Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Enzimlerin Görev, İşlev ve Özellikleri - Enzimlerin İsimlendirilmesi

---

Hücrelerde yapılan protein, karbonhidrat ve lipit gibi maddelerden biri olan enzimler, protein yapısındadır. Fakat öbür proteinlerden en büyük farkı, hücre içinde veya bazı vücut sıvılarında geçen biyolojik reaksiyonları özel olarak kataliz edebilmesidir. Çok sınırlı miktarlarla kimyasal reaksiyonun aktivasyon enerjisini (tepkimeye verilen ilk enerji) düşürerek reaksiyonu hızlandıran, reaksiyon sonucunda hiç bir değişikliğe uğramadan çıkan biyolojik katalizörlere enzim denir. Katalizör olarak bir enzimin fonksiyonu, aktivasyon enerjisini düşürmek suretiyle bir reaksiyonun hızını artırmaktır.

Enzimlerin Özellikleri

- Kimyasal tepkimelerin hızını artırır.

- Kimyasal tepkime sonunda değişmeden serbest kalır.

- Kimyasal tepkimelerin ulaşacağı son denge durumuna yani oluşan ürün miktarına etki etmez.

- Isı ve pH değişikliklerinde etkilenir.

- Enzimler, tekrar tekrar kullanılabilir.

- Enzimler, substratlardan oldukça büyüktür.

- Enzimler, kimyasal tepkimeleri az enerji ve vücut ısısında başarır.

- Enzimler, canlı hücreler tarafından biyolojik şartlarda ve genetik bilgi ile sentezlenir.

- Enzimler, aktivitelerini hücre içinde gösterdiği gibi hücre dışında da uygun şartlarda gösterir.

Enzimlerin Genel Yapısı

Enzimler iki grupta incelenir:

- Basit enzimler: Bu tip enzimlerin yapılarında sadece protein vardır.

- Birleşik enzimler:

o Bu tip enzimler proteinlerle birlikte organik ya da inorganik kısımlara sahiptir.

o Birleşik proteinlerin proteinli kısmına apoenzim denir.

o Apoenzime bağlı olan organik ya da inorganik maddelerin bulunduğu kısma ko kısım denir. Ko kısım hafif metal iyonlarından (Ca , K , Mg , Zn , Fe) oluşmuş ise kofaktör, küçük organik moleküllerden (vitamin) oluşmuşsa koenzim denir.

o Apoenzim ve ko kısımların birlikte oluşturdukları yapıya da haloenzim denir.

Bir enzimin biyolojik katalizör olarak aktif olabilmesi için apoenzim ve koenzim kısmın birlikte olması gerekir. Yani kendi kendilerine etkili olamaz. Kimyasal tepkimelere giren ve etkilenen maddelere substrat denir. Enzimin hangi substratla reaksiyona gireceğini belirleyen kısmı apoenzimdir.

Enzimlerin İsimlendirilmesi

Enzimlerin büyük bir kısmı keşfi sırasında aldıkları sistemsiz adlarla anılır. Örnek: Tripsin, pepsin gibi subsratların adınının sonuna veya katalizlediği reaksiyon adının sonuna - az , -oz, -ase getirilerek adlandırılmıştır. Örnek: Nişastayı etkileyen enzim amilaz, yağları etkileyen enzim lipaz, üreyi etkileyen enzim üreaz, proteinleri etkileyen enzim proteinaz gibi.

Enzimin özgül olarak etki ettiği maddeye veya madde karışımına bu enzimin substratı denir. Reaksiyon sonunda meydana gelen maddeye ise ürün adı verilir. Genel olarak reaksiyonu şu şekilde şematize edebiliriz.

E + S <======> ES -----> E + P

(E = Enzim, S = Substrat , P = Ürün)

Bir hücre içinde yapıldıktan sonra görev yapacağı hücre dışı ortama salınan enzimlere endo enzimler denir.

MEB Laboratuvar Hizmetleri Aralık 2015

---