Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Şişme Deneyi

---

Jel halindeki kolloid cisimlerin katı hallerini değiştirmeden su alarak hacimlerini ve ağırlıklarını arttırmaları olayına şişme denir. Her sıvı emme olayı şişme değildir, şişmede amaç hacim artışıdır.

a) Şişmenin anlamı :

Küp şeklinde tahta parçaları ve tebeşir parçaları alınarak ağırlık ve hacimleri saptanır. Değerler tabloya yazılır. Daha sonra parçalar suya atılır ve 30 dakika sonra tekrar ağırlık ve hacimleri ölçülür.

Tebeşir parçalarının ağırlıkları ................, ancak hacimleri ..................... Çünkü tebeşir porlu bir yapıya sahiptir ve suya konulunca porların arasındaki hava çıkar, yerine su girerek .................. ......... neden olur. Yani tebeşirde şişme olayı ........................, sadece sıvı emmiştir.

Tahta parçalarının ağırlıkları ve hacimleri ............... çünkü tahta parçası kuru iken miseller sıkı sıkıya bir arada tutulur, suya konunca su molekülleri miseller arasına girerek miselleri birbirinden ayırır ve böylece hacim .......................... (Burada şişme teğetsel yöndedir). Dolayısıyla tahta parçasının hem ağırlığının hem de hacminin ............................ olması tahta parçasında şişme olayının olduğunu kanıtlar.


b) Şişmenin basıncı:

Filtre kâğıdıyla kaplanmış bir cam huninin içine yarıya kadar yumuşak alçı hamuru dökülür ve içine kuru bezelye taneleri konduktan sonra tekrar alçı hamuruyla kapatılıp katılaşmaya bırakılır.

Alçı sıvasının Özellikleri:


Karışım Suyu .................1 kg alçıya 0,6,0-0,65 lt su.


Donma Sonu....................150-180 dakika


Kullanım Süresi................60 dakika


Konik şekilde donan alçı huniden çıkarılarak bir petri kabına konur ve alçıdaki ........................ alan tohumlar .......................... alçıyı parçalarlar. Bu da bize şişen cismin artan hacimle beraber bir ......................... yarattığını gösterir.

c) Şişmenin kantitatif ölçümü:

Kuru bir bitki parçasına geçirilen tek halkalardan biri çengelle tutturulur. Tahtanın ucundaki diğer halka küçük bir makaradan geçen ve uç kısmında ağırlık bulunan bir ipliğe bağlanır. Sistemdeki küçük dairenin merkezine tutturulan bir gösterge, üzerinde milimetrik bir kâğıt bulunan büyük bir daireye düşülür ve kâğıda değdiği nokta başlangıç olarak işaretlenir. Şişmesi izlenecek olan parça suya batırılır ve şişme laboratuar süresince milimetrik kâğıttaki göstergenin hareketinden izlenir. Şişme derecesi 15 dakikada bir ibrenin cetvel üzerindeki hareketinden okunarak tabloya kaydedilir ve sonuçlara göre 24 saat sonunda bir grafik çizilir.

d) Ölü dokularda şişme ile ilgili hareketler :

I - Anizotrop şişme :

Açılmış olan çam (Pinus sp.) kozalakları alınarak sıcak su içerisine bırakılır. Bir süre sonra kozalaklar ...........Çünkü kozalak pulunun iç ve dış yüzeyi değişik şişme özelliği gösterir.

Helichrysum'un (saman çiçeği) çiçek involukrumları kuru iken açıktır, sıcak suya batırıldığında su emerek hacimlerini .................. ve içeri doğru .........................

Pisum (bezelye) legümenleri alınarak sıcak suya konursa kıvrık olan legümenin ................................. görülür.

II - Ölü dokulardaki hareketlerin kağıt modellerle taklidi :

Bir saman kâğıdı tabakasından lif yönleri enine ve boyuna olan 2 şerit kesilerek soğuk suda ıslatılır. Fazla suyu bir bezle alınarak zamkla bunlar birbirine yapıştırılır ve alevde kurutulursa enine lifler fazla şiştiği için kuruyunca ............ve ..... ...... .............. görülür. Ayrıca lif yönleri çapraz olan kağıt tabakalarından 2 şerit kesilerek yukarıdaki işlemlere tabi tutulur ve bunların uzama yönleri birbirine zıt olduğundan kuruyunca ........................ bir yapı kazanırlar.

---