Kuşlar Davranış Biçimleri ve Anatomik Özellikleri
Akciğerli, sıcak kanlı, bedeni tüylerle örtülü, gagalı, iki ayaklı ve iki kanatlı, yumurtlayan omurgalı havanlardır. Çeneler,gagayı oluşturan boynuzsu bir kılıfla kaplanmıştır. Kuşun, yalnızca arka üyeleri yürümesine yarar; ön üyeleriyse kanatlara dönüşmüştür. İşte bu yüzden kuş iki ayaklıdır. Bazı türlerin kanatları uçmaya elverişli değildir.
Kuşlar iskeletleri ve yumurtlayarak (ovipar) üremeleri bakımından sürüngenlere yakındırlar. Kuşların, Sauropsidae üst sınıfından olan sürüngenlerin bir bölümüyle birleştirilecek biçimde, sürüngen kökenli olduklarını gösteren çok sayıda paleontoloji kanıtları vardır. Ağırlıkları boylarına ve özellikle kanatları arasındaki açıklığa oranla en aza inmiştir.
ANATOMİ
Kuşların iskeleti, sürüngenlerinkine benzer, ama ön üyelerinin kanatlara dönüşmesi, ayrıca iskeleti çok hafifleten oyuk ve içleri hava dolu kemiklerin bulunması nedeniyle köklü bir değişikliğe uğramıştır. Hava keseleri yardımıyla akciğerlerle bağlantılı olan bu kemikler, bir çeşit hava deposu oluştururlar. Göğüs kemiği çok uzamış ve gelişmiştir,özellikle uçucu kuşlarda, kanatları beden eksenine yaklaştırıcı kasların sıkıca bağlandıkları bir çıkıntı biçimindeki karina ile donanmıştır. Bazı kemikler (kürek kemiği, karga burun çıkıntısı, köprücük kemiği) önemli değişikliklere uğramıştır.Omurga, bazenkuğudaki gibi iyice gelişmiş olan boyun bölgesi dışında, çok az eklemli, son derece bükülgen ve hareketlidir. İki ön üye, uçucu kuşlarda iyi gelişmiştir, ayrıca arka üyelere oranla çok kaslıdır. Deve kuşu gibi
karinasızlardaysa (koşucu kuşlar) bunun tersi görülür. Uzamış tüyler (uçma telekleri), ön üyeleri öylesine örter ve uzatırlar ki, kanatlar, kuşun havayı dövebileceği ve paraşüt görevi görebilecek geniş ve esnek birer palet biçimini alırlar. Uzamış olan öbür tüyler (kuyruk telekleri) de bedenin arka bölümünü donatırlar. Daha küçük tüyler (örtü tüyleri) ve hav
tüyleri bedenin bütününü örterler.
Uçma, kanatların havada çırpılmasıyla sağlanır. Süzülücü (süzülerek uçan) kuşlar, hava
akımlarından yararlanarakhavada kalırlar. Arka üyeler, bedenin bütün ağırlığını taşıyacak kadar sağlamdır. Uyluk kemiği, genellikle kısa, kavalkemiğiyse uzundur. Kalça kemikleri kaynaşmıştır.Dörtgen kemiğin çeneyi asıcı, yani kafatasına bağlayıcı görevivardır. Dil kemiği çok gelişmiştir. Kuşların genellikle dört parmağı vardır: Bunlar ya aralarında bir zarla birleşmiştir (perdeayaklılar takımına giren kuşlarda olduğu gibi) ya da serbesttirler. Parmaklar kısa ya da kıvrık, sivri ve güçlü (yırtıcı kuşlar takımındaki kuşlarda olduğu gibi) tırnaklarla donanmıştır. Boynuzsu gaga konik biçimli, yassılaşmış, kıvrık ya da dik, büyük ya da çok ince ve çok uzun olabilirler.
FİZYOLOJİ
Kuşların kalbi, yüksek, 41 santigrat derecelik bir beden sıcaklığı sağlayan yoğun bir dolaşım etkinliği sayesinde, öbür omurgalılarınkine oranla çok daha güçlüdür. İki kulakçık ve iki karıncıktan oluşur.
Akciğerler küçüktür; hava keseleri de bunların uzantıları sayılır. Solunum sırasında, hava sırt bölümündeki bronşlara, ardından yan taraftakilere ve karın kesimindekilere, daha sonra da hava keselerine geçer. Hava kılcalları içinde dolaşım yayınmayla yapılır. Soluk borusu önemli derecede gelişmiştir. Gırtlağın yerini ses çıkarmada rol oynayan göğüs gırtlağı almıştır.
Sindirim sistemi, ağız boşluğuyla başlar. Ağız boşluğuna, tane yiyenlerde (taneci) çok gelişmişmukoza bezleri, kırlangıçlar ve sağanlar gibi kimi kuşların, yuvalarını yapmada yararlandıkları mukozayı oluşturan altçene bezleri açılır. Bazı tükürük bezleri avların yakalanmasında etkili olurlar.
