Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Kistik Fibroz Hastalığının Tedavisi İçin Moleküler Protez Geliştirildi

---

Görsel Telif: Rebecca Schultz, Carle Illinois College of Medicine

Illinois Üniversitesi ve Iowa Üniversitesi araştırmacıları tarafından yapılan bir çalışmada, mantar enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmakta olan onaylanmış bir ilacın, moleküler ölçekte bir protez gibi davranarak, kistik fibroz hastalarının akciğerlerinde eksik olan bir protein kanalının görevini de yerine getirebileceği keşfedildi. Çalışmanın ayrıntıları Nature dergisinde yayımlandı.

Kistik fibroz, hastaları akciğer enfeksiyonlarına karşı savunmasız kılan, ömür boyu süren bir hastalıktır. Hepsi için olmasa da bazı hastalar için tıbbi tedavi vardı ama hastalığın tamamen iyileştirilmesi mümkün olmamıştı. Yeni ilaç, insan ve domuz hastalardan alınan akciğer dokularındaki enfeksiyon savaşçısı özellikleri onardı. Protein yoksunluğuna neden olan genetik mutasyondan bağımsız olarak, tüm kistik fibroz çeşitlerine hitap etme potansiyeli taşıyan ilk tedavi olduğu düşünülüyor.

Çalışmaya önderlik eden Dr. Martin D. Burke, akciğerlerde henüz etkili olmayan gen tedavisini denemek veya proteini düzeltmeye çalışmak yerine, farklı bir yaklaşımda bulunduklarını belirtiyor. Eksik proteinin kanal işlevini gerçekleştirebilen küçük bir molekülü vekil oolarak kullandıklarını ve buna “moleküler protez” adını verdiklerini ekliyor.

Sağlıklı akciğerlerde, hava kanallarının yüzeyinde enfeksiyona karşı koruma sağlayan bir sıvı katmanı bulunur. Akciğer kaplamasındaki hücreler, sıvının içine bikarbonat (mutfaklardaki kabartma tozu) salgılayarak, onu işgalci bakterilerin hoşlanmayacakları hâle getirir. Kistik fibroz hastalarında ise bikarbonatı yüzeye çıkaran hücre zarı proteini (CFTR) kusurlu ya da eksiktir. Ekipten Dr. Michael J. Welsh, CFTR kanal işlevinin olmayışının, hava kanalı yüzeyindeki sıvıyı daha asidik yaptığını ve tuz salgılanmasını baltaladığını belirtiyor. Bu kusurlar da iki önemli akciğer savunmasını sakatlıyor: Hava kanalı sıvısının antibiyotik etkinliği ve mukusun temizlenmesi. Sonuç olarak insanlar enfeksiyona açık hâle geliyor.

Mantar enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılan amphotericin adlı ilacın kanal oluşturucu özelliklerini uzun süredir incelemekte olan ekip, yeni çalışmalarında bunu kistik fibroz tedavisi açısından araştırdı. İlacın akciğer dokusunun yüzey zarında kanallar oluşturabildiğini gören ekip, kanalların bikarbonat salarak hava kanlları sıvısının pH değerini normale çektiğini belirtiyor. İlaç, CFTR proteinini kusursuz bir şekilde taklit etmiyor ama bir bikarbonat kanalı görevi görerek, hava kanallarının yüzey sıvısının savunma mekanizmasını onarabiliyor.

Sevkan Uzel

---