Unutmak Genlerimizde Var

Son zamanlarda çok duyduğumuz bir hastalık oldu Alzheimer. Eskiden ileriki yaşlarda ortaya çıktığını bildiğimiz bu hastalık bazı faktörlerden ötürü erken yaşlarda ortaya çıkmaya başladı.

Alzheimer hastalığı tıpta “demans”(bunama) olarak tanımlanan hastalığın en sık görülen türüdür. Bu hastalık evre evre ilerliyor. Hafızayı ,okuma yazma gibi birçok fonksiyonu etkileyip davranış bozukluklarına sebep oluyor. Daha ileri seviyeler de ise damar hastalıkları, beslenme bozuklukları gibi faktörlerle birlikte ölüme kadar götürebiliyor bu hastalık. Genelde yaşlandıkça ortaya çıktığını bildiğimiz Alzheimer genetik sebeplerle orta yağlı hastalarda da görülebiliyor.
Bilim insanları Alzheimer hastalığı ile ilgili olan genleri keşfetmişlerdir. En yaygın gen apolipoprotein E (APOE) olarak adlandırılan geç-başlangıçlı Alzheimer hastalığının en yaygın çeşididir. Geç-başlangıçlı Alzheimer genellikle 65 yaşından sonra başlar. Üç farklı APOE gen türü vardır bunlar;

APOE E2: Alzheimer riskini azalttığı düşünülmektedir.
APOE E3: En yaygın gen türüdür, bu hastalık üzerinde çok bir etkisi yoktur.
APOE E4: Alzheimer riskini arttıran türüdür. E2’ye göre daha yaygındır.
En az bir APOE E4 geni Alzheimer riskinizi arttırırken, eğer iki APOE E4 genine sahipseniz hasta olma ihtimaliniz gittikçe yükselir.
APOE genleri coğrafi dağılımla da farklılık göstermektedir. Örneğin Avrupa’da kuzeye gittikçe E3’ün yüzdesi düşer, E4 ise yaygınlaşır. İsveç ve Finlandiya’da E4’ün frekansı, İtalya’dakine kıyasla üç kat yüksektir. Alzheimer hastalığına yatkın olan ailelerde, E4 geni taşımayanlar için bu hastalığa yakalanma ihtimali %20’dir ve hastalığın ortalama başlama yaşı seksen dörttür. Tek E4geni taşıyanlarda olasılık %47’ye yükselir ve yetmiş beş yaşlarında ortaya çıkar. İki E4 geni olanlarda bu olasılık %91’dir ve ortalama başlama yaşı altmış sekize düşer. Tabii ki bu E4 genine sahip her insan Alzheimer olacak diğerleri bu hastalığa yakalanmayacak demek değil.
Araştırmalar E4 genine sahip hatta iki tane E4geni olan ama hasta olmayan insanlar olduğunu söylüyor. Bu hastalığa yakalanmamıza bir tek EPOE genleri sebep olmamakta bunların yanında daha birçok çevresel ve genetik faktörlerde var. Örneğin iki E4genli beyazların, iki E4 genli siyahlara ya da İspanyol kökenlilere göre Alzheimer hastalığına yakalanma riskleri nispeten daha yüksektir. Ayrıca E4’ün etkisi erkeklere kıyasla kadınlar arasında daha ciddidir. Bunların yanında insanların meslekleri de bu hastalığa yakalanma olasılıklarını arttırabilir. Örneğin boksör ve futbolcular. Her altı boksörden biri elli yaşına geldiğinde ve Muhammed Ali dahil birçoğu ise daha erken yaşlarda Parkinson ya da Alzheimer hastalığına yakalanır. Bu kafalarına darbe alan diğer sporcular içinde geçerlidir. Hollanda’da yapılan bir araştırmada diğer sporculara kıyasla futbolcularda daha ciddi hafıza kaybına rastlandığı bulundu ve bir Norveçli araştırmacı, futbolcularda beyin hasarı oluştuğuna dair kanıtlar sundu. Bunların yanında uzun zamandır yüksek tansiyona sahip olmak, stres, hareketsizlik, sigara ve damar sertliği gibi faktörler de Alzheimer’a zemin hazırlar.

Kaynaklar: www.medikalakademi.com.tr
Saglikveyasam.com
GENOM Matt RIDLEY

Derleyen: Merve DARTAR

#unutmak #genlerimizde