Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Stomaların Çalışma Mekanizması

---

Stomalardan gaz değişiminin sağlanması stomaların açılıp kapanmasıyla gerçek-leştirilir. Bu mekanizmanın çalışmasıhem stoma hücrelerinin hem de çevrelerinde-ki epidermis ve mezofil hücrelerinin turgor durumuna bağlıdır. Bu hücrelerdeki os-motik konsantrasyonun değişmesi ile oluşan difüzyon farkına bağlı olarak su, yastoma hücrelerine doğru ya da stoma hücrelerinden komşu epiderma hücrelerinedoğru hareket eder. Su komşu epidermis hücrelerinden stoma hücrelerine doğruhareket ettiği zaman stoma hücrelerinin turgor basıncıartar ve stoma porunun dahaince olan dorsal çeperi (epidermis hücreleri ile komşu olan çeper) daha kalın olanventral çeperden (por tarafındaki çeper) daha çok gerilir. Bu durum daha kalın olanventral çeperin daha konkav bir şekil almasına ve iki stoma hücresi arasında biraçıklık oluşmasına neden olur. Böylece stoma poru açılır. Aksi durumda, yani stomahücreleri turgor özelliklerini kaybedince durum tersine döner. Dorsal çeper gergin-liğini ventral çeper de konkavlığını kaybeder. Sonunda stoma hücreleri gevşek birhal alır, aradaki açıklık da kapanmış olur.Buradaki turgor durumunun sağlanması ya da kaybedilmesini sağlayan koşullarışık, su azlığı ve sıcaklıktır. Su, sıcaklık ve CO2ve O2sınırlayıcı birer faktör olma-dıkça genel olarak stomalar ışıkta açılır, karanlıkta ise kapanır. Diğer bir söylemlestomalar gündüz açık, gece kapalıdır.Bitkilerin eğer transpirasyonla (terleme) yitirdikleri su miktarı köklerle alınan sumiktarından fazla ise bitkide su sıkıntısıbaşgösterir. Bitkide su sıkıntısının başlama-sı, stoma hücreleri ile çevrelerindeki mezofil ve epidermis hücreleri arasında bir di-füzyon basınç farkı(emme kuvveti) meydana gelmesine neden olur ve bunun sonu-cu su, stoma hücrelerinden dışarıya yani epidermis ve mezofil hücrelerine doğruhareket eder. Sonuçta stoma hücrelerinin turgoru azalır ve por kapanır.Diğer koşullar sabit olmak üzere belirli bir dereceye kadar sıcaklık artışı stoma po-runun açılmasına neden olur.Bitkilerde bu değişimi sadece stomalar mı sağlamaktadır?Yaşlanmış bitki gövedeleri su ve gaz geçişine engel olan mantar dokusu ile örtülüolduğundan, iç kısımdaki canlı hücrelerin hayatsal olaylar sonucu meydana gelenartık gazların ve su buharının dış ortamla alışverişini sağlayan peridermal ve lenti-sel (kovucuk) adı verilen yapılar meydana gelmiştir.

---