Messenger - Haberci - Ribonukleik Asit mRNA
mRNA'lar, RNA-pplimeraz aracılığıyla DNA'nın kalıp olarak alınan kolundaki nukleotit dizilerinin kopya edilmesiyle elde edilen, en azından dört nukleotitten oluşmuş, tek kollu dizilerdir. Hücrede, tekrar tekrar kullanıldıklarından dolayı miktarları oransal olarak daha azdır (hücredeki tüm RMA'nın % 5'i kadardır). Polinukleotit - fosforilaz ile serbest nukleoziddifosfatlara kadar yıkılırlar.
Bu enzim, interfazda mRNA'ların tekrar tekrar kullanımlarını denetler. Ekso - nukleazlar, mRNA'ları genel olarak 3' ucundan itibaren yıkar.
Hücre tek bir işlev için programlanmamış ise meydana gelecek mRNA'lar da değişik özelliklerde olacaktır. Çünkü her biri değişik bir protein sentezini yöneltecektir.
Doğal mRNA'nın moleküler ağırlığı 5 ve 50 x 105 dalton arasındadır. Bu ise her mRNA molekülünün 1.500- 15.000 nukleotitten meydana geldiğini gösterir.
mRNA'ların kalıp aldığı DNA bir bireyin tüm hücrelerinde aynıdır. Bununla beraber farklı dokularda ve hatta aynı hücrenin içerisinde farklı mRNA'ların üretilmesi hücre farklılaşmasıyla ilgilidir. Yani DNA'ların açık bölgelerinden üretilen mRNA'lar, gerek bulunduğu hücrenin, gerekse bulunduğu dokunun özelleşmesine neden olarak hücre fenotipinin saptanmasını sağlar.
mRNA'lar, DNA'dan kalıp almasına karsın, baz dizilimi DNA'nın aynısı değildir. Çünkü DNA'nın tümü birden kalıp olarak kullanılmaz. Bununla beraber belirli bölgeleri transkript edildiği için yine de bölgesel bir benzettik, söz konusudur. Diğer RNA çeşitlerinde bu denli benzerlik gösterilememiştir.
Belirli koşullar altında DNA'nın kolları ile böige bölge birçok birlik meydana getirme yeteneğinde olmaları, mRNA'ların en önemli özelliklerinden biridir. Hibritleşme yada hibridizasyon olarak tanımlanan bu tepkime, çift kollu eylemli zincirlerin oluşmasını sağlar. Bu hibritleşme, keza rRNA ve tRNA ile de mümkündür.
Bir organizmadan, ısıtmak sureti ile tek kollu DNA'lar elde etmek mümkündür. Bu tek kol bir ağara yada diğer bir taşıyıcıya fikse (sabitleştirme) edilebilir. Aynı organizmadan yada diğer bir organizmadan elde edilen mRNA'lar, bu tek kollu DNA'lar ile, benzer komplementerleri taşımak koşuluyla eşleşebilir. Farklı yapıdaki mRNA populasyonları, bu fiksasyonu yapamazlar. Farklı organizmalar arasındaki bu DNA ve mRNA eşleşmesi, o iki organizmanın kalıtım materyalinde taşıdıkları benzer nukleotit dizilerini (bölgeleri) gösterir. Bu da evrimsel olarak benzerliklerin ortaya konması açısından önemlidir.
mRNA'lar, polizomların oluştuğu ortamlarda, ribozomlara bağlanarak (yığılarak) protein sentezinin in vitro olarak meydana gelmesini sağlar.
mRNA'ların Nakli: mRNA'lar.n/ana işlevleri olan protein sentezini yöneltmek üzere çekirdek dışındaki sitoplazmaya geçmeleri lazımdır. Polinukleotit zincirlerin yıkıcı etkilere karşı çok duyarlı olmaları nedeniyle, aktif olarak protein sentezlen-melerine katılmaları, kalıtsal materyalinibozulması açısından sakıncalı olabilirdi Bu nedenle, ara kalıplar, mRNA formunda', yani büyük bir molekülün küçük parçalan şeklinde sitoplazmaya taşınır. Hela hücrelerinde, mRNA'lar, çekirdeği, polizom yani mRNA-ribozom kompleksi şeklinde terk eder. Taşınma, endoplazmik retikulûmun üst yüzeyi boyunca olur ve bu arada zarsı yapı ola ki belirli hareketlerle yardımcı olur.
