FOTOPERİYODİZM HAKKINDA BİLGİ

Mevsimsel olaylar birçok bitkinin yaşam döngüsünde kritik önem taşır. Bitkilerde tohum çimlenmesi, çiçeklenme, tomurcuk dormansisinin oluşması veya kırılması çoğunlukla yılın belirli bir döneminde ortaya çıkan gelişim evreleridir.

Bir bitkinin 24 saatlik gece ve gündüz döngüsünde, gündüz (ışık) ve gece (karanlık) periyodunun uzunluğuna göre fizyolojik olarak verdiği yanıt fotoperiyodizm olarak adlandırılır. Fotoperiyodizm, fizyolojik bir olayın yılın belirli bir zamanında gerçekleşmesini sağlar. Bitkilerin, fotoperiyodik yanıtlarına göre sınıflandırılması genelde çiçeklenmeye da-yanır ve fotoperiyoda bağımlı üç bitki grubu bulunur.

1- Kısa Gün (Uzun Gece) Bitkileri: Yalnızca kısa gün koşullarında çiçeklenirler. Yani, gerekli kritik gün uzunluğundan daha kısa bir gün uzunluğunda çiçeklenirler. Kri-zantemler, sütleğenler, tütün, pıtrak gibi kısa gün bitkileri kısa gün koşullarının hakim ol-duğu yaz sonunda, sonbaharda ya da kışın çiçek açarlar.

2- Uzun Gün (Kısa Gece) Bitkileri: Yalnızca uzun gün koşullarında çiçeklenirler. Yani, kritik gün uzunluğunu aşan bir gün uzunluğunda çiçeklenirler. Pek çok tahıl çeşidi, ıspanak, turp, marul, süsen gibi uzun gün bitkileri ilkbahar sonunda ve yaz başında çi-çeklenirler.

3- Nötr Gün Bitkileri: Bu tür bitkiler gün uzunluğundan yani fotoperiyotdan etki-lenmeden çiçeklenirler. Gün uzunluğundan etkilenmeyen bitkilerin çiçeklenmesi, gelişimle ilgili içsel bir denetim mekanizması ile düzenlenir. Fasulye, domates, pirinç, karahindiba gibi bitkiler nötr gün bitkilerine örnek olarak verilebilir. Doğal koşullar altında, gece ve gündüz uzunluklarını 24 saatlik sürecin ışık ve karanlık döngüsünü şekillendirir. Araştırmacılar, çiçeklenme ve fotoperiyoda verilen diğer yanıtları kontrol eden etmenin, gün uzunluğu değil gece uzunluğu olduğunu bulmuşlardır. Kritik gece uzunluğu adı verilen bu etmen, kısa gün bitkilerinin çiçeklenmesi için veya uzun gün bitkilerinde çiçeklenmenin engellenmesi için gerekli olan gece uzunluğu ya da karanlık saat sayısıdır. Kritik gece uzunluğu kısa gün bitkilerinde minumum, uzun gün bitkilerinde ise maksimum karanlık saat sayısıdır.

Kısa gün (uzun gece) bitkilerinde gece uzunluğu, "kritik karanlık süresini" aştığı zaman çiçeklenme olurken, uzun gün (kısa gece) bitkilerinde ise gece uzunluğu, "kritik karanlık süresinden" daha kısa olduğunda çiçeklenme gerçekleşir. O halde, kritik gece uzunluğu (kritik karanlık süresi) kısa gün bitkileri için minimum, uzun gün bitkileri için maksimum uzunlukta olmalıdır.

Çiçeklenmenin fotoperiyoda bağlı olarak düzenlenmesi: (A) Kısa gün bitkileri (KGB) ve uzun gün bitkileri (UGB) üzerindeki etkisi. (B) Çiçeklenme üzerinde karanlık periyot süresinin etkisi. Farklı fotoperiyoda sahip olan bitkilere kısa ve uzun gün uygulaması, kritik değişkenin, karanlık periyodun uzunluğu olduğunu açık olarak göstermiştir.

Kısa gün bitkilerinde, kritik gece uzunluğu bir dakika bile daha kısa olursa çiçeklenme olmaz. Eğer, karanlık periyotta kırmızı bir ışık flaşını (R), uzak-kırmızı (FR) bir ışık flaşı izlerse, kısa gün bitkisi gece uzunluğunun kesintiye uğradığını saptayamaz ve çiçeklenir.

