Kapalı Dolaşım nedir ve Hangi Canlılarda Görülür
Kapalı Dolaşım nedir
Kanın kalp ve damarlardan oluşan kapalı bir sistem içerisinde dolaşmasıdır.
Omurgasızlardan halkalı solucanlarda, bazı yumuşakcalarda, (ahtapot ve mürekkep balığı) ilkel kordalılarda ve bütün omurgalılarda görülür. Bu hayvanlar akçiğer veya solungaç solunumu yaptıkları için kanın önemli görevlerinden birisi de solunum organlarıyla alınan O2 yi dokulara taşımak ve dokularda oluşan CO2 yi solunum organlarına taşımaktır.
Kapalı dolaşım sistemi
Dolaşım sisteminin ana bileşenleri kalp, kan ve kan damarlarıdır.
Tüm omurgalıların ve halkalı solucanlar (Annelida filumu) ile kafadanbacaklıların (Cephalopoda sınıfı) dolaşım sistemleri kapalıdır; yani kan, kan damarlarından oluşan sistemden çıkmaz – bu damarlar sisteminin içinde dolaşır. Kan damarları arter (atardamar), kılcal damar (kapiler) ve venlerden (toplardamar) oluşur. Arterler oksijenlenmiş kanı dokulara taşırken, venler oksijenlenmemiş kanı geri kalbe taşır. Kan arterlerden venlere kılcal damarlar yoluyla geçer ki kılcal damarlar en ince ve en çok sayıdaki kan damarlarıdır.
Kapalı dolaşım sistemlerinde, açık dolaşım sistemlerine oranla, kanın dağıtımı üzerinde daha fazla kontrol vardır ve kan çok daha yüksek bir basınca sahip olabilir. Kan damarları genişleyerek (vazodilasyon) veya daralarak (vazokonstriksiyon) kanın gerekli bölgelere yönlendirilmesini sağlayabilir. Örneğin, yoğun egzersiz sırasında kan bağırsaklardan, o anda yoğun bir şekilde besin ve oksijene ihtiyaç duyan iskelet kaslarına yönlendirilebilir.
Memelilerin dolaşım sistemlerinde kan bir tam dolaşımda kalpten iki kez geçer. Pulmoner dolaşım yani küçük dolaşım, kanı kalp ile akciğer arasında taşır; sistemik dolaşım yani büyük dolaşım da kanı kalp ile vücudun diğer bölümleri arasında taşır.
Balıkların dolaşım sistemlerinde ise kan bir tam dolaşımda kalpten bir kez geçer. Kan kalpten solungaçlara pompalanır ve sonra doğrudan vücudun kalanına akar. Kan solungaçları terk ettikten sonra basıncı büyük oranda düşer; bu nedenle, memelerin dolaşım sistemine oranla, hayatî organlara kan akışı hem daha yavaş hem de daha az basınçlıdır. Bu tip bir dolaşım sistemi memelilere uygun değildir, zira bu kadar düşük basınçta böbrekler etkili biçimde çalışamaz. Kısacası kanın kalp ve damarlar sistemiyle çalışmasıdır. Kapalı dolaşım ilk kez toprak solucanında görülmüştür. Omurgalıların tamamında kapalı dolaşım vardır. Balıklarda kalp 2 odacıklıdır vücutlarında kirli kan dolaşır. Kurbağada kalp 3 odacıklıdır vücutlarında kirli kan dolaşır. Sürüngenlerde kalp 3 odacıklıdır ve kalp karıncığında yarım perde vardır. Timsahlarda perde tamtır kirli ve temiz kan panizza kanalında karışır.
Mürekkep balığı ve halkalı solucanlar gibi bazı omurgasız canlılarda ve omurgalıların tamamında kapalı dolaşım sistemi mevcuttur. Kapalı dolaşımda kan, damar sistemi içerisinde dolaşır. Dokular ile kan arasındaki madde alış verişi atardamarlar ve toplardamarlar arasında bulunan kılcal damarlar aracılığıyla gerçekleşir. Kapalı dolaşımda kan akış hızı açık dolaşıma göre daha hızlıdır.
Halkalı solucanlarda bir tanesi sırtta, iki tanesi karında olan üç ana damar bulunur. Bu damarlar, çeşitli organlara kanı taşıyan kılcal damarlara bölünür. Sırt damarı, kanı peristaltizm hareketine göre öne doğru pompalayan ana kalp olarak görev yapar. Solucanın baş kısmına yakın yerde bulunan beş çift damar ise sırt ve karın damarlarının bağlantısını oluşturur. Bu damarlar, kanı karın bölgesine gönderen yardımcı kalpler olarak görev alırlar. Bu damarların kasılması sırasında kan, karın damarlarına geçer. Buradan kılcal damarlara bağırsak, deri ve diğer organlara taşınır. Bu sırada kan ve doku sıvısı arasında, doku sıvısı ile hücreler arasında madde geçişi olur. Madde geçişinden sonra da kan, toplardamarlar aracılığıyla kalbe geri gelir.Solucanda olduğu gibi bazı canlılarda deri solunumu bulunur. Bu solunum sisteminde, gaz alış verişi deri altındaki kılcallar aracılığıyla ve vücut yüzeyini kaplı tutan nemli deri vasıtasıyla sağlanır.
Omurgalı hayvanlardan balıklarda kalp, kulakçık ve karıncık olmak üzere iki odacık vardır. Vücutta oksijence fakirleşen kan, toplardamarla kalbin kulakçık kısmına gelir. Buradan karıncığa ulaşan kan, oksijence zenginleştirilmek amacıyla atardamarla solungaçlara gider. Kan, solungaçlardan kalbe geri dönmeksizin bütün vücuda dağılır. Bu nedenle kalpte her zaman oksijenden fakir kan vardır.
Zooloji
-
Ataks tavuk yetiştiriciliği ve Ataks tavuk özellikleri nelerdir?
-
Omurgalılara Genel Bir Bakış
-
Memelileri diğer canlı türlerinden ayıran bazı özellikler
-
Göz dizilişlerine bakarak örümceklerde familya tespiti
-
Önositoid nedir? Önositoidler nasıl bir yapıya sahiptir ?
-
Adipohemosit nedir?
-
Sferül hücre nedir?
-
Koagülosit nedir?
-
İntegrin nedir? Görevleri nelerdir?
-
Organogenez nedir ? Hangi canlılarda görülür ?
-
Hayvanlarda boşaltım sistemi elemanları nelerdir?
-
Nöral Kristadan Gelişen Yapılar
-
Omurgasızlarda kan hücreleri
-
Deneylerde Neden Fare Kullanılır?
-
İstilacı Türlerin Yayılma Yolları Nelerdir ?