Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

KARALARIN ZOOCOĞRAFİK BÖLGELERİ

---

Hayvanların yayılma alanlarının büyüklüğü, çeşitli hayvan gruplarında farklı olabilir. Bu, o canlının yaşam koşullarına, hareket yeteneğine, geçmiş devirlerdeki yayılma öyküsüne ve meydana çıktığı bölgenin coğrafik konumuna bağlıdır. Türün gelişim tarihinin eskiliği ile yayıldığı alanın genişliği arasında nadiren doğru bir orantı vardır. Çok farklı filogenetik yaşa sahip bazı cins ve türlere, taşınım olanaklarının fazla olması ve uyum yeteneklerinin yüksek olmasından dolayı, yeryüzünün tüm alanlarında rastlanabilir "Kozmopolit Türler". Zoocoğrafik açıdan fazla öneme sahip değillerdir. Kozmopolit hayvanlara, birhücreliler, tekerlekli hayvanlar (Rotifera) ve diğer küçük hayvanlar dahil değildir. Çünkü bunlar evcil hayvanların ve insanların paraziti olmaları ve kültüre alınabilmeleri nedeniyle kolayca yayılırlar. Ancak hiçbir hayvan türünün aynı zamanda kara, deniz ve tatlısularda yaşadığı saptanmamıştır. Yeryüzünün bütün kara kesimlerinde bulunan bazı kozmopolit hayvan türleri şunlardır: Peçelibaykuş (Tyto alba), balıkkartalı (Pandion haliaetus), gribalıkçıl (Ardea cinerea), günümüzde nadir rastlanan gezgindoğan (Falco peregrinus), devedikeni kelebeği (Vanessa cardui), lahanagüvesi (Plutella maculipennis) ve yine kelebeklerden Nannophila noctuella vs.dir.
Buzul devrini izleyen sıcak dönemlerde, hayvanların, yüksek dağların tepelerine çekilmeleri "Boreal-Alpin Yayılma" olarak bilinir. İşte bugün kartavşanlarının, kartavuklarının ve bazı küçük hayvan gruplarının hem Alp Dağları'nda ve hem de kuzey kutup bölgesinde yaşamalarının nedeni budur.
Hayvanların belirli bir iklim bölgesine bağlı kalarak yayılmasına "Bölgesel Yayılma" denir. Bu tür yayılmaya kuzey yarım kürenin ılıman bölgelerinde yaşayan köstebekler (Talpidae), kunduzlar (Castoridae), semenderler (Salamandridae), sombalıkları (Salmonidae), koşucu kınkanatlılar (Carabus) ve diğer bazıları örnek gösterilebilir. Tropik kuşakta buna benzer bölgesel yayılmaları, bazı kuş familyalarında, timsahlarda, Gymnophiona = köramfibiler'de ve çeşitli böcek familyalarında görmekteyiz.
Bazı hayvanların sadece bir adada ya da adalar grubunda yaşamasına "İnsular Yayılma" denir. Orangutan yalnız Borneo ve Sumatra ormanlarında, birçok maymunsu yalnız Madagaskar adasında, kuzgun maymun ise Celebes adasında bulunur. Çok küçük adaların da kendine özgü hayvan gruplarının olduğu görülmüştür. Örneğin belirli kuş ve sürüngen familyaları, sadece Galapagos adalarında bulunmaktadır. Komodo varanı (Varanus komodensis), günümüzdeki en büyük kertenkele türü olup, sadece Komodo adasında yaşamaktadır.
Yüksekliğin hayvanların yayılışında önemli etkisi vardır. Birçok hayvan türü, her zaman ağaç sınırının üstünde yaşar. Bunlara, yüksek alpin hayvan formları denir. Örneğin, ülkemizde, Pamphaginae (bir çekirge altfamilyası) türleri bunun için tipik örnektir. Birçoğu ise ancak alçak yerlerde yaşarlar. Batrochotetriginae (bir çekirge altfamilyası) türlerinin yayılışı da buna tipik örnektir.
Bir türün ya da hayvan grubunun, büyük bir bölgenin her tarafına aralık bırakmadan yayılmış olmasına "Kesintisiz Yayılış", buna karşın, bir türün ya da yakın akraba hayvanlarının, büyük bir bölgede, aralıklar bırakarak yayılmasına "Kesintili Yayılış"; eğer farklı zooocoğrafik bölgelerde kesintili yayılış gösterirse buna da çok defa "Disjunkşın = Serpintili Yayılış" denir. Bu sonuncuya örnek olarak tapirleri verebiliriz. Tapirler, bugün, yalnız Güney Amerika ve Malezya'da bulunurlar. Bunların bulundukları alanlar birbirinden uzak ve ayrı bölgeler halindedir. Dağların uç kısımlarında yaşayan birçok hayvanın yayılışı da bu gruba girer. Örneğin dağkeçileri, kuzukartalları, apollo kelebekleri (Parnassius), birçok Alpinik böcek türü, Avrupa ve Asya'daki sıradağların birbirinden uzak mesafelerle ayrılan yüksekliklerinde yaşarlar.

---