TÜR KATEGORİSİNDE TRANSFERLER ve SİNONİMLİK
Doğadaki taksonlar bilim alemi içinde ilk defa tespit edildikleri zaman elde edilen ilk örneklere dayanarak morfolojik özellikleri tanımlanır ve takson isimlendirme kurallarına uygun biçimde isimlendirilir. Verilen ismin binominal olmasının yanısıra, bir tanıma sahip olması da şarttır.
• A- Aricia agestis ssp. agestis Schiff., 1775
• B- Aricia agestis ssp. asiatica Ob., 1900 (stat.n.)
• C- Aricia agestis ssp. anatolica Wt., 1910 (stat.n.)
• D-Aricia agestis ssp. afghana (Br.,1950) (stat.n.,comb.n)
• E- Aricia agestis ssp. iberica Rebel, 1960
Yukarıdaki örnekte transferler sonrasında yeni durumlar görülüyor. Bu arada (D) taksonu transfer olurken farklı isim kombinasyonu da değişmiştir. Ilk defa tanımlanırken kullanıldığı cinsten başka bir cinse transfer olursa bu yeni kombinasyon da bir defalık belirtilir. “comb. novum”. Tabii olarak, bu türe, sonradan bulunan yeni alttürler tanımlanmak şartıyla ilave edilebilir (E).
Tür kategorisinde bir takson, orjinalde tanımlandığı cinsten alınarak bir başka cinse transfer edilirse, o taksonun yazarı ve yayın tarihi, bundan sonraki yayınlarda parantez içinde yazılır. Ancak, tekrar orjinal cinse transfer edildiği takdirde, söz konusu taksonun yazar ve yayın tarihi parantezden çıkartılır.
SİNONİMLİK
Sinonim, aynı taksona verilen farklı isimler demektir. Sinonim isimler içinde tarihi en eski olanı, öncelik prensibi gereği “senior sinonim”, tarih olarak en yenisine de “junior sinonim” adı verilir. Örneğin: Sinonimlik, geçtiğimiz yüzyıllarda iletişim araçlarının henüz yaygınlaşmadığı zamanlarda sık sık ortaya çıkan bir durumdu. Dünyanın farklı yerlerinde yaşayan araştırıcılar, buldukları aynı canlıya farklı isimler vermişler ve bu şekilde yayınlamışlardır. Böylece uzun yıllar literatürde aynı canlıya verilen farklı isimler ayrı ayrı birer tür ismiymiş gibi işlem görmüştür. Ancak özellikle içinde bulunduğumuz yüzyılda familya, altfamilya, cins vb. düzeylerinde revizyon yapan araştırıcılar, bu araştırmayı yaparken tüm türleri aynı anda inceleme olanağı bulmuşlar ve farklı tür olarak nitelenen ve isimlendirilen canlıların birbirinin aynısı olduğunu görmüşlerdir.
Sinonim olarak saptanan isimlerden en eski tarihli olanı, o türün gerçek ismi olmakta, tarihi daha yeni olanlar ise sinonim olarak kabul edilmektedir. Sinonimlerin saptanması ve sıralanmasında öncelik prensibi uygulanır. Buna göre:
• Yıl üstünlüğü,
• Aynı yılda yayınlanmışsa ay üstünlüğü,
• Aynı ayda yayınlanmışsa gün üstünlüğü,
• Aynı dergide yayınlanmışsa sayfa üstünlüğü,
• Aynı sayfada yayınlanmışsa satır üstünlüğü söz konusudur. Buna göre geçerli tür, senior ve junior sinonimler sıralanmış olur.
HOMONİMLİK
Eğer farklı taksonlara aynı isimler verilirse, o zaman böyle bilimsel isimler arasında homonimlik’ten söz edilir. Taksonomide homonimlik tür, cins ve familya kategorileri içerisinde söz konusu olup birbirlerinden önemli farklarla ayrılır.
Tür grubu taksonlarında homonimlik:
Eğer tür veya alttür isimleri, ilk defa tanımlanırken, aynı cins ismi ile birlikte yazılarak yayınlanmışsa böyle tür ve alttür isimleri homonimdir.
