Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Kalp ve Stannius bağlari

---

Organizmaların dış ortamlarından, ancak organizmanın belli bir kısmı ile aldıkları maddeleri, bu maddelerin alınması ile hiçbir ilişkisi olmayan bölgelere iletilmesi, oralarda meydana gelen metabolizma ürünlerin de gereken yerlere taşınmalarını sağlayan sisteme dolaşım sistemi denir.

Gerçek dolaşım sistemine sahip gelişmiş canlı grubuna giren hayvanlarda iki tip dolaşım sistemine rastlanmaktadır;

Dolaşım:

i)​ Açık dolaşım sistemi

ii)​ Kapalı dolaşım sistemi.

Açık dolaşım sisteminde dolaşım sıvısının hareketini sağlayan bir kalp ve kısa ya da uzun damarlar bulunur. Bu sistemde kılcal damarların yerini "sinüs" adı verilen vücut boşlukları almıştır. Damardan çıkan kan, bu boşluklarda dolaştıktan sonra ya doğrudan kalp görevi yapan organlara ya da tekrar damara girer. Bu tip dolaşım sistemi toprak solucanlarının dışındaki omurgasız hayvanlarda görülür.

Kapalı dolaşım sisteminde ise dolaşım sıvısı, tamamen kapalı bir sistemde dolaşır. Bu dolaşım sistemi, tüm organlar ve vücut dokularını dolaşan damarlar ve kalpten geçen döngülü dolaşım sıvısından (kan) oluşmuştur. Kan ile doku sıvısı arasındaki madde alışverişi kılcal damarlar aracılığı ile olur. Toprak solucanları, bazı sülükler, mürekkep balıkları ve insanın da içinde bulunduğu omurgalı hayvanlarda bu biçimde kapalı dolaşım sistemi bulunur. Kapalı dolaşım sistemi, bu tür organizasyon seviyesi yüksek canlılarda, birbirinde farklı imiş gibi görünen fakat birbiri ile sıkı bir ilişki gösteren 3 sistemden oluşur.


1. Dokular arası sıvı sistemi

2. Lenf damarları sıvı sistemi

3. Kan damarları sıvı sistemi

Kan ve Dokular Arası Sıvı Değişimi

Hücreler tarafından kullanılan ya da oluşturulan oksijen, karbondioksit, su ve tuz gibi maddelerle hücrenin metabolizma artıkları dolaşım sistemi ile taşınır. Bu nedenle de dokular arası sıvı ile kan plazması ve hücre içi sıvı arasında devamlı bir madde alış-verişi vardır. Bu alış-verişte dokular arası sıvı, hücre içi sıvısı ile kan sıvısı arasında bir aracı rolü oynar. Kan plazması ve dokular arasındaki alış-veriş dolaşım sisteminin kapiler adı verilen kılcal kan damarlarında meydana gelmektedir. Kılcal kan damarları dokuları besleyen kapiler damarlardır. Kalpten çıkan arterler önce kollara ayrılırlar ve çapları gittikçe küçülerek arteriolleri meydana getirirler. Arterioller de dokuda sonlanan kapiler damarlarını oluştururlar. Kapiler kan damarları birleşerek venülleri, bunlar da bir araya gelerek venaları meydana getirirler. Buna göre kapilerin bir arter ucu bir de vena ucu vardır.

---