Kırmızı ışık flaşı (R), karanlık periyodu kısaltır. Kırmızı ışık flaşından sonra onu uzak - kırmızı (FR) ışık flaşı izlediğinde kırmızı ışığın etkisi ortadan kalkar. Dolayısıyla, kısa gün bitkilerinde gece uzunluğunun kırmızı ışıkla kesintiye uğraması çiçeklenmeyi önlerken, uzun gün bitkilerinde çiçeklenmeye neden olur.
Kırmızı ışık, fotoperiyodun gece bölümünü kesintiye uğratan en etkili renktir. Kırmızı ışığı absorbe eden ve "fitokrom" olarak isimlendirilen pigment, aynı zamanda bir bitkinin tüm yaşamı boyunca, yani tohumdan çiçeklenmeye kadar olan süreçte ışığa verilen ya-nıtların pek çoğunu düzenler. Fitokromun kırmızı ve uzak-kırmızıyı soğuran iki çeşit izomeri vardır. Bu iki fitokrom çeşidi ışıkta birbirine dönüşür. Bu durum bitkilerin, fitokromun yardımıyla ayarlanan kendi biyolojik saatlerini kullanarak gece uzunluğunu ölçmelerini sağlar. Gece uzunluğunun saptanması ise bitkilere yılın mevsimi hakkında bilgi verir. Çiçek yetiştiricileri tarafından bu bilgi, mevsimi dışında çiçek üretimi için kullanılır. Örneğin sonbaharda çiçek açan krizantemler, her bir uzun gecenin ışık flaşı ile kesintiye uğratılması sayesinde çiçeklenmesini mayıs ayına kadar uzatabilir.

1. Tropizma Hareketleri (Yönelim) :Bitkinin uyarının yönüne bağlı olarak gösterdiği hareketlerdir.

a.Fototropizma: Bitkini ışığa yönelmesidir. Oksin hormonundan kaynaklanır. Örneğin; gövde + fototropizma, kök ise – fototropizma yapar.

b.Geotropizma(jeotropizma): Bitkinin yerçekimi etkisine karşı gösterdiği tropizma hareketidir. Bitki kökü + geotropizma, gövdesi ise – geotropizma yapar.

c. Kemotorpizma: Bitkinin kimyasal maddelere doğru ya da kimyasal maddelerden uzaklaşması şeklinde yönelme hareketidir. Örneğin bitki köklerinin aşırı tuz bulunan ortamdan uzaklaşmaları.
d.Haptotropizma: Bitkilerin dokunmaya karşı verdiği tepkilerdir. Örneğin, asma, sarmaşık, fasulye gibi bitkilerin bulundukları yüzeye sarılması
e.Travmatropizma: Bitkilerde yaralanma uyaranına gösterdikleri yönelim tepkisi-dir. Şayet bitkinin kökü yaralanırsa o bölgeden bir çeşit hormon salgılanır. Kökte yarayönünün tersine doğru yönelme görülür. Yara yıkanırsa hormon kaybolduğun-dan böyle bir tropizma görülmez.

f.Hidrotropizma: Suya yönelimdir. Örneğin su yerçekimi yönünden başka bir yönde olursa bitki kökleri yerçekimine doğru değilde suya doğru yönelir.

2. Nasti Hareketleri (Irganım) : Uyaranın yönüne bağlı olmayan irkilme hareketleridir. Turgor basıncındaki ani değişmelerden kaynaklanır.
a.Fotonasti: Işık etkisiyle görülen harekettir. Örneğin fasulyenin yaprakları gündüz kalkık, gece eğik durumdadır. Akşamsefası bitkisinin çiçekleri aydınlıkta kapanır, karanlıkta açılır. Sarmaşık çiçekleri ise aksine olur.
b.Sismonasti: Sarsıntı etkisiyle görülen harekettir. Örneğin küstüm otu sarsılınca yapraklarını kapatır. Bazı bitkiler de ise dokununca tohumunu uzağa fırlatır.
c.Termonasti: Sıcaklığın etkisiyle oluşur. Örneğin lalelerin 5-100C sıcaklıkta kapanırken 15-200C sıcaklıkta açılır.
d.Tigmonasti: Dokunma uyaranı ile oluşur. Örneğin sinekkapan bitkilerinde.

#fotoperiyodizm #hakkinda #bilgi