Mutualizm: Simbiyotik İlişkiler

Photograph by Mikael Kvist/ Moment/Getty Images

MUTUALİZM NEDİR?

Mutualizm, farklı türdeki organizmaların aralarında karşılıklı olarak yarar sağlanan ilişki olarak tanımlanmaktadır. İki farklı türün birbirleriyle etkileşime girdiği bazı durumlarda hayatta kalabilmeleri için birbirlerine tamamen güvendikleri bir simbiyonik ilişki türüdür. Parazitizm (bir taraf yarar sağlarken diğer taraf zarar görür) ve kommensalizm(bir tür ne fayda ne de zarar görür.) de diğer simbiyonik ilişki türlerindendir. Organizmalar birçok önemli nedenden dolayı mutualist ilişki içinde yaşarlar. Bu nedenlerden bazıları barınma,korunma,beslenme ve üremedir.

MUTUALİZM TÜRLERİ

Mutualist ilişki zorunlu veya fakültatif olarak kategorize edilebilir. Zorunlu mutualizmde organizmalardan birinin ya da her ikisininde hayatta kalması birbirlerine bağımlıdır. Fakültatif mutualizmde de organizmalar hayatta kalmak için birbirlerinden yararlanırlar ancak bunun için bağımlı olmazlar. Çeşitli iklim ve bitki örtülerindeki çeşitli organizmalar(bakteriler, fungiler, algler, bitkiler ve hayvanlar) arasında mutualizm ile ilgili birçok örnek görebiliriz. Genellikle mutualist işbirliği, bir tür diğer organizmalardan besin sağlarken bir diğeride başka bir hizmet alırken oluşur. Diğer mutualistik ilişkiler çok yönlüdür ve her iki türe de birkaç yararın kombinasyonlarını içerir. Yine diğer mutualistik ilişkiler başka türler içinde yaşayan bir tür içerir. Aşağıda mutualistik ilişkilerin birkaç örneği vardır.

MUTUALİSTİK İLİŞKİ ÖRNEKLERİ

Tobias Raddau/EyeEm/Getty Images

Bitki Polinatörleri ve Bitkiler: Böcekler ve hayvanlar, çiçekli bitkilerin tozlaşmasında hayati bir rol oynamaktadır. Bitki polinatörleri, bitkiden nektar veya meyve alırken busüreçte polenleri toplayıp aktarırlar.

Karıncalar ve Yaprak Bitleri: Bazı karınca türleri yaprak bitlerini sabit bir kaynak olan tatlı özsuya( yaprak bitlerinin ürettiği özsu) sahip olmak için güder. Karşılığında da yaprak bitleri karıncaları yırtıcı böceklerden korur.

Sığırkuşları ve Otlanan Hayvanlar: Sığırkuşları, büyükbaş ve diğer otlayan memelilerden kene,sinek ve di,ğer böcekleri yiyen kuşlardır. Bu kuşlar besinleri alır ve haşerelere karşı mücadele edebilmesi için hayvanları hazırlar.

Palyaço Balığı ve Denizşakayığı: Palyaçpo balıkları onları koruyan denizşakayık kollarıyla yaşar. Buna karşılık denizşakayıkları palyaço balığından temizlik ve koruma alır.

Likenler: Likenler, mantarlar ve yosunlar veya mantarlar ve siyanobakteriler arasındaki simbiyotik birleşmeden kaynaklanan karmaşık organizmalardır. Mantarlar fotosentetik algler ya da bakterilerden besin alırken algler ya da bakteriler mantarlardan besin,koruma ve stabilite alır.

Azot Ayırıcı Bakteriler ve Bakliyatlar: Azot ayırıcı bakteriler, bakliyatların emici tüylerinde yaşar ve azotu amonyağa çevirirler. Bitkide amonyağı büyüyüp gelişmek için kullanır bu sırada da bakteriye de besin ve uygun büyüme koşulları sağlar.

İnsanlar ve Bakteriler : Bakteriler besinleri sindirmeye yardım etmek için insanların ve diğer memelilerin bağırsaklarında yaşarlar. Bakteriler konaklar ve besin alırken konak hücreleri de diğer mikroplara karşı sindirim ve koruma sağlar.

MUTUALİZM: KARINCALAR VE YAPRAK BİTLERİ

George D. Lepp/Corbis Documentary/Getty Images

Bazı karınca türü tarla bitkileri ve diğer zararlıları bitki özüyle besleyen böceklerdir. Karıncalar bitki boyunca yaprak bitleri güderek onları potansiyel yırtıcılardan korur ve onları özsavunma için başlıca yerlere götürürler. Karıncalar sonra yaprak bitlerini, antenleriyle okşayarak yaprak özsuyu damlacıkları üretmek üzere uyarırlar. Bu simbiyotik ilişki içinde, karıncalar sabit bir besin kaynağı ile beslenirken yaprak bitleri koruma ve sığınma evi alırlar.

