KADIN ÜREME SİSTEMİ
İnsan neslinin sürekliliği üreme fonksiyonu ile sağlanır. Bu fonksiyonu gerçekleştirmek amacı ile şekillenmiş olan üreme organları, üreme işinde erkek ve dişinin işlevlerine paralel olarak şekil, konum ve yapı bakımından her iki cinste çok farklıdır. Kadının üremedeki rolü erkekten çok daha komplekstir. Neslin devamının sağlanmasında, erkeğin rolü aktif olmakla beraber bu olaya gövdece katkısı çok kısa sürer ve sadece koitus (Penisin vagina’ya sokulması) ile sınırlıdır. Oysaki kadın, zigot’un oluşumu için zorunlu olan ovum’u üretmekle kalmaz, zigot’un iletimi, yuvalanması. embriyonal ve fötal yaşamın sürdürülmesi ve yavrunun doğurulması fonksiyonlarını-görevlerini de üstlenmiştir. Hatta bununla da kalmaz, doğumdan sonra da normal şartlarda yavrunun beslenmesi için gerekli sütü üretir; normal ruhsal gelişim için gerekli olan anne şefkatini verir.
Kadın üreme organları iki gruba ayrılarak incelenir :
1.Kadın iç üreme organları (Organa genitalia feminina interna): Ovariun tuba uterina, uterus, vagina.
2.Kadın dış üreme organları (Organa genitalia feminina externa): Vulva (Mons pubis, labia majora, labia minora, clitoris, bulbus vestibuli ve gll. vestibulares).
A İç üreme organları:
1.OVARİUM (Yumurtalık) :
Ovarium’lar, kadında temel üreme organları olup, küçük pelvis’in dışyan duvarlarındaki fossa ovarica’lara otururlar. Sağ-sol bir çift organ olan ovarium’lar erkekteki testis’lerin homoloğudurlar. Ovarium’lar, seksüel yönden olgun bir dişide, dişi üreme hücreleri olan ovum (Yumurta)’lar ile dişi seks hormonları olan östrojen ve progesteron’u üretirler.
Herbir ovarium, grimsi pembe renkte, badem şeklinde, solid, nodüler yüzeyli 3x2x1 cm boyutlarında. 3-5 gr ağırlığındadırlar.
Ovarium, bir periton plikası olan mesovarium aracılığı ile lig.latum uteri’nin arka yüzüne, lig.ovarii proprium aracılığı ile de tuba uterina’nın tutunma yerine yakın olarak uterus yan duvarına bağlanır. Mesovarium’un iki yaprağı arasında, hilum ovarii’ye ulaşan arter, ven ve lenfatikler ile sinirler bulunur. Ovarium, pelvik duvara lig.suspcnsorium ovarii “infundibulopelvik bağ” ile bağlanır.
Ovarium’un serbest dış yüzü, peritonun mezotelium’u ile uzanan epithelium superficiale (Germinal tabaka) ile sarılmıştır. Bu örtünün altında, kompakt bir bağ dokusundan yapılı olan tunica albuginea bulunur .Tunica albuginea’nın altındaki ovarium dokusu, dışta cortex ovarii (Zona parenchymatosa), içte medulla ovarii (Zona vasculosa)’dan yapılıdır. Cortex ovarii’nin parankimatöz dokusu, gelişim ve dejenerasyonun çeşitli aşamalarındaki folliküllerden ibarettir. Folliküller, primordial, primer, sekonder ve tersiyer (Vesiculosusà Graaf follikülü) olmak üzere dört aşamada bulunurlar. Tersiyer follikülün ileri aşaması olgun follikül – Graaf follikülü olup ovulatio ile sonuçlanır. Ovulasyondan sonra, yırtılan Graaf follikülünün yerinde corpus luteum (Sarı cisim) oluşur. Corpus luteum, geçici bir endokrin bez niteliğindedir.
2.TUBA UTERİNA (Salpinks,Fallop borusu) :
Tuba uterina’lar, uterus fundus’undan ovarium’lara doğru uzanan 10-12 cm uzunluğunda bir çift muskuler borudur. Sağ-sol herbir salpinks, lıg. latum uteri’nin üst kenarı boyunca, onun iki yaprağı arasında yer alır. Tuba uterina’nın ouarium’la direkt bağlantılı olmayan dışyan ucundaki, karın boşluğuna açılan deliğine ostium abdominale tubae uterinae, uterus boşluğuna açılan deliğine de ostium uterinum tubae denir.
