Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Prof. Dr. Muhtar BAŞOĞLU

---

Türkiye’nin ilk Herpetoloğu olan Prof. Dr. Muhtar BAŞOĞLU 1913’de Ödemiş (İzmir)’de doğmuştur. 1932’de İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Tabii Bilimler Bölümüne kaydını yaptırmış ve 1936’da mezun olmuştur. Askerlik hizmetini yerine getirdikten sonra aynı bölümde 1941 yılında asistan olarak göreve başlamıştır. Burada “Sur le métabolisme de la corde nerveuse du ver de tere” adlı tezi ile BAŞOĞLU Zooloji Doktoru ünvanını almıştır.
1946 yılında BAŞOĞLU, o zamanlar İstanbul Üniversitesi’nde ders veren Alman Profesör Kurt KOSSWIG rehberliğinde, Bodenheimer’ın 1944 yılında yazmış olduğu “Introduction into the knowledge of Amphibia and Reptilia of Turkey” adlı eseri Türkçe’ye çevirmiştir. Bundan sonra BAŞOĞLU Herpetolog olmaya yönelmiş ve “Experiments on the composition of the alveolar air in Testudo graeca and Clemmys rivulata” adlı eseri ile Doçent ünvanını almıştır.
Avrupa’nın değişik bilimsel herpetoloji merkezlerinde yoğun çalışmalarından sonra 1958’de Münih’den Profesör W. HELLMICH ile beraber Doğu Anadolu’da Van Gölü civarıda verimli bir araştırma gezisine çıkmıştır.
1961 yılında Prof. Dr. BAŞOĞLU Bornova-İzmir’de E. Ü. Fen Fakültesi’nin kurucuları arasında yer almış ve 1981 yılına kadar “Sistematik Zooloji Kürsüsü”nün başkanlığını yürütmüştür.
Bütün bu yıllar boyunca bilimsel çalışmaları herpetoloji konusunda olmuş ve kendi yetiştirdiği 6 Zooloji doktoru ile birlikte, Ege Üniversitesi’nde ilk “Türk Herpetoloji Merkezi”ni kurmuş ve organize etmiştir. Şimdi bu merkezin müzesinde, Türkiye’de yaşayan hemen bütün kurbağa ve sürüngen taksonlarından örnekler içeren, 20.000’den fazla bireyden oluşan, büyük ve zengin bir herpetolojik kolleksiyon mevcuttur. Günümüze kadar, yukarıda değinilen 6 doktordan birisi İstanbul Üniversitesi’ne tayin olmuş (şimdi emekli doçent), diğer 5’i profesör derecesine yükselmişler, bunlardan birisi (İ. Baran) 9 Eylül Üniversitesi’ne atanmış, geri kalan 4’ü (N. Öktem, N. Özeti, A. Budak ve M. K. Atatür) ise Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nden emekli olmuştur. BAŞOĞLU aynı zamanda Sistematik Zooloji Kürsüsü’ndeki (Günümüzde Zooloji Anabilim Dalı) “Hayvan Fizyolojisi Laboratuvarı”nın kurucusudur.
Son 20 yılında Dr. Muhtar BAŞOĞLU ve ekibi Türkiye Herpetofaunası’nı çalışmış ve bu çalışmalarının sonucunu topladığı 3 kitap yayınlamıştır. Bu kitaplar:

“Türkiye Amfibileri” (1973, Prof. Dr. N. ÖZETİ ile beraber)
“Türkiye Sürüngenleri, Kısım I, Kaplumbağalar ve Kertenkeleler” (1977), ve “Kısım II, Yılanlar” (1980)-Prof. Dr. İ. BARAN ile beraber.

