Oklu kirpi - Hystrix indica - Memeli Hayvanlar

Oklu kirpi - Hystrix indica

Fotoğraf: Ümit Malkoçoğlu

Oklu kirpi Ülkemizde Kuzey Ege'den Güneydoğu Anadolu'ya kadar ılıman bölgelerde görebilirsiniz. Kirpi ile benzerlik gösterse de akrabalıkları yoktur. Tehlike anında dikenlerini kabartır ve birbirine sürterek ses çıkarır. Şehir efsanesi olarak yayılan bilgilerin aksine asla dikenlerini fırlatmazlar. Avlanma ve yaşam alanlarının kaybı gibi nedenlerle sayıları azalan bir türdür.

Oklu kirpi, Hystricidae ve Erethizontidae familyalarını oluşturan kemiricilerin ortak adı. Yaklaşık 60–90 cm boyunda, 5–16 kg ağırlığındadırlar. Kuyrukları yaklaşık 20–25 cm'dir. Kahverengi, gri veya nadiren de beyaz renktedirler. Genellikle yalnız yaşar. Gececildirler. İyi yüzerler. Gündüzleri ininde ya da fundalıklar arasında gizlenerek dinlenirler. Çok su içerler. Tehlike anında oklarını kabartır, kuyruk dikenlerini birbirine çarparak hışırtılı bir ses çıkarırlar. Söylenenin aksine dikenlerini fırlatmazlar. Ortalama ömrü, 15-20 yıldır. Bitki kökleri, patates, soğan, kavun, yumru v.b meyveleri yiyerek beslenirler.

Oklu kirpiler, isim benzerliğine rağmen kirpi değildirler. Kirpiler erinaceomorphs ailesine mensupturlar.

Oklu kirpilerin baş renkleri açık, diğer tarafları oldukça koyu boz veya kahverengidir. Boyunları kalın, kulaklar ve gözler küçüktür. Sırt, omuz ve ense kalın ve sivri ok gibi dikenlerle (3-8 mm.kalınlık ve 15-35 cm. boyunda) kaplıdır. Vücutlarının diğer kısımları ise sert kıllarla kaplıdır. Kuyrukları, 15-16 adet, 8-12 mm. kalınlıkta, uçları koyu renkli, içi boş dikenler taşır.Ön bacakları arka bacaklarına nazaran daha kısadır. Ayakizi küçük bir cocuk ayakizini anımsatır.
Nisan ayında çiftleşirler. Erkek ve dişi uzun süre birlikte kalır ve yuvalarında çiftleşirler. 60-70 gün (dokuz hafta) süren gebelikten sonra, dişi kendi yuvasında gözleri açık ve yumuşak dikenli 2-4 yavru doğurur. Erginleşmeleri 1 yılı bulur.

Oklu kirpigiller (Latince: Hystricidae), Eski Dünya oklu kirpileri olarak da bilinir, kemiriciler (Rodentia) takımına ait bir familya.

Bu familyayı Amerika'da bulunan ağaç oklu kirpilerinden daha rahat ayırt edebilmek için Eski Dünya oklukirpileri de denilir. Dikenlerinden dolayı "kirpi" olarak adlandırılsalar da, asıl kirpigiller ile akrabalıkları yoktur. Familyanın Türkiye'de bulunan tek temsilcisi Hint oklu kirpisidir.

Oklu kirpiler, memelilerin arasında en uzun dikenlere sahip olanlarıdır. Oklu kirpilerin postunda her türlü kılları bulmak mümkündür; yumuşak yün, sert kıllar, kısa dikenler, kalın, çok elastik, uzun, kıllar ve sert, uzun oklar. Bu okların bazıları 40 cm uzunluğa varır ve 7 mm kalınlığında olurlar. Okları çok sivri olur ve yaraladığı yerin iltihaplanmasına yol açabilir.

Eskiden oklu kirpilerin oklarını gerçekten fırlatabildiklerine inanılmıştır. Bu kesinlikle yanlıştır. Ama oklarını kendini korumak için kullandığı doğrudur.

Oklu kirpilerin yaşam alanları çok farklı olabilir; yarı çöl, çalılık alanlar veya tropik yağmur ormanlarında bulunabilir.

Oklu kirpiler yerin altında yaşarlar. Bazı türler kendi kazdıkları tünellerde bazıları da başka hayvanların kazdıkları mağaralarda ve kaya aralıklarında yaşarlar. Geceleri bitkisel gıda ihtiyaçlarını gidermek için yuvalarından dışarı çıkarlar.

Genelde Afrika ve Asya'nın tropik ve subtropik bölgelerinde yaygınlardır. Güney Avrupa'da yaygın olan oklu kirpilerin insanlar tarafından getirilmiş olup olmadıkları kesin bilinmemektedir. Ama ağırlıklı olarak Güneydoğu Asya'da yaygındırlar, bu bölgelerde en çok türlerine rastlanır. Türkiye’de daha çok İskenderun çevresinde, Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Mersin, Antalya, Muğla, Aydın ve İzmir’de görülür. Bursa, Balıkesir, Kütahya ve Kocaeli’nden de görüldüğüne dair kayıtları bulunmaktadır.

Oklu kirpi türleri

    Bayağı oklu kirpi (Hystrix cristata)
    Beyaz kuyruklu oklu kirpi (Hystrix leucura)
    Afrika oklu kirpisi (Hystrix galeata)
    Güney Afrika oklu kirpisi (Hystrix africaeaustralis)
    Filipin oklu kirpisi (Hystrix pumila)
    Hint oklu kirpisi (Hystrix indica)
    Uzun oklu kirpi (Trichys fasciculata)

#kirpi #hystrix #indica