Ovarium’dan ovulasyon (Yumurtlama) ile atılan ovum (Yumurta), ostium abdominale’den tuba uterina boşluğuna girer. Ovum.tuba uterina’nın peristaltik dalgalan ve mukozasındaki siliaların yardımı ile uterus lümenine doğru iletilir.
Tarifsel amaçlar için, tuba uterina 4 bölüme ayrılır.
a.Infundibülum : Ovarium tarafındaki, huni şeklinde olan 2 cm ‘lik bölüm.
b.Ampulla : Tuba uterina’nın en uzun, ince duvarlı orta bölümü.
c. İsthtnus : Uterus’a yakın, dar bölüm.
d.Pars uterina (Pars Intramuralis): Tuba uterina’nın, uterus duvarı içinde kalan 1 cm uzunluktaki bölümü.
.Tuba uterina’nın duvar yapısı, içi boşluklu organların duvar yapısına uyar.
3.UTERUS (Metra,Hystera, Ana rahimi):
Uterus, pelvis boşluğunda, rektum ile mesane arasında yer alan, kalın duvarlı, içi boş, muskuler bir organdır. Önden arkaya basık, ters duran bir armut (veya bal kabağı şeklinde) ‘a benzeyen uterus’un üst bölümünün (Fundus) iki yanına tuba uterina’lar açılır; âlt bölümü (Cervix) ise vagina ile devam eder.
Zigotla başlayan insan yaşamının ontogenetik evriminin geçtiği yer olan uterus, insan yavrusunun bu gelişim ve değişimi esnasındaki beslenmesi yanında doğumunu da sağlar.
Doğurmamış yetişkin bir kadında, uterus’un uzunluğu 7,5 cm en geniş yerindeki genişliği 5 cm , ağırlığı ise 40-50 gr ‘dır.
Tarifsel amaçlar için uterus 4 bölüme ayrılır:
a.Fundus : Uterus’un üst bölümüdür. Salpinksler buraya tutunur.
b.Corpus (Korpus) : Uterus kitlesinin yaklaşık 2/3′ünü kapsayan,fundus dışındaki geniş üst bölümüdür.
c.İsthmus : Uterus korpusu ile boynu arasında kalan yaklaşık 1 cm ‘lik bölüm.
d.Cervix (Serviks.Boyun) : Uterus kitlesinin 1/3 alt bölümüdür. Boyun bölümü içinde kalan uterus boşluğuna canalis cervicis (Servikal kanal) denir. Serviksin bir bölümü vagina içinde kalır (Portio vaginalis).
UTERUSUN NORMAL DURUŞU : Küçük pelvis’in’ortasında, mesane ile rektum arasında duran uterus’un uzun ekseni axis pelvis’e uyar. Uterus’un, kadınların % 80′inde görülen bu normal duruşu “anteversiyon + antefleksiyon” terimleri ile belirtilir. Uterus’un normal pozisyonunu koruyan ve uterus’un yerinde durmasını sağlayan yapılar şunlardır : Lig.latum uteri, lig.teres uteri, lig.cardinale (Lig.cervicale transversum.Mackenrodt bağı).lig.uterosacrale.
UTERUS’UN YAPISI : İçi boşluklu bir organ olan uterus’un duvarı üç katmandan oluşmuştur.
.Endometrium (Tunica mucosa)
.Myometrium (T.muscularis)
.Perimetrium (T.serosa)
ENDOMETRIUM, tek katlı, kolumnar epitel ile basit tubuler bezler (Gll.uterinae) içeren lamina propria‘dan oluşur. Endometrium, menarş (Ilk ay hali) ile menapoz (Ay halinin sona’ ermesi). arası dönemde periodik değişiklikler gösterir. 28±4 günlük periodlarla gerçekleşen endometrial siklus. ouarium hormonları tarafından kontrol edilir. Herbir siklus (Menstrual siklus)’un sonunda parsiyel deskuamasyon ve kanama (Menses,katamenia,ay hali kanaması) meydana gelir. Dökülen endometrial dokular ve kan, 3-5 gün içinde vagina yolu ile atıldıktan sonra, endometrium kendini yenilemek üzere yeni bir siklusa başlar.