Her üç kitap da yeterli düzeyde İngilizce özetler de içerecek şekilde Türkçe yazılmıştır.
BAŞOĞLU’nun en dikkat çekici eseri, şüphesiz Nil Yumuşakkabuklu KaplumbağasıTrionyx triunguis’in güneybatı Anadolu’da da varolduğu keşfiyle ilgili olanıdır, ama aynı zamanda, aşağıda verilen “bilim dünyasına kazandırdığı yeni taksonlar” listesinden de görüleceği gibi, Likya Semenderi Mertensiella luschani (günümüzde Lyciasalamandra luschani) ile de yoğun bir şekilde ilgilenmiştir.
Eremias velox suphani BAŞOĞLU & HELLMICH 1968
Mertensiella luschani atifi BAŞOĞLU 1967
Mertensiella luschani fazilae BAŞOĞLU & ATATÜR 1974
Mertensiella luscahni finikensis BAŞOĞLU & ATATÜR 1975
Mertensiella luschani antalyana BAŞOĞLU & BARAN 1976
BAŞOĞLU diğer birçok ülkeden meslekdaşları ile yaygın bir bilimsel düzeyde ve genellikle samimi kişisel ilişkilere sahipti. Aşağıdaki bilimsel isimlendirmeler onun adına tesis edilmiştir.
Anaitis basoglui LATTIN 1955 (Geometridae)
Carabus (Procerus) scrabrosus basoglui SCHWEIGER 1962 (Carabidae)
Prosicuophora basoglui PUYTORAC & ÖKTEM 1967 (Ciliophora)
Lacerta cappadocica muhtari EISELT 1978 (Lacertidae)
Ophisops elegans basoglui BARAN & BUDAK 1978 (Lacertidae)
Mertensiella luschani basoglui BARAN & ATATÜR 1980 (Salamandridae)
Cyrtodactylus basoglui BARAN & GRUBER 1982 (Gekkonidae)
Entodinium basoglui ÖKTEM & GÖÇMEN 1996 (Ciliophora)
Başoğlu her yerde herkes tarafından çok sevilen bir kişi olmuş; süregelen sessiz dostluğu, tevazuu ve ister bilimsel projelerde olsun, ister şahsi sorunlarla ilgili olsun her meslekdaşına ve talebesine elinden gelen tüm yardımı sunmadaki kararlılığı ile çok değer verilen bir kişi olarak dikkat çekmiştir. Talebeleri arasında, sadece nazik tavırları için değil, aynı zamanda etkili bir zooloji öğretimine duyduğu heves ile de çok popüler olmuştur.
1941 yılından beri BAŞOĞLU Fitnat hanımla mutlu bir evliliği sürdürmüştür, tek oğulları bir jeolog olan Dr. Şerif BAŞOĞLU’dur. 1980’lere kadar iyi olan sağlığının kötüye gitmesinde 29 Ekim 1980’de eşinin ölümü üzerine yaşadığı şokun büyük etkisi olmuştur. Prof. Dr. Muhtar BAŞOĞLU’nun 21 Şubat 1981 tarihindeki zamansız ölümü; yaşam boyunca ideali kendi kurmuş olduğu “Türk Herpetoloji Merkezi”nde etkili bilimsel çalışmalar yapabilecek ve bu işe hevesli bir zoologlar grubu yetiştirmek olan dikkate değer bir herpetolog ve isim yapmış bir hocanın meslek hayatına son vermiştir.
Prof. Dr. Muhtar BAŞOĞLU’nun Yayın Listesi
1938 (H. WINTERSTEIN ile): Über den Stoffwechsel des Nervensystems. Kongressber. XV. Internat. Physiol. Kongr. 2:232-233.

