Prof.Dr. Abidin BUDAK

Türkiye biliminin öncülerinden olan ve başta doğabilimciler olmak üzere değerli hocalarımızı tanıtmaya çalıştığım yazı serisinde, bugün 73. doğum gününü kutladığımız değerli hocam, doktora babam Prof.Dr. Abidin Budak hakkında kısa da olsa bir tanıtım yazısı hazırladım. Önümüzdeki günlerde yazıyı yeni bilgilerle güncelleyeceğim. Bu vesile ile değerli hocama Allah'tan sağlıklı, mutlu, uzun ömür dilerim.

9 Kasım 1943’te Dikili (İzmir)’de dünyaya gelen Prof.Dr. Abidin Budak, ilkokul ve ortaokulu Kınık'ta, liseyi öğrenimini ise İzmir Namık Kemal Lisesi’nde tamamladı. 1965 yılında başladığı Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Tabii İlimler Bölümü’nden 1968 yılında FKB, Botanik, Zooloji ve Jeoloji sertifikalarını da alarak mezun oldu. Viyana Tabiat Tarihi Müzesi’nden ve Avrupa’nın önde gelen mammaloglarından Avusturyalı Dr. Friederike Spitzenberger’in mammaloji derslerini vermek üzere Ege Üniversitesi’ne geldiği bir dönemde yüksek lisansa başlayınca, danışman olarak Bayan Spitzenberger atandı. Felten et al. (1971, 1973, 1977) gibi Heinz Felten, Friederike Spitzenberger ve Gerhard Storch üçlüsünün birlikte yazdıkları “Zur Kleinsaugerfauna West-Anatoliens (Batı Anadolu’nun Küçük Memeli Hayvanları)” adlı üç makaleden oluşan seri gibi bazı makalelerinde örnek toplamadaki katkıları nedeniyle Abidin Hoca’ya teşekkürleri görülmektedir. Ancak ertesi yıl Spitzenberger, İzmir’den ayrılınca rahmetli Muhtar Hoca’nın önerisi ile diğer öğrencileri gibi zaten aşina olduğu herpetoloji alanında çalışmalara başlamıştır (bu açıdan benzerliğimiz var. Diğer öğrencilerinin herpetoloji alanında çalışırken, ben mammalojiye geçtim).

1969 yılında E.Ü. Fen Fakültesi Sistematik Zooloji Kürsüsü'nde asistan olarak göreve başladı. Aynı üniversitenin Zooloji Bölümü’nde Prof.Dr. Muhtar Başoğlu danışmanlığında 1972 yılında yüksek lisansını (Türkiye'de Mabuya vittata (Scincidae: Lacertilia)'nin Bireysel ve Coğrafi Varyasyonları Üzerine Araştırmalar) ve 1974 yılında doktorasını (Anadolu'da Yaşayan Lacerta laevis, Lacerta danfordi ve Lacerta anatolica'nın Taksonomik Durumları ve Coğrafi Yayılışları Üzerinde Araştırmalar) tamamlamıştır.

1975 yazında üç ay süre ile İskenderun Belen yokuşunda bulunan Deniz Piyade Okulu’nda askerliğini tamamladı. Askerlik arkadaşlarından biri kadim dostu Mehmet Kutsay Atatür idi (fotoğraf).

Ardından gittiği Almanya’da 1976-1978 yılları arasında Zoolojik Araştırma Enstitüsü ve Alexander König Müzesi’nde çalışmalarını sürdürmüştür. Alman herpetolog Wolfgang Böhme ile rudis grubu kaya kertenkeleleri hakkındaki yayın (Böhme und Budak, 1978; Budak und Böhme, 1978) bu dönemde hazırlanmıştır.