Endometrium, menstrual siklustan etkilenme özelliğine göre iki tabakaya ayrılır: Fonksiyonel tabaka, bazal tabaka, Fonksiyonel tabaka, menştrual siklus esnasında fonksiyonel ve yapısal değişiklikler (Yıkılma ve tekrar yenilenme) gösteren ince, yüzeyel tabakadır. Bazal tabaka ise daha kalın olup,menstrual siklus esnasında çok az değişiklikten sonra, fonksiyonel tabakayı yeniler.
MYOMETRIUM: uterus duvarının en kalın tabakası olup düz kaslardan oluşmuştur. Myometrium’u oluşturan kas lifleri uzunlamasına,- sirküler ve diagonal şekilde seyrederler. Doğum esnasında gerekli motor güç myometrium tarafından yaratılır. Myometrium ayrıca orgazm esnasındada kasılır.
PERİMETRİUM, peritonun visseral yaprağından ibaret bir tabakadır. Perimetrium, yanlarda lig.latum uteri (Mesometrium) olarak uzanır.
4.VAGİNA (Colpos,Hazne):
Vagina (Gr.vagina=kılıf, Colpos=koy, girinti). yukarıda uterus boynu. aşağıda vulva arasında oblik olarak uzanan fibro-muskuler boru şeklinde bir organdır. Vagina, kadın cinsel temas organı olma yanında, doğum esnasında çocuğun geçtiği, menses (Ay hali kanaması) periodunda da ay hali kanının çıkışına olanak veren bir yol olarak fonksiyon görür. Uretra ve mesanenin arkasında, rektumun önünde yer alan vagina’nın uzunluğu 8-10 cm kadardır.
Üst ucu ile uterus boynuna bağlanan vagina’nın duvarları ile uterus boynunun portio vaginalis i arasında 4 adet çıkmaz oluşur. Bunlardan en derin olanı arka fomiks (Pars posterior fornix vaginae)’tir. Aşağıda, vagina lümenini vagina girişine (Vcstibulum vaginae) bağlayan açıklığa ostium vaginae denir. Ostium vaginae, kızlarda hymen (Kızlık zarı) ile kapatılmıştır. Hymen şekilleri ve üzerindeki delikler farklılıklar arzettiğinden hymen anularis, hymen semilunaris, hymen cribriformis vb.değişik isimler verilmiştir. Sosyal yönü, değişik ırk ve kültürlerde farklılıklar taşımakla beraber tıp ve biyolojik açıdan önemsiz olan hymen,ilk cinsel temas (Coitus pervaginalis) esnasında yırtılır. Normal durumdaki hymen için hymen imperforatus, yırtık hymen için de hymen perforatus terimleri kullanılır.
Vagina ortamı asidik (pH=4-4,5)’tir. Bu ortam dışardan gelebilecek bakteriler için bir bariyer nitel iğin dedir. Spermler için de zararlı olan asidik ortam, cinsel temas esnasında atılan ejekulatın bazik salgıları ile nötralize edilir.
B.Dış üreme organları :
Kadın dış üreme organları vulva ortak adı ile anılır. Vulva kapsamına giren organlar perine (Apış arası) ‘de yer alırlar. Vulva aşağıdaki organları kapsar:
a.Mons pubis (veneris) d.Vestibulum vaginae
b.Labia majora pudendi e.Erektil organlar .Clitoris
c.Labia minora pudendi .Bulbus vestibuli
f.Eklenti bezler (Gll.vestibulares)
a.Mons pubis :Mons pubis (L.mons=dağ,tepe). symphysis pubis’i saran derialtı yağ dokusunun fazlalaşması sonucu oluşmuş yuvarlakça bir kabarıklıktır. Puberte’den sonra mons pubis derisi dişiye özgü trianguler bir şekilde kıllanır. Buradaki kıllar pubes olarak adlandırılır.
b.Labia majora pudendi (Büyük dudaklar) :Mons pubis’ten başlayıp. aşağıya ve arkaya doğru uzanan, iki genişlemiş plika şeklindedirler.- (Erkeklerdeki scrotum’a özdeştirler).Vulva’nın dış sınırını oluşturan büyük dudaklar, yağ dokusu. düz kas, yağ bezleri. areolar doku ve duysal reseptörler içerir. Mons pubis’teki derialtı yağ dokusu birer parmak gibi büyük dudaklar içine uzanır. Puberte’den sonra. büyük dudakların derisi de kıllanır.