Yemek borusu, nispeten farklılaşmış bir gelişme gösterir ve kursak olarak adlandırılır. Mide, bir bezsi bölüm, bir de yutulan besinleri öğütücü küçük taşlar içeren kas yapısında bir bölümden (katı ya da taşlık) oluşur. Sindirilemeyen öğeler, yırtıcı kuşlarda topaklar biçiminde dışarı atılır. Bağırsakta körbağırsak uzantıları vardır ve çok sayıda bakteri içerir. Bağırsak, üreme ve boşaltım kanallarının da açıldığı bir dışkılığa açılır. Karaciğer, lipitler veglikojenler gibi yedek besinler içerir. Kuşların beyni, üst yapılı memelilerinkine oranla indirgenmiştir; üstelik kıvrımsız ve düzdür. Buna karşılık beyincikleri çok gelişmiştir; beyincik denge ve uçmayla ilgili kasların eşgüdüm merkezidir. Kuşlarda üçüncü bir göz kapağı (niktitant zar) ve iris görevi yapan bir oluşum (tarak) vardır. Optik bölge, görmeyle ilgili uyarılara (avların yakalanması) çabuk tepki gösterme olanağı verir. Görme duyarlığı, gözde iki odak noktası bulunması ve görme alanının çok geniş(güvercinlerde 300 derece) olması sayesinde en yüksek derecededir. Dışkulak, işitme deliğine indirgenmiştir. Denge-işitme işlevi de iyigelişmiştir.
Cinsel olgunluğa, küçük boy kuşlar dokuz aya doğru, büyük martı ya da gümüşmartı iki yaşında, leylek dört yaşında,kartal altı yaşında erişir. Cinse mevsimliktir. Kuşlar genellikle tek eşlidir ve çiftler sürekli (kargalar) ya da geçicidir (kırlang ormantavukları ve tavus kuşları, evcil türler gibi çok eşlidir.
YUVA
Kuşlarda yuvayı erkek hazırlar. Yumurtaların sayısı değişkendir. Fırtına kuşlarında (Procellariiformes) 1, kivilerde ve ırmak dalgıçlarında 2, büyük martılarda 3, yaban ördeklerinde 8-12, kekliklerde 22'dir. Yuvada yumurtalar alınacak olursa, güvercinler ve sinek kuşlarında (ya da kolibriler) eksilen yumurtaların yerine yenileri yumurtlanır.
Kuluçkaya ya erkek, ya dişi ya da bazen bengalilerde olduğu gibi ikisi birden yatar. Amerika devekuşunda erkek, saksağanda gece erkek, gündüz dişi kuluçkaya yatar. Kuluçka süresi, ötücü kuşlarda ortalama 15 gün, devekuşlarında 42 gün, kivilerde 80 gündür. Yumurtadan çıkan yavrular bazı türlerde hemen etkin bir yaşama başlarlar, bazılarındaysa gözler kapalı ve beden çıplaktır.
Dişide yalnız bir yumurtalık ve bir yumurta kanalı işlev yapar. Sol yumurtalığın çıkarılması, ibik büyümesi ve ötmeye başlama gibi morfolojik değişikliklere neden olur. Tavuksular (Galliformes) üstünde bu türden çok sayıda deney yapılmıştır.
Kuşların beslenme düzenleri çok değişiktir. Her ne kadar birçok hepçil, yani hem etçil hem otçul türe rastlansa da, genellikle tanecil, yemişçil, böcekçil ve otçuldurlar. Birkaç tür etçildir ve küçük memeliler, kuşlar, balıklar, hatta çürümekte olan etlerle beslenirler. Kuşlar bütün dünyaya yayılmışlardır, her yükseklikte, sıcak bölgelerde olduğu kadar kutup bölgelerinde de, ovalarda olduğu kadar yüksek dağlarda da yaşarlar ve besinlerini buldukları her koşula uyum sağlarlar. Genellikle, çok hareketli olanlar çok yer ve çabuk sindirirler. Bir günde sindirdikleri besinin ağırlığı, beden ağırlığının yarısına erişebilir. Yuvalar, ağaçların üstüne, çalılıkların arasına, kaya kovuklarına ya da yere yapılır. Bazen yumurtalar rasgele toprağa ya da kuma gömülür. Kuşlar toplu halde ya da tek tek toprağın üstünde, deniz ya da tatlı suların kıyılarında, sık ormanlarda, sazlıklarda ya da kırlarda yaşarlar.Uçuş biçimi türlere göre çok değişiklik gösterir: Sıçrayarak uçma; hızlı ya da yavaş, sürekli ya da aralıklı kanat çırparak
Uçma; kanatları hareket ettirmeden ya da az hareket ettirerek sağlanan süzülerek uçma; ayrıca gürültülü ya da sessiz, ağır ya da hafif uçmalar da vardır. Aynı biçimde uçuş yüksekliği de oldukça değişiktir; tepeli akbaba ve kartallar çok yüksekten uçarlar; orta boy yırtıcı kuşlar, tarla kuşu yüksekten, çoğu kuşlarsa orta yükseklikten ya da alçaktan uçarlar. Kanat açıklığına oranla ağırlığı fazla olan kuşlar da çok alçaktan uçarlar. Son olarak, karinasızlar (koşucu kuşlar) uçamazlar. Bunlar kanatlarını çırparak hız kazanırlar. Ötücü kuşların melodili sesler çıkarma yeteneği vardır. Öbürleri az çok ritimli ve az çok hoşa giden, değişik ya da tekdüze sesler çıkarırlar.