1970ler akademik çalışmalar için yoğun arazi faaliyetleri ile geçmiştir. Yurdun dört bir yanındaki örnek toplama faaliyetleri arazi biyologlarının iyi bileceği şekilde çeşitli zorluklarla doludur. Bunlardan birini yakın arkadaşı Prof.Dr. Mehmet Kutsay Atatür’ün yazdıklarından okuyalım: “Meslekdaşlığımızın getirdiği sıcaklık yanında, Abidin üniversitedeki en samimi, en iyi dostumdu, hâlâ da öyledir. Muzip tavır ve davranışları bende de her zaman karşılık bulduğundan ayrıca iyi anlaşırız. Askerliğimizi '75 yazında İskenderun Er Eğitim Alayında yedeksubay (!) olarak yapmış olmamız da dostluğumuzu pekiştirmiştir.. Adana'dan bir anı aktarayım, 70li yıllarda bir soğuk kış günü akşam kendimize ucuz bir otel bulduk, 3 kişilik oda gecesi 10 lira mı ne (çok düşük bütçeyle arazi yaptığımız yıllar), tam odayı tutacağız Abidin sobalı odanın 12 TL olduğunu keşfetti, ee, bütün gün arazide üşümüşüz zaten, 2 lira fazla verip odayı tuttuk, gittik salaş bir yerde 1-2 lokma birşeyler yiyip otele döndük, doğru odamıza, ısınmaya. Abidin yarım kutu kibrit çaktı ama gazlı sobada tık yok, aşağıyı aradık, adam "ee, gaz ekstra paraya" demesin mi, naçar birkaç lira da gaz parası verip 1-2 saat ısınabilmiştik...”.

Abidin Hoca, 1982 yılında Yardımcı Doçent, 1984 yılında Doçent, 1990 yılında ise Profesör ünvanını almıştır. Bu görevini Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı’ndan emekli oluncaya kadar sürdürmüştür.

İyi derecede Almanca bilen Prof.Dr. Abidin Budak, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı’nda uzun yıllar çalışmalar yapmış ve buradan emekli olan Prof.Dr. Seza Budak Hoca ile evlidir. Yarım asıra yaklaşan bu evlilikten Özgür ve Barış Budak doğmuştur.

1970li yıllarda Abidin Hoca, arkadaşlarıyla: (soldan sağa) Hale Pekerten, Osman Parlak ve Mehmet Kutsay Atatür

Mehmet Atatür'ün kaleminden: 1973 yılından bir anı. Ege Üniv. Doğa Tarihi Müzesi'nin ikinci müdürü olacak olan Prof. Dr. Fikret Ozansoy eski Merkez Bina yanındaki odadan bozma ilk Zooloji Müzesi'nde üniversitemizi ve Muhtar Hoca'yı ziyaret ediyor. Solda müze teknisyenimiz Sadettin Düzgün, yanında Abidin (Budak) ve Muhtar hocalar, sağda sayın Ozansoy ve taze asistan (1,5 yıllık!) bendeniz değerli müze materyalleri gerisinde poz vermişiz. O günler için en değerli materyal önde duran Nil Yumuşakkabuklu Kaplumbağasının (Trionyx triunguis) sırt kemik kavkısı (karapası). Hocanın o yıl yapmış olduğu bir yayınla kaplumbağanın ülkemizde de yaşadığı bilim dünyasına duyurulmuştu...

Omurgalı Hayvanlar, Herpetoloji, Mammaloji, Deniz Sürüngenleri ve Memelileri, Sosyal Böcekler ile Taksonomik Zooloji ve Reptil Biyolojisi konuları başta olmak üzere çeşitli lisans ve lisans üstü derslerini yıllar boyunca sürdürmüştür.

74 kışında Nil kaplumbağalarının (Trionyx triunguis) Dalaman civarındaki olası habitatlarını tespit etmek için bölgede bir araştırma gezisi yapmıştık. Gezi süresince Dalaman Devlet Üretme Çiftliğinde misafir edildik. Gezinin ilk günü çok kibar bir kişi olan çiftlik müdürü sayın bay Baybaş'ı (adını hatırlayamıyorum) "istasyondan bozma müdüriyet binasında" ziyaret etmiştik. O günün bir anısı; Veli efendi, Muhtar hoca, sayın bay Baybaş ve Abidin hoca ile.. (M. Atatür arşivi)

Hâlâ 1975-76 yılında, Aydın - Paşayaylası yöresindeki arazi çalışmasındayız. Abidin hoca karpuzu kesmiş, sade öğle yemeğimizi hazırlamış bekliyor ama Veli efendi toplanan karınca örneklerini derlerken Muhtar hocanın aklı hâlâ karıncalarda! (M.K. Atatür arşivi)

Türk Herpetolojisi’nin kurucularından merhum Prof.Dr. Muhtar Başoğlu hocadan sonra ikinci kuşak herpetologlarımızın başında yer almaktadır. Daha çok kertenkeleler üzerine araştırma çalışmaları bulunan hocam, Tarla Kertenkelesi’nin yeni bir alttürünü Prof.Dr. İbrahim Baran ile birlikte 1978 yılında tavsif ederek bilimdünyasına tanıtmıştır: Ophisops elegans basoglui Baran et Budak, 1978. Kendi adı verilen iki takson ise yine kertenkelelerden; Lacerta oertzeni budaki Eiselt et Schmidtler, 1986 (1987) (güncel geçerli adı: Anatololacerta oertzeni budaki) ve Ablepharus kitaibelii budaki Göçmen, Kumlutaş et Tosunoğlu, 1996 (güncel geçerli adı: Ablepharus budaki).