• Hyles anatolica Rebel, 1930
• Hyles euphorbiae subsp. anatolica Wagner, 1932
Yukarıdaki örnekte görülen anatolica isimleri farklı taksonlar için kullanılmıştır. Ancak bunlar birbirlerinin homonimidir. Orjinal tanımlarında aynı cins ismi içerisinde (Hyles) kullanıldığından böyle homonimliğe primer homonimlik denir. Primer homonim isimlerden genç olanı (junior), (örnekte anatolica Wgn.) ilgili takson için geçerli isim olarak hiçbir zaman kullanılamaz. Bunun yerine, eğer varsa ilgili taksonun sinonim isimleri arasından en yaşlı olanı kullanılmalı, yoksa genç primer homonim isim yerine yeni bir isim (nomen novum) teklif edilmelidir.
Örnek: Hyles euphorbiae ssp. turcica (nom.nov) pro Hyles euphorbiae ssp. Anatolica Wagner, 1932, nec Rebel., 1930.
Taksonun adı yeni bir isimle değiştirilince, artık bu ismi teklif eden yazar ve tarihle birlikte kullanılır. Eğer orjinalde farklı cinslerde teklif edilmiş isimler, daha sonra aynı bir cins içerisine transfer edilirse, o zaman ortaya çıkan homonimlik, Sekonder homonimlik olarak isimlendirilir.
• Örnek: Papilio daplidice subsp. iranica Rebel, 1900
• Pieris glauconome ssp. iranica Bienert, 1870
Yukarıdaki iranica alttürleri farklı taksonlar için teklif edilmiş olup, birbirinin homonimi değildir. Çeşitli taksonomik nedenlerle Papilio daplidice ve Pieris glauconome türleri, alttürleriyle birlikte Pontia cinsi içerisine transfer olursa;
• Pontia daplidice subsp. iranica (Rebel, 1900)
• Pontia glauconome subsp. iranica (Bienert, 1870) şeklinde yazılır. Bu andan itibaren
de iranica isimleri birbiriyle homonim olurlar. Böyle ortaya çıkan homonimlik, sekonder homonimliktir. Bunlardan genç homonim isim değiştirilmelidir. Sekonder homonimlik geçicidir. Homonimliğe neden olan şartlar değişince, sekonder homonimlik ortadan kalkar.
Cins ve Familya Kategorilerinde Homonimlik
Homonimlik cins kategorisinde kullanılan isimler arasında da görülür. Zooloji ve botanikte kullanılan isimler birbirleriyle aynı olsalar da homonim sayılmazlar. Buna karşılık bir cins ismi örnek olarak zoolojide sadece bir defa kullanılabilir. Aynı yazılan ikinci bir isim, ilgili taksonun geçerli ismi olarak kullanılamaz. Noctua Linnaeus, 1758 [Lep.] ile Noctua V., 1800 [Aves] cins isimleri birbiriyle homonimdir. Genç olan homonim isim varsa sinonimi ile, eğer yok ise, yeni bir isim ile (nomen novum) değiştirilir.
Familya kategorisinde de homonim isimlere rastlanır. Zooloji’de örnek olarak: Axia cinsine dayalı bir lepidopter familyası “Axiidae Rebel, 1919” Axius cinsine dayalı bir Crustacea familyası ise “Axiidae Bates,1888” teklif edilmiştir. Axia ve Axius cinsleri homonim olmamasına rağmen familyaları birbiriyle homonimdir. Lepidopter familyası Axiidae yerine kullanılabilecek, üstelik daha yaşlı bir sinonim ismi vardır:
• Cimeliidae Chretien, 1916. Buna karşılık Axiidae Bates geçerlidir.
Familya isimleri, genç homonim olan bir cins ismine dayalı olarak kurulamaz. Eğer böyle bir familya ismi varsa bu isim geçersizdir. Buna karşılık, bir familya ismi genç sinonim bir cins ismine dayalı olarak kurulmuş olabilir. Ancak bu durum, söz konusu familya isminin geçerliliğini ortadan kaldırmaz.
Genel Biyoloji
-
Protista Alemi ve Genel Özellikleri
-
Hücrelerdeki farklı ve benzer yapılar
-
Ses Nedir ? Ses Nasıl Oluşur?
-
Kültürü Yapılan Fitoplankton Türleri Nelerdir?
-
Apoptoz: Programlı Hücre Ölümü Nedir?
-
Ribozom ve Protein Sentezi
-
Mikrotübüller ve İplikçikler
-
Hücre Zarları
-
Lipid Çift-Katmanın Keşfi
-
Biyoreaktör
-
Telomerler ve İnsan Telomerinin Kristalik Yapısı
-
Hücre Biyolojisinin Tarihsel Gelişimi
-
Hücre biyolojisi nedir ?
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir ?
-
Sinir Sistemi Yapısında Bulunan Hücre Tipleri ve Özellikleri Nelerdir?