İki büyük dudak arasında rima pudendi (Pudendal cleft) olarak adlandınlan bir yarık bulunur.
c.Labia minora pudendi (Küçük dudaklar) : Vagina girişinin iki yanında yer almış. iyi kanlanan. yumuşak birer deri plikası şeklindedirler. Her bir küçük dudak. elastik lifler ile birçok kan damarı içeren bir öz (Yağ dokusu içermez) ile bunu saran kılsız, ince, düz bir deriden ibarettir. Labia minora’lar önde preputium clitoridis ile uzanırlar.
d.Vestibulum vaginae (Vagina girişi) : Küçük dudaklar arasında kalan boşluğa vestibulum vaginae denir. Ostium urethrae externum. ostium uaginae ve vestibuler bezlerin boşaltma kanalları buraya açılır. Seksüel uyarı sonucu, alkalin salgı yapan vestibuler bezler vestibulum vaginae’yi ıslatırlar.
e.Erektil organlar :
>Clitoris
>Bulbus vestibuli
.Clitoris: Clitoris, erkekteki penis in özdeşi olup vulva’nın üst ucunda, küçük dudakların birleşim yerinde yer alır. 2-2,5 cm uzunluğunda bir organ olan clitoris. penis’ten farklı olarak üretra ile delinmemiştir ve corpus spongiosum kitlesine sahip değildir. Birçok sinir sonlanmaları içeren clitoris. cinsel uyan sonucu kanla dolarak sertleşir (Ereksiyon).
.Bulbus vestibuli :Vestibulum vaginae’nin iki yanında.m.bulbospon- giosus ‘un derininde yerleşmiş bir çift erektil doku kitlesi oluşumudur. Erkekteki bulbus penis ve corpus spongiosum penis’in özdeşidir.
f.Eklenti bezler :Salgılarını vestibulum vaginae’ye akıtan iki grup bez bu başlık altında incelenir. Bu bezler, yaptıklan müköz salgı ile vagina girişini ıslatarak koitusun sağlıklı gerçekleşmesine imkan sağlarlar.
a.Gl.vestibularis major (Bartholin bezi) : Sağlı sollu bir çift oval şekilli bez olup bulbus vestibuli’lerin arkasında yer alır.
b.GU.vestibulares minores: Vestibulum vaginae mukozasında yer alan bu küçük bezler erkekteki prostat bezinin özdeşidirler.
PERİNEUM (Perine, Apışarası):
Küçük pelvis’in tabanını oluşturan yumuşak dokular ve taşıdığı yapılar, perine kapsamında incelenir. Apışarasında kalan. eşkenar dörtgen şeklindeki bu bölge (Regio perinealis) ‘in sınırları şu şekildedir:
.ÖNDE symphysis pubica .
YANLARDA sağ-sol tuber ischiadicum’lar .
ARKADA coccyx’in tepesi.
Eşkenar dörtgen şeklindeki perine, öğretim kolaylığı açısından, sağ-sol tuber ischiadicum’lardan geçirilen biişhiadik çizgi ile iki üçgen alana ayrılır. Ön üçgen ürogenital trigon (Trigonum ürogenitale,regio ürogenitalis), arka üçgen anal trigon (Trigonum anale,regio analis) olarak adlandırılır. Ürogenital frigonda dış genital organlar. anal trigonda ise canalis analis ve anüs yer alır.
Perine derisinin derininde diaphragma pelvis ve diaphragma ürogenitale olarak adlandırılan kas ve zardan yapılı iki duvar bulunur.
Anatomi
-
Beyin Sapı İşlevi
-
Pupiller Refleks Yolları
-
Amygdala
-
Hipokampus Anatomisi
-
Kanatlı Hayvanlarda Solunum Sistemini Oluşturan Organların Özellikleri
-
Hayvanlarda Solunum Tipleri
-
Hayvanlarda Solunum Mekaniği Nedir?
-
Hayvanlarda Akciğerler (Pulmones)
-
Soluk Borusu (Trake, Trachea)
-
Gırtlak (Larinks, Larynx)
-
Bölgelere Göre Omurların Özellikleri Nelerdir?
-
Omurganın yapısı ve görevleri nelerdir?
-
İskeletin (Kemiklerin) Görevleri Nelerdir ?
-
Kemik gelişimini etkileyen faktörler nelerdir?
-
Kemikleşme (Ossificasyon) Nedir ?