1938 (H. WINTERSTEIN ile): Resherches sur le métabolisme d'exitation du systéme nerveux. Arch. Internat. Physiol. 48:349-369.
1944 (H. WINTERSTEIN & F. ALPDOGAN ile): Untersuchungen über die Alveolarluft des Frosches. Rev. Fac. Sci. Univ. Istanbul (B ) 9: 171-180.
1945: Three species of Lacertidae, new for Turkey. Ibid. 12: 182-190.
1947: On some varietas of Vipera berus from Nort-Eastern Anatolia. Ibid. 12: 182-190
1950: Turkiye'deki zehirli ve zehirsiz yilanlari ayirt eden baslica dis vasiflar (The main morphological characters to differentiate the poisonous snakes from the non-poisonous ones in Turkey). Biyol. Mecmuasi, Istanbul 1:4-5.
1950: Turkiye'deki bacaksiz kertenkeleler (The legless lizards of Turkey). Ibid. 1:63-65.
1952: Solunuma dair basit bir deney (A simple experiment on respiration). Biyol. Dergisi Istanbul 2:109.
1952: Kurbagada kapiller dolasim (Capillary Circulation in frogs). Ibid. 2:19.
1961 (F. BILGIN ile): On some new specimens of Sand-boa, Eryx jaculus L. from Izmir (Western Anatolia). Ann. Mag. Nat. Hist. London (13) 4: 557.
1964 (S. ZALOGLU ile): Morphological and osteological studies in Pelobates syriacus from Izmir (Western Anatolia). Senk. biol. Frankfurt 45: 233-242.
1968 (W. HELLMICH ile): Eine neue Eremias-Form aus Ost-Anatolien (Reptilia, Lacertidae). Sci. Rep. Fac. Sci. Ege Univ. Bornova-Izmir No. 67, 9 pp.
1977 (I. BARAN ile): Son bulgulara göre Mertensiella luschani (Urodela, Amphibia) turunun Anadolu'daki cografi irklari (The geoegraphic races of Mertensiella luschani (Urodela, Amphibia) in Southwestern Anatolia. T.B.T.A.K. VI. Bilim Kongr., Teblig Özetleri, p. 252.
1954: Phrynocephalus helioscopus hakkinda (On Phrynocephalus helioscopus). Ibid. 4:16-17.
1954 Turkiye'nin Scincidae familyasina ait kertenkele cinsleri için bir tayin anahtarı (An identification-key for the lizard genera belonging to the family Scincidae in Turkey. Ibid. 4: 99-103.
1955 (N. OZTURK ile): Istanbul civarindaki gündüz kelebekleri için familyalara kadar bir tayin anahtari (An Identification-key for the butterflies from the Istanbul region, up to family level). Ibid. 5:74-81.
1958 (G. E. FREYTAG ile): Über ein neues Examplar von Mertensiella luschani. Zool. Anz. Leipzig 160:20-25.
1959: Disi bir bukalemun üzerinde müsahedeler (Observations on a female chameleon). Biyol. Dergisi Istanbul 9:35-37.
1959 (H. HELLMICH ile): Auf herpetologischer Forschungsfahrt in Ost-Anatolien. -D. Aquar. Terrar. Ztschr. 12:118-121 & 149-152.
1966: Gök taslarinda da canly materyal var midir? (Is there living material on meteors?). Fen Dergisi Ankara 2: 129.
1967: On a third form of Mertensiella luschani (STEINDACHNER) (Amphibia, Salamandridae). Sci. Rep. Fac. Sci. Ege Univ. Bornova-Izmir No. 44, 8 pp: 5.
1968: Turkiye'nin Eremias'lari hakkinda bugunki bilgimiz (Our present knowledge on the genus Eremias in Turkey. Proc. VI. Turkish Biol. Congr. Izmir p. 181-186.
1970 (W. HELLMICH ile): Amphibien und Reptilen aus dem östlichen Anatolia. Ibid. No. 93, 27 pp.
1970: On two specimens of Eirenis lineomaculata SCHMIDT (Colubridae, Ophidia). Ibid. No. 110, 7 pp.
1971 (N. ÖKTEM ile): Zoofizyoloji Praktikumu (Practicum of Zoophysiology). Ege Univ. Fen Fak. Kitaplar Serisi Bornova-Izmir No. 41, 86 pp.
1972 (I. BARAN ile): A new Report of Trionyx euphraticus (Trionychidae, Testudines). Ibid. No. 144, 7 pp.
1973: A preliminary report about a specimen of Softshelled Turtle from Southwestern Anatolia. Ibid. No. 172, 13 pp.
1973: Deniz kaplumbagalari ve komsu memleketlerin sahillerinde kaydedilen turler (Sea-turtles and the species recorded from the neighbouring countries). Turk. Biyol. Dergisi Istanbul 23:12-21.
1973: Guneybati Anadolu'dan elde edilen bir Trionyx numunesi hakkinda (On aTrionyx specimen from Southwestern Anatolia). IV. Bilim Kongresi, 5.-8. XI. Ankara, p. 1-3.
1973 (N. ÖZETİ ile): Turkiye Amfibileri (The Amphibians of Turkey; Taxonomic list, Distrubution, Key for Identification pp. 127-138). Ege Univ. Fen Fak. Kitaplar Serisi Bornova-Izmir No. 50, 155 pp.
1975 (M. ATATÜR ile): The subspecific division of the Lykian Salamander,Mertensiella luschani (STEINDACHNER) in Southwestern Anatolia. Compt.-Rend. XI Congr. Europ. d'Herpét., Bull. Soc. Zool. France 100, 635.
1976 (I. BARAN ile): The subspecific status of the population of Mertensiella luschani (STEINDACHNER) in the Antalya region of Southwestern Anatolia. Sci. Rep. Fac. Sci. Ege Univ. Bornova-Izmir No. 235, 13 pp.
1976 (M. ATATÜR ile): A new population of the Lycian Salamander, Mertensiella luschani (STEINDACHNER) from Finike in Southwestern Anatolia. Istanbul Univ. Fen Fak. Mecmuasi (B ) (1975) 40: 89-93.
1977: Felsefi yönden evrim kurami (Theory of evolution, from the point of view of philosophy). Ege Univ. Fen Fak. Bilimsel Söylesiler Ser., p. 51-58
1977 (I. BARAN ile): Turkiye Surungenleri Kisim I. Kaplumbaga ve Kertenkeleler (The reptiles of Turkey Part I. The Turtles and Lizards; Taxonomy and distribution, Key for identification, pp. 191-233). Ege Univ. Fen Fak. Kitaplar Serisi Bornova-Izmir No. 76, 272 pp.
1977 (I. BARAN ile): On a collection of Mertensiella luschani atifi (Amphibia, Salamandridae) from Akseki in Southwestern Anatolia. Ege Univ. Fen Fak. Dergisi, Bornova-Izmir (B ) 1: 139-144.
1977 (I. BARAN ile): Kuzeydogu Anadolu'da Lacerta agilis (Reptilia, Lacertidae)'in subspesifik durumu (The subspecific status of Lacerta agilis in Northeastern Anatolia). Ibid. 1: 349-360.
1979: The urodelan fauna of Anatolia. Biol. Gallo-Helenica 8: 325-329.
1980 (I. BARAN ile): Turkiye Surungenleri Kisim II. Yilanlar (The reptiles of Turkey Part II. The Snakes; Taxonomy and distribution, Key for identification, pp. 173-190). Ege Univ. Fen Fak. Kitaplar Serisi Bornova-Izmir No. 81, 218 pp.