PSİKOLOJİ ve ETOLOJİ
Kuşların yaradılıştan varolan davranışları (yani içgüdüsel hareketleri), belki de yalnızca topluluk halinde yaşayanböceklerin dışında, herhangi bir hayvan grubunda gözlenenden çok daha karmaşıktır. Bir çok kuş türünde, açıkça bir yararı olmayan otomatik davranışlar gözlenir. Her iki cinsiyetten olan eşlerin yaptığı çeşitli "danslar" ve diğer "çiftleşme gösterileri" ya da çiftleşmeden önce, dişinin önünde, erkekler arasında yalancıktan yapılan dövüşmeler bu türdendir. Klasik yuva yapma (kimi kez yuva, kuşlarda çok titizlikle yapılır) hareketi dışında, özellikle çeşitli renkli nesnelerle, çiçeklerle bezenmiş, bazen tümü yabani bitkilerin etli bölümleriyle yapılmış "resimlerle" süslü karmaşık yapılar da gene bu tür davranışlar sonucu oluşmuştur. Kuşların bir çok türünde, bireyler kökeni bilinmeyen özgül bir
çekimle ya da anlaşılmayan itkilerle gruplar halinde havada yaşarlar ve bu sayede toplumsal yaşam ortaya çıkar.
Kuşlarda, bilgi alışverişinin zenginliği, ses çıkarmaları, ister doğuştan bir yetenek,
ister sonradan edinilmiş (ama hep içgüdüsel hareketler yönetimi altında), isterse bireysel uğra çıkarılan seslerin çeşitliliğine bağlıdır. Bunlar, şaşırtıcı taklit yeteneğinde olan "konuşucu kuş Konuşucu kuşlarda bazı bireyler, öğrendiklerini uygulamalı bir biçimde kullanmaya yatkın (pCk orvus monedula]) olabilirler.
Her ne kadar, kuşların ruhsal durumu, genellikle, üst yapılı memelilerin, özellikle de
etçiller, yunus balığıgiller, primatlar ve insanların eriştikleri düzeye oranla çok gelişmiş gibi(özellikle her zaman papağangillerde ve kargagillerde) bireylerin şaşırtıcı ruhsal edimleri var. Koehler'in deneyleri, Lorenz'in gözlemleri birçok uzmanı şaşırtmıştır.
GÖÇLER
Özellikle, soğuk ve ılıman bölge kuşları arasında bir çok tür göçmendir; bunlar kışı çoğunlukla tropikal bölgelerde geçirirler. İlkbaharda, çiftleşme öncesinde kışlama yerlerinden yuva yapacakları yerlere göç ederler. Deniz kuşlarının göçleri çoğu kez daha düzensizdir. Göçmen kuşların yönlerini saptamaları çeşitli etkenlere bağlıdır. Karalardaki işaretler
(kıyılar, adalar, vadiler) olduğu kadar, yıldızlar ve güneş de göçmen kuşların yollarını bulmalarında etkili olur. Kızılgerdan gibi bazı türler, yerin manyetik alanına karşı duyarlıdır.
Ornitoloji
-
Kız Kuşu Türleri Nelerdir
-
Leyleklerin Göç Yolları
-
Avrupa'dan Afrika'ya Türkiye üzeri göçen kuşların rotaları
-
Ülkemizde Kuş Halkalama Çalışmaları
-
Kuş Halkalama Çalışmaları
-
Kuş Gözlem Rehberi
-
Kuşların İskelet Yapısı
-
TÜRKİYE KUŞLARI TÜR LİSTESİ
-
Kuşların Vücut Kısımları
-
Kuşlarda Eşleşme Sistemleri PDF
-
Göçmen Kuşların Yol Haritası
-
Göçmen Kuşlar Listesi
-
Hangi Kuşlar Göç Ederler ?
-
Leylekler ülkemize Ne Zaman Gelirler Ne Zaman Giderler
-
Leyleklerin göçü belgesel