Fotoğraf: Yağmurlu bir günde Göcek'te öğrenciler ve şoförümüzle, 90 lı yıllar. Soldan sağa: Hidrobiyolog Semih Üçüncü, şoför ??, Prof.Dr. Abidin Budak, Prof.Dr. Güler Ünal, Prof.Dr. Mehmet Kutsay Atatür (M.K. Atatür arşivi).

Fotoğraf: 1990lı yılların sonunda Zooloji Kürsüsü fotoğrafçımız Osman'ın (ortada) emekli olduğu gün (soldan sağa: merhum Prof.Dr. Savaş Mater, Prof.Dr. İsmet Özel, Prof.Dr. Tuncer Katağan, Y.Doç.Dr. Ahmet Mermer, Osman Bey, Prof.Dr. Mehmet Atatür, Prof.Dr. Abidin Budak, kürsü personelinden ??, merhum Prof.Dr. Önder Deveci (M.K. Atatür arşivi).

Prof.Dr. Abidin Budak, bilimsel araştırma ve yayınları yanında pek çok öğrenci de yetiştirmiştir. Bunlar arasında doktora danışmanlıklarını yaptığı

Prof.Dr. Cemal Varol Tok (Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi), Prof.Dr. Yusuf Kumlutaş (9 Eylül Üniversitesi), Prof.Dr. Ahmet Karataş (Ömer Halisdemir Üniversitesi), Prof.Dr. Dinçer Ayaz (Ege Üniversitesi), Prof.Dr. Çetin Ilgaz (9 Eylül Üniversitesi), Y.Doç.Dr. Ahmet Mermer (Ege Üniversitesi) sayılabilir.

Yayınlarından bazıları:

Atatür, M.K. and BUDAK, A. (1982): The present status of Mertensiella caucasica (Waga, 1876) (Urodela: Salamandridae) in Northeastern Anatolia, Amphibia-Reptilia, 4: 295-301.

Baran, İ. ve BUDAK, A. (1978): Anadolu'dan yeni bir Ophisops elegans (Lacertidae, Reptilia) formu hakkında, E.Ü. Fen Fakültesi Dergisi, Seri B, 2 (2): Bornova-İzmir.

Böhme, W. und BUDAK, A. (1977): Über die rudis-Gruppe des Lacerta saxicola Komplexes in der Türkei, II (Reptilia: Sauria: Lacertidae), Salamandra (Frankfurt), 13 (3-4): 141-149 .

BUDAK, A. (1974): Türkiye'de Mabuya vittata (Scincidae: Lacertilia)'nin bireysel ve coğrafi variasyonu üzerinde araştırmalar, E. Ü. Fen Fak. İlmi Raporlar Serisi, No: 162. Bornova-İzmir.

BUDAK, A. (1976): Anadolu'da Yaşayan Lacerta laevis, Lacerta danfordi ve Lacerta anatolica'nın taksonomik durumları ve coğrafi yayılışları üzerinde araştırmalar, E. Ü. Fen Fak. İlmi Raporlar Serisi, No: 214. Bornova-İzmir.

BUDAK, A. (1980): Kaya kertenkeleleri grubuna dahil Anadolu'daki tek eşeyli formlar hakkında (Lacertidae, Reptilia), TÜBİTAK Yayınları, No: 480 (özet olarak basıldı).

BUDAK, A. (1982): Kaya Kertenkeleleri grubuna dahil Anadolu'daki tek eşeyli formlar hakkında (Reptilia: Lacertidae), TÜBİTAK Yayınları, No: 545, TBAG Seri No: 32.

BUDAK, A., Atatür, M.K. ve Göçmen, B. (2000): Omurgasızlar Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Teksirler Serisi, No: 126, E. Ü. Fen Fakültesi Baskı İşleri, Bornova-İzmir, 101 s.

BUDAK, A., Atatür, M.K., Göçmen, B. ve Akyurtlaklı, N. (2000): Omurgasızlar Sistematiği Uygulama Kitabı, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Teksirler Serisi, No: 127, E. Ü. Fen Fakültesi Baskı İşleri, Bornova-Izmir, 87 s.

