yeni bir çukur engereği türü keşfedildi.
-
Çin'de yeni bir iguana türü keşfedildi
-
Dev Dinozor Leşleri, Yırtıcılar İçin Önemli Bir Besin Kaynağıydı
-
Yarasalar 50 Milyon Yıl Önce de Ekolokasyon Kullanıyordu
-
Anadolu parsı aylar sonra yeniden görüntülendi