Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Kara yosunları

---

Alem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Bryophyta

Anthocerotophyta (Boynuz otları)
Marchantiophyta (Ciğer otları)
Bryopsida (Yapraklı kara yosunları)

Kara yosunları (Bryophyta), ciğer otları, boynuz otları ve yapraklı kara yosunlarını kapsayan bitkiler bölümü.

"Bryopsida" tek sınıfını kapsar. Sistematikdeki yeri değişkenlik gösteren bir gruptur.

Çok hücreli, fotosentetik bitkilerdir. Kara yosunlarının iletim sistemleri ve gerçek kök, yaprak ve gövdeleri yoktur. Çoğu yapraklı olan küçük yapılı türler içerirler. Kök yerine bir ya da çok hücreden oluşan rizoidler (köksü yapılar) bulunur.

Kara yosunlarında sporofit ve gametofit evre olmak üzere 2 farklı yaşam evresi vardır.

Gametofit evrede bitki tamamen ince ve yumuşak yapraksı formda ve bir sapa bağlı olup, birkaç hücre kalınlığında olan yapraklar orta ana damar genellikle içermez. Döl almaşıyla eşeyli ürerler. Fotosentezin büyük bir kısmını gametofit nesil gerçekleştirir. Fotosentez sonucu oluşan besinlerini depolayan bitkilerdendirler. Yaklaşık 16.000 türü bilinmektedir.


Boynuz otları


Boynuz otları (Anthocerotophyta), kara yosunları bölümünün ya da damarsız bitkilerin büyük bir bölümü.

Gametofit nesil üzerinde indirgenmiş sporofit nesil bulundururlar. Dünyanın heryerinde yaş ve nemli yerlerde yetişebilen bitkilerdir. Bazı türleri bahçe topraklarında ve ekilmiş alanlarda bulunan küçük tohumlarıyla yetişebilir. Yarı tropikal ve tropikal türler, (Dendroceros gibi) ağaç kütükleri üzerinde de bulunabilirler.


Tipik bir boynuz otunun yaşam döngüsü Phaeoceros.Boynuz otları, aslında haploid gametofit nesilin gövdesidir. Tallusdaki her hücre sadece bir kloroplast içerir. Bazı kolonilerde tallusta gelişen bakteriler yüzünden Boynuz otları mavi-yeşil renkte görünürler.

Ciğer otları

Alem: Plantae (Bitkiler)

Bölüm: Marchantiophyta

Takımlar
Takım Haplomitriopsida
Haplomitriales (Calobryales)
Treubiales
Takım Jungermanniopsida
Metzgeriales (basit talluslular)
Jungermanniales (yaprakımsı ciğer otları)
Takım Marchantiopsida
Blasiales
Sphaerocarpales (şişemsi ciğer otları)
Marchantiales (gelişmiş ciğer otları)


Ciğer otları, Hepaticae ya da Marchantiophyta; bitkiler alemininin bir şubesi ya da karayosunları şubesinin bir sınıfı.

İlkel, çiçeksi ve tohumsuz bitkilerdir. Çoğunlukla nemli topraklarda, kayalarda ve ağaç kütüklerinde yaşarlar. Gövdeleri yoktur, yapraklarında orta damar bulundurmazlar. Dallanmış kurdale şeklindeki yapıları toprak üzerinde uzanır. İletim dokuları yoktur. "Rizoid" denilen kökümsü yapılar ile toprağa tutunurlar.


Tipik bir ciğer otunun yaşam döngüsüBitkinin asıl görünen kısmı gametofit nesildir. Yapraklı karayosunlarında olduğu gibi sporofit nesil bir parazit olarak gametofit nesilin üzerinde gelişir. Bazı gametofitlerin üzerinde "gemma çanağı" denilen yapılar bulunur. Bunlar, ana bitkiden ayrılıp, eşeysiz üremeyi sağlayan yapılardır. Gametofit nesili oluştururlar. Yani döl değişimi görülür. Gametofit nesilin üzeri tek tabakalı epidermis ile kaplı olup, gaz alışverişini sağlayan birçok pora sahiptir. Alt yüzeyinde bulunan epidermisde çok sayıda ince pullar bulunur. Bu pullardan uzun ve ince rizoidler gelişir.

Yapraklı kara yosunları


Alem: Plantae (Bitkiler)

Bölüm: Bryophyta (Kara yosunları)

Sınıflar
Takakiopsida
Sphagnopsida
Andreaeopsida
Andreaeobryopsida
Oedipodiopsida
Polytrichopsida
Tetraphidopsida
Bryopsida

Çok hücreli, fotosentetik bitkilerdir. Yapraklı kara yosunlarının iletim sistemleri ve gerçek kök, yaprak ve gövdeleri yoktur. Çoğu yapraklı olan küçük yapılı türler içerirler. Kök yerine bir ya da çok hücreden oluşan "rizoid"ler (köksü yapılar) bulunur.

Kara yosunlarında sporofit ve gametofit evre olmak üzere 2 farklı yaşam evresi vardır.

Çimlenen sporun alge benzeyen ipliksi dallanmış bir yapı oluşturmasıyla başlar. Bu ipliksi sistemin bir bölümü renksiz, diğer kısmı ise yeşildir. Renksiz olan kısma "rizoid" denir. Rizoidler, toprağa tutunmayı sağlayan kökümsü yapılardır. Yeşil olan kısma ise, "Kloronema" denir. Kloronema, fotosentez yapan kısımdır. Bütün bu ipliksi sistemin her ikisine birden "Protonema" denir. Protonema uzun süre bağımsız yaşadıktan sonra kloronema üzerinde tomurcuklar belirmeye başlar. Tomurcuklardaki hücrelerin apikal bölümlerinde üç sıralı bir eksen otaya çıkar. Gençken yaprak sıraları düz olan bu yapı, gametofit nesli oluşturur. Yaşlandıkça yaprak sıraları sarmal bir durum alır. Bazı türlerin stomalarında mnium tip stomalar görülebilir.

Gametofit bazı türler monoik, bazıları da dioik tip bitkilerdir. Monoik bazı türlerde erkek ve dişi organlar aynı bitkilerde fakat, farklı düzeylerde ya da yanyana veya uçta bulunabilirler. Sporofit döl, gametofitlerin üzerinde oldukça küçülmüş olarak bulunur. Bir kara yosununda gözle görülen kısımlar gametofit nesildir. Ciğer otlarından farklı olarak, arkaspor denilen verimli dokuyu oluşturan hücrelerin tümünün mayoz ile sporları oluşturması ve elater bulunması belirtlilebilir. Dış kısımları bir hücre tabakalı steril bir kılıfla çevrili ve çok hücreli gametogoniyumlara sahiptir. Spermleri iki kamçılı ve hareketlidir. Yaşam döngülerinde gametofit evre baskındır.

---