BUDAK, A. und Böhme, W. (1978): Über die rudis-Gruppe des Lacerta saxicola Komplexes in der Türkei, I (Reptilia: Sauria: Lacertidae), Ann. Naturhistor. Mus. Wien, 81: 273-281.

BUDAK, A. ve Göçmen, B. (1995): Kuzey Kıbrıs Lacerta laevis Gray, 1838 (Sauria: Lacertidae) örnekleri hakkında, DOĞA-Tr. J. of Zoology, 19: 1-15

BUDAK, A. and Göçmen, B. (2000): The importance of the caudal projections in the classification of the rumen ciliates and using the taxa of forma, group and series, T. Parazitol. Derg. “Acta Parasitologica Turcica”, 24 (2): 214-216.

BUDAK, A. ve Göçmen, B. (2008): Herpetoloji (ders kitabı), 2. baskı, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, No. 194, Bornova-İzmir.

BUDAK, A., Göçmen, B., Mermer, A. ve Kaya, U. (2013): Omurgalılar Sistematiği (ders kitabı), 7. baskı, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları, No: 194, Bornova-İzmir, 268 s.

BUDAK, A., Göçmen, B., Mermer, A., Ayaz, D. ve Çiçek, K. (2006): Omurgalılar Biyolojisi Laboratuvar Kılavuzu, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No: 197, Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova-İzmir, 159 s.

BUDAK, A. ve Tok, C.V. (1995): Sık Kullanılan Zooloji Terimleri Sözlüğü, E.Ü. Fen Fak. Yayınları, No: 115. Bornova-İzmir.

BUDAK, A., Tok, C.V. ve Karataş, A. (1997): Mammoloji Laboratuvar Kılavuzu, E. Ü. Fen Fak. Yayınları, No: 121, iii+50 s. Bornova-İzmir.

BUDAK, A., Tok, C.V. ve Mermer, A. (1995): Herpetoloji Laboratuvar Kılavuzu, E. Ü. Fen Fak. Yayınları, No: 116. Bornova-İzmir.

Göçmen, B., Atatür, M. K., BUDAK, A., Bahar, H., Yıldız, M.Z. and Alpagut-Keskin, N. (2009): Taxonomic notes on the snakes of Northern Cyprus, with observations on their morphologies and ecologies, Animal Biology, 59 (1): 1-30.

Göçmen, B., BUDAK, A. ve Karataş, A. (2008a): Amfibiler, s. 162-165, in: Karataş, A., Karataş, A. ve Sözen, M. (eds.), Aladağlar’dan Bolkarlar’a Niğde’nin Biyoçeşitliliği (el kitabı), Niğde Çevre-Orman İl Müdürlügü Yayınları, No: 1, Hamle Gazetecilik ve Matbaacılık Ltd. Şti., Niğde.

Göçmen, B., BUDAK, A. ve Karataş, A. (2008b): Sürüngenler, s. 166-181, in: Karataş, A., Karataş, A. ve Sözen, M. (eds.), Aladağlar’dan Bolkarlar’a Niğde’nin Biyoçeşitliliği (el kitabı), Niğde Çevre-Orman İl Müdürlügü Yayınları, No: 1, Hamle Gazetecilik ve Matbaacılık Ltd. Şti., Niğde.

Tosunoğlu, M., Göçmen, B., Taşkavak, E. and BUDAK, A. (1999): A serological comparison of the populations of the Lacerta laevis complex in northern Cyprus and southern Turkey, Zoology in the Midle East, 19: 117-122.

Kaynaklar ve Web Sayfaları

Prof. Dr. Abidin BUDAK: http://reptile.fisek.com.tr/abidin.... (erişim tarihi: 09.11.2016).
Bayram GÖÇMEN (2013): Prof. Dr. Abidin BUDAK ve Arazi Çalışması, https://www.youtube.com/watch?v=aHP...
Bayram GÖÇMEN (2016): Kişisel web sayfası http://www.bayramgocmen.com/yayinla... (erişim tarihi: 09.11.2016).
VİKİPEDİA Özgür Ansiklopedi, Abidin Budak, https://tr.wikipedia.org/wiki/Abidi... (erişim tarihi: 09.11.2016).

Teşekkür:

Fotoğrafları kullanmama müsaade eden değerli hocam Prof.Dr. Mehmet Kutsay Atatür ve Dr. Hale Pekerten'e çok teşekkür ederim.

Prof.Dr. Ahmet KARATAŞ

#prof.dr. #abidin #budak