Daha sonra, mRNA'ların, hayvan hücrelerinde, çekirdeği, ribonukleoproteit
şeklinde terk ettiği (polizom şeklinde .değil) saptandı. Bunlarda, mRNA'ların çok
kesin olarak tanım[anamayan globüler proteinlerle maskelendiği bilinmektedir. Bu birlik " lnförmozom" olarak, globüler komponentler de "informomer"
olarak adlandırılır, informomerler, sedimantasyon sabitesi 30 S olan ve RNA zinciri üzerinde yaklaşık 6OO nukleotitli bir uzunlukta fikse olmuş proteinlerdir, izole edilmiş en büyük informozomlar, moleküler ağırlıkları 4 x 106 dalton olan mRNA'lar üzerinde, 20 protein partikülünden oluşmuş birliklerdir. Bu proteinlerin, protein Sentezi sırasında, mRNA'ların translasyonunda düzenleyici (regülatör) işlev gördüğü, yani mRNA'lar üzerine yığılmış bilginin, özgül olarak kapatılmasını yada açılmasını sağladığı varsayılmaktadır. Informozomun prötein-mRNA birliği, ribozomlarla temas sırasında da kalır.
mRNA'ların işlevleri: mRNA'lar, DNA'nın bir kolu üzerindeki belirli bölgelerin taşıdığı bilgiyi, belirli proteinlerin aminoasiıt dizilimini saptamak amacıyla, sitoplazmaya iletmeye yarar. Bunun için aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir.
mRNA'ların üzerindeki nukleotit Dizisinin okunması için mRNA'ların uyarılması gerekir. Çünkü okunma kendiliğinden meydana gelemez.
Okunma doğru yönde olmalıdır. Bunun için okunma yönleri (polarite=kutuplaşma) şu şekildedir:
DNA'nın okunması 3'den 5'e: Transkripsiyon
mRNA'nın sentezi 5'den 3'e: Transkripsiyon
mRNA'nın okunması 5'den 3'e: Tranglasyon
Protein sentezi NH2 - COOH' ucuna doğru: Translasyon
c) mRNA'lar, 5' ucu üzerinde translasyonun başlama noktası olarak belirli bir dizilimi taşıması gerekir. Eğer mRNA, polisijronik messenger ise, yani tek bir mRNA molekülü ayrı ayrı birçok protein molekülünü kodluyorsa, o zaman, mRNA nukleotit diziliminin içerisinde, başlama noktalarını belirleyen birçok noktanın olması zorunludur. Protein sentezleyen sistemin de bu başlama noktalarını tanıyabilmesi gerekir. Translasyonun uygun yerde durdurulabilmesi için de, mRNA'lar üzerinde bazı işaretlerin olması gerekir. Ancak bu şekilde, uygun proteinlerin sentezlenmesi sağlanabilir.
Bu dört koşul, mRNA'nın ribozomla temasa geçmesi ile gerçekleştirilir.
Genetik
-
İnsanlarda Kaç Kromozom Vardır?
-
Sık görülen mikrodelesyon sendromları nelerdir?
-
Bilim insanları kromozomları nasıl inceler?
-
Arkea'da Kromozomlar ve DNA Replikasyonu
-
DNA Onarım Mekanizmaları Nelerdir?
-
DNA hasarına neden olan etkenler nelerdir?
-
XYY Süper Erkek Sendromu - JACOB’S, Sendromu
-
Bitki doku kültürü çalışmaları ile haploid bitkiler elde edilebilir
-
Gram pozitif bakterilerden genomik DNA izolasyon protokolü
-
E. coli bakterisinden genomik DNA izolasyon protokolü
-
DNA’nın Keşfi
-
İnsan Genom Projesi Nedir ? Amaçları Nelerdir ?
-
Genomik mikrodizilimlerle ikilenme teşhisi yöntemi
-
Gen duplikasyonu ve amplifikasyonu nedir?
-
DNA ile RNA Arasndaki Farklar ve Benzerlikler Nelerdir