MUTUALİZM: SIĞIRKUŞLARI VE OTLANAN HAYVANLAR

Ben Cranke/The Image Bank/Getty Images

Sığırkuşları genellikle Sahraaltı Afrika savan ikliminin olduğu yerlerde bulunur. Genellikle bufalo, zürafalar, impalalar ve diğer büyük memelilerin üzerlerinde otururken görülebilirler. Otlanan hayvanların üstlerindeki böceklerle beslenirler. Enfeksiyona ve hastalıklara sebep olabileceği için keneleri, pireleri,bitleri ve diğer böcekleri ortadan kaldırır. Parazit ve zararlı böceklerin giderilmesine ek olarak, bu kuşlar yüksek sesle uyarı çağrısı yaparak yırtıcıların varlığına karşı otlanan hayvanları uyaracaktır.

MUTUALİZM: PALYAÇO BALIĞI VE DENİZŞAKAYIĞI

tunart/E+/Getty Images

Denizşakayıkları, sualtındaki kayalıklara bağlanır ve zehirli dokunuşlarıyla avlarını çarparak avlanır. Kabuklu deniz hayvanları denizşakayıklarının zehirlerine karşı bağışıktırlar ve hatta onun kolları içinde yaşarlar. Deniz canlılarıda denizşakayıklarının dokunaçlarını temizleyerek onları parazitlerden arındırır. Aynı zamanda, balık ve diğer avları, denizşakayığı çarpıcı mesafede sokarak yem gibi davranırlar. Deniz şakayığından, potansiyel yırtıcılar uzak durduğu için palyaço balıkları için de koruma sağlar.

MUTUALİZM: LİKENLER

Reschke /Oxford Scientific/Getty Images

Likenler, mantarlar ve yosunlar arasındaki veya mantarlarla siyanobakteriler arasındaki simbiyotik işbirliğinden kaynaklanan kompleks organizmalardır. Mantar, bu ikili ilişkide, likenlerin bir takım farklı biyomlarda hayatta kalmalarına izin veren ana ortaktır . Likenler çöl veya tundra gibi aşırı ortamlarda bulunabilir ve kayalar, ağaçlar bulunan topraklarda büyürler. Mantar,algler ve / veya siyanobakterilerin büyümesi için likenler güvenli bir koruyucu ortam sağlar. Algler veya siyanobakteriler fotosentez yapabilir ve mantar için besin maddeleri üretirler.

MUTUALİZM: AZOT AYIRICI BAKTERI VE BAKLAGILLER

Photolibrary/Getty Images

Bazı mutualist simbiyotik ilişkiler bir başka tür içinde yaşayan bir tür içerir. Baklagiller (fasulye, mercimek, bezelye, vb.) ve bazı azot ayırıcı bakteri türleri söz konusudur . Atmosferik azot, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılabilmesi için kullanılabilecek bir form haline getirilmesi gereken önemli bir gazdır. Azotu amonyağa dönüştürme işlemi, azot ayırma olarak adlandırılır ve çevredeki azot döngüsü için hayati önem taşır . Rhizobiyum bakterileri azot ayırımı yapabilirler ve bakliyatların emici kökelerinin (küçük büyümeler) içinde yaşarlar. Bakteriler, bitki tarafından amonyağın emilmesi ve amino asitlerin üretilmesi için kullanılır. Bitki, bakterilerin büyümesi için güvenli bir ortam ve yeterli besin maddeleri sağlar.

MUTUALİZM: İNSANLAR VE BAKTERİLER

Credit: Janice Haney Carr/ CDC

Mutualizm, insanlarla bakteriler arasında da görülür. Milyarlarca bakteri ya komensalistik olarak cildinizde yaşar ( bakterilere faydalıdır, ancak ev sahibine zarar vermez ) ya da mutualistik ilişkiler içinde olurlar. İnsanlarla mutualist simbiyoz oluşturan bakteriler , zararlı bakterilerin deride kolonize olmasını önleyerek diğer patojen bakterilere karşı koruma sağlarlar . Buna karşılık insan vücüdunda bakterilere besin maddeleri ve yaşayacakları bir yer oluşturulur.

İnsanın sindirim sisteminde bulunan bazı bakteriler de insanlarla mutualist simbiyoz yaşarlar. Bu bakteriler, sindirilemeyen organik bileşiklerin sindirimine yardımcı olurlar. Ayrıca vitamin ve hormon benzeri bileşikler üretirler. Sindirimine ilaveten, bu bakterler sağlıklı bir bağışıklık sisteminin gelişimi için önemlidir. İnsan vücüdu da bakterilerin besin öğelerine erişimi ve büyümeleri için güvenli bir yer sağlar.

Kaynak: https://www.thoughtco.com/mutualism-symbiotic-relationships-4109634

Çeviren ve Derleyen: Merve DARTAR

#mutualizm: #simbiyotik #ilişkiler