Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Bölgelere Göre Endemik Türler

---

Yeryüzünün sınırlı bir bölgesinde yani bir adada,bir dağ sırasında,bir ülkenin siyasi sınırları içinde veya ancak belli bir ekolojik ortamda yayılış gösteren yani çok bölgesel (lokal) olarak yetişebilen çeşitli taksonomik kategorilere ait bitkilere “Endemik Bitkiler”denir. Türkiye, endemik bitkilerinin zenginliği bakımından dünyanın önemli ülkelerinden birisidir.Ancak, tohumsuz bitki grupları üzerindeki araştırmalar henüz çok yetersizdir.Bununla beraber bilinmektedir ki, ilkel bitki grupları, dünya yüzünde hemen her yerde yaygın olan türlere sahiptir.Bu sebeple, bu gruba giren bitkilerde endemizme ya hiç rastlanmamakta veya söz edilemeyecek kadar düşük olmaktadır.Türkiye’de yetişen 75 civarındaki eğrelti türünden ancak 1’i (Asplenium reuteri) endemiktir.Tohumlu bitki olmalarına ragmen, Gymnospermlerde de endemizm oranı çok düşüktür.Bu gruptan Abies cinsine ait 3 alt tür dışında endemik bitki yoktur.Bu sebeplerle, bu bölümde Türkiye’de endemizm konusunda en zengin ve önemli bitki grubu olan çiçekli bitkilerden örnekler verilmektedir.Flora kayıtlarına göre Türkiye’deki endemik bitki sayısı 3022 olup, bunların floradaki bütün bitkilere oranı %34,4’tür.Türkiye’deki endemik bitkilerin sayısı Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında bu oran hayli yüksektir.Ayrıca, endemik sayısı da çok yüksektir.Avrupa ülkeleri arasında en çok endemik türe sahip ülke Yunanistan olup, bu ülkede 800 civarında endemik tür yetişmektedir.Dünyada sadece İstanbul’a özgü olan 20 endemik bitki vardır.İstanbul’da yetişen toplam endemik bitki sayısı ise 70 dolayındadır.İstanbul, İngiltere’nintoplam bitki sayısından daha fazla bitkiye sahiptir. Türkiye’deki endemik bitkiler, belirli dağ ve dağ silsilelerine lokalize oldukları gibi, daha geniş yayılışlı endemikler de vardır.Belirli bir dağ veya silsile için endemik bitkiler açısından en zengin yer, Amanos Dağları’dır.Endemiklerce zengin diğer dağlar ise, başta Ege Bölgesi’nin güney ucu ile Akdeniz Bölgesi’nin batısında yer alan dağlar olmak üzere; Uludağ, Kaz Dağı ve Erciyes Dağı’dır.Bu sayılan dağ ve silsilelerden çoğunun etrafı genellikle ovalar ile çevrili olduğundan, bu dağlardaki endemikler nisbeten dar yayılışa sahiptirler.Halbuki yurdun doğu kesimindeki dağlar oldukça yüksek sayıda endemiğe sahip iseler de, batıdakilere göre daha devamlı olduklarından, bu bölgede yetişen endemiklerin çoğu, bir dağa has olmaktan çok, daha geniş yayılışlıdırlar.Yukarıda belirtilen dağlar dışında, Türkiye’nin endemizm yönünden dikkat çekici yöreleri şunlardır: Orta Toroslar (Ermenek, Gülnar, Mut arası), Antitoroslar (Saimbeyli ve Maraş çevreleri ), Van-Siirt-Bitlis ve Hakkari illerini kapsayan bölge, Rize ve Artvin civarındaki yüksek dağlar, Gümüşhane ve Erzincan arası ile Munzur Dağları ve Ilgaz Dağları.Tuz Gölü çevreleri ise, özellikle tuzcul endemiklerce zengindir. Endemik bitki türleri açısından Türkiye’nin en zengin familyası 447 tür ile Toplu çiçekligiller (Asteraceae)’dir.Bu familya endemik olmayan türlerce de zengin olduğundan, endemizm oranı düşük olup, %36,8’dir.İkinci sırayı Baklagiller (Fabaceae) alır.Bu familyaya ait 406 tür endemik olup, Toplu çiçekligiller (Asteraceae) familyası ile benzer durumda olduğundan dolayı endemizm oranı düşüktür ( % 37,9 ).Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyası 257 türle 3. sırayı almaktadır.Endemizm oranı diğer iki familyaya göre daha yüksektir ( %57 ) Bunun en önemli sebebi, bu familyanın özellikle Akdeniz Bölgesi’nin yüksek dağlarında yetişen türlerinin bulunması ve tür sayısının diğer iki familyaya göre daha az olmasıdır.Türkiye’nin florasında endemik tür bakımından en zengin 10 familya Tablo-6’da ve en zengin 10 cins Tablo-7’de gösterilmiştir. Tablo-6: Türkiye’nin florasında endemik tür bakımından en zengin 10 familya

---