Arazide katık, Amanoslar - 1970 li yıllar
Arazide katık, Amanoslar - 1970 li yıllar
Dalaman Devlet Üretme Çiftliği, 1974
Dalaman Devlet Üretme Çiftliği, 1974
Büyük İskender’in Şükran Plaketi (Gülek Boğazı-Orta Toroslar), 1974
Büyük İskender’in Şükran Plaketi (Gülek Boğazı-Orta Toroslar), 1974
Badırnaz Gölü (Dalaman)-Muğla, 1974
Badırnaz Gölü (Dalaman)-Muğla, 1974
Çine-Muğla, İncekemer, 1973
Çine-Muğla, İncekemer, 1973
Dalaman Kükürt Gölü Kanalı, 1973
Dalaman Kükürt Gölü Kanalı, 1973
Dalyanköy-Muğla Arası, 1974
Dalyanköy-Muğla Arası, 1974
Fındıkpınar yaylası-Mersin
Fındıkpınar yaylası-Mersin
Şoför Veli Akgöl, ve Öğrencilerinden, aynı zamanda Soför:) Professör Abidin Budak ile, 1970'li yıllar
Şoför Veli Akgöl, ve Öğrencilerinden, aynı zamanda Soför:) Professör Abidin Budak ile, 1970'li yıllar
Asistanı Prof. Budak ile, Çamlık-Selçuk -1970 başları.
Asistanı Prof. Budak ile, Çamlık-Selçuk -1970 başları.
İlk Doğa Tarihi Müzesi,1973
İlk Doğa Tarihi Müzesi,1973
Kargın Gölü (Dalaman), 1973
Kargın Gölü (Dalaman), 1973
Cumhuriyet Gazetesi 7 Ocak 1985, Köşe yazarı Mustafa EKMEÇİ'nin gözünden bir Doçentin Komunist oluşu.
Cumhuriyet Gazetesi 7 Ocak 1985, Köşe yazarı Mustafa EKMEÇİ'nin gözünden bir Doçentin Komunist oluşu.
Birgi’deki (Ödemiş, Bozdağ) kabristanından, 2012
Birgi’deki (Ödemiş, Bozdağ) kabristanından, 2012
Ölümünün 31nci yılında, 3ncü ve 4ncü kuşak herpetologlarca (solda Doç. Dr. Dinçer Ayaz, Sağda ben) kabristanında ziyaret - Kasım 2012
Ölümünün 31nci yılında, 3ncü ve 4ncü kuşak herpetologlarca (solda Doç. Dr. Dinçer Ayaz, Sağda ben) kabristanında ziyaret - Kasım 2012
Ölümünün 31nci yılında, yeni kuşak herpetolog adayları kabristanını ziyaret ederken - Kasım 2012
Ölümünün 31nci yılında, yeni kuşak herpetolog adayları kabristanını ziyaret ederken - Kasım 2012

Kaynak: www.facebook.com/notes/bayram-g%C3%B6%C3...og/10151254091781575


NOT: Fotoların bir kısmı Hocanın asistanlarından Prof. Dr. M. K. Atatür'e aittir.

---