Hayvanların mizah anlayışı var mı?

Sözlü espriler ve gıdıklamayla birlikte gülmemizin birçok sebebi var. Fakat insanlar mizah anlayışına sahip tek canlı türü mü? Credit: Andrea Izzotti/Shutterstock

Kısa cevap hayır ama bu aynı zamanda mizahı nasıl tanımladığımıza da bağlı.

Çok uzun zamandır, felsefeciler ve psikologlar neyin mizahı oluşturduğuna dair kesin bir cevap bulmak için oldukça çabaladılar. Yıllar boyunca çok sayıda teori ortaya attılar ve bu kuramların en popüleri “Uyuşmazlık Teorisi” oldu. Temel düzeyde bu teoriye göre, mizah kişinin gerçekleşmesini beklediği şey ile aslında olan şey arasında uyumsuzluk olması durumunda oluşur. Mizahı oluşturan durumlar arasında kelime oyunları, kaderimizdeki ani değişiklikler ve ironi de bulunmaktadır.

Bu tanımlamaya göre hayvanların büyük çoğunluğu muhtemelen mizah anlayışına sahip değil. Çünkü bu uyumsuzlukları idrak edebilecek yeterli zihinsel mekanizmalardan ve yapı ağlarından yoksunlar.

Bilinen istisnalardan biri, ünlü ve bir önceki köşe yazımızın konusu olan Koko. Batı ovası gorili olan Koko, 1000 Amerikan İşaret Dili işaretini ve 2000 İngilizce kelimesini kolaylıkla anlayabilmekte ve konuşabilmekte. Bu zeki primat, komik bir etki yaratmak için dilin ve kelimenin farklı anlamlarını kullanabilmesinin yanında “kaba komedi”yi de anlama yeteneğine sahip: örneğin, sahibinin ayakkabısının bağcıklarını birbirine bağladıktan sonra Koko, “Koş” işareti yapmıştı ve sahibinin sakarlığına gülmüştü.

Ancak Uyuşmazlık Teorisi ile alakalı bazı problemler var; bunlar, bir hikâyenin ya da şakanın tahmin edilebilir güldürücü noktasının nasıl komik olduğunun ve nasıl tuhaf olmayan

şeylerin komik olmadıklarının açıklanamaması. Aynı zamanda düşünürler ve psikologlar, bir arkadaşımız ya da akrabamız tarafından gıdıklanınca gülmemizin asıl nedenini izah etmek için çabalamaktalar.

Son zamanlarda, psikologlar farklı bir teori ortaya attılar. Mizahın iyi huylu bir ihlalden ya da “kişinin iyi olma halini, kimliğini ya da normatif inanç yapısını tehdit eden ama aynı anda iyi görünen bir şeyden” kaynaklandığını ileri sürüyorlar.

İyi huylu ihlaller neden bazı şeylerin, gıdıklama da dahil olmak üzere, bizi güldürdüğünü açıklayabilir: Yani, gıdıklama tehlikesiz bir şekilde fiziksel alanını ihlal eder. Kendinizi gıdıklayamamanızın nedeni herhangi bir ihlal teşkil etmiyor olması ve size tamamen yabancı insanlar sizi gıdıklayarak güldüremezler çünkü bu hareketlerini iyi huylu olarak algılamayacaksınız.

Bu teoriyi göz önünde bulundurunca, çeşitli hayvanlar gıdıklanabildikleri için mizah anlayışına sahiptirler.

2009 yılında yapılan araştırmaya göre şempanzeler, cüce şempanzeler, goriller ve orangutanlar gibi biz insanların primat akrabaları, gıdıklandıklarında kahkahaya benzer bir ses çıkarmaktalar (aynı zamanda güreşirlerken ya da oynarlarken). Bu, mizahın ve gülme yeteneğimizin insanların ve büyük maymunların son ortak atalarından geldiğine işaret eder. Ve 2015’te yapılan çalışmada, bilim insanları şempanzelerin yüzlerinin insanların güldüklerinde yüzlerinin aldığı şekli alabildiğini gösterdi.

Aynı zamanda köpeklerin de kahkahayı ve mizahı çağrıştıran yüzlere sahip oldukları da bilinir.

İlginç olan, gıdıklama ve gülme kabiliyeti açısından en çok ilgi gören hayvanlar fareler. İnsanlar tarafından gıdıklandıklarında ya da kendi boyutundaki farelerle oynadıklarında uzun, 50 kHz’lik ultrasonik sesler çıkardıkları tespit edildi. Gıdıklanmaktan o kadar zevk alıyorlar ki araştırmacıların onları gıdıklayan parmaklarını kovalıyorlar.

Orijinal Metin: https://www.livescience.com/60864-do-animals-have-humor.html

Çeviren ve Derleyen: Ege Aybars BOZKURT

#hayvanların #mizah #anlayışı