Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

Böceklerde Sinir Sistemi

---

Böceklerin sinir sistemi bas içersinde özefagus üzerinde yerlesmis bir beyin ve ayni borunun altinda bulunan, beyin ile 2 yankol vasitasi ile temasta olan subözefagal ganglion ve sindirim sisteminin altinda yer alarak vücut boyunca uzanan ventral sinir kordonundan ibarettir. Beyin birlesms sekilde üç kisimdan meydana gelir.
l. Protocerebrum: petek ve nokta gözlere sinir gönderir.
2.Deutocerebrum: antenlere sinir gönderir.
3.Tritocerebrum: 2 parça halinde özefagusun altindan geçen komissur ile birbirine bagli durumdadir. Beynin diger kisimlari tek parça olmasina karsin tritocerebrum kesin olarak çifttir.
Uzun bir evrimsel gelisme sonucu orjininde agzin önünde olan beyin bugünkü böceklerde agizin üzerindedir. Protocrebrum ve Deutoserebrum özofagus üzerinde olup bu sebepten primitif prostomial beynin bir yapiti oldugu düsünülmektedir. Tritocerebrum deutocerebruma bunu takiben konnektif iplikleri ile baglandigindan ve bu baglantilarin özofagus altindan geçtiginden tritocerebrumun böcek atasina ait l. vücut segmenti yani simdi basla birlesmis olan vücut segmentine ait ganglion oldugu kabul edilmektedir. Suboesophagal gangliona gelince basta özefagus altinda yeralmis olup beyne büyük bir çift konnektifle birlesen büyük bir sinir merkezidir. Köken olarak, mandibular, maxillar ve labial segmentlere ait ganglionlarin birleserek kaynasmasindan meydana gelmistir. Bu kompoze gangliondan agiz parçalarina sinir kollari ayrilir ve bir çift konnektifle toraksa geçer. Toraks ve abdomende her segmentte ventral olarak tipik bir sinir ganglionu vardir. Bir segmentin ganglionu daha sonrakine bir çift konnektifle baglanir. Bunun tümü protoraxtan geriye uzanan bir zincir meydana getirir. Bu zincir ventral sinir kordonudur; subözofagal ganglionla boyundan geçen konnektif araciligi ile birlesir. Torakstaki ganglionlar bacak ve kanatlari kontrol eden sinirleri gönderir. Abdomene ait ganglionlar ise abdomen kaslarina ve abdomen üyelerine kollar gönderir. Stomodeal sinir sistemine gelince böceklerde sindirim sisteminin ön bölümünü, dorsal kan damarinin bir takim motorize hareketlerini kontrol eden simpatik sinir sistemi mevcuttur. (Birçok sinir kollarinin görevleri henüz tam olarak bilinmemektedir. Fakat sindirim sistemine ait tahminler gerçege daha çok uygundur. Çünkü sistemin degisik bölümleri stomodeum yanlarinda veya üzerindedir.) Stomadeal sinir sistemi merkezinin frontal ganglion oldugu kuvvetle muhtemeldir ki bu kisim beynin önünde ve tritocerebruma bir çift kolla baglanir. Frontal gangliondan geriye dogru yönelik çikan sinir özefagus üzerinde bir ganglion ve sinir sistemi ile baglanir. Occipetal ganglion denen bu grup ise stomadeumu, salgi bezlerini, tükrük bezlerini aortu ve agiz parçalarina ait kaslari idare eder.
Böceklerde organlarin merkezi sinir sistemi ile olan ilgisi çok siki degildir. Örnegin böcegin beyninden organlara ayrilan sinir kollari kesilirse böcek yine yürür, uçar, yer fakat genel olarak vücut kontrolu kaybolur. Beyin tamamen çikarilirsa yine yasar fakat örnegin agzina besin verilmedikçe yiyemez.
Beyin, böcegin genel yasayisi ve hayatsal fonksiyonlarinin düzenli bir sekilde yürütülmesinde rolü büyüktür. Görme, isitme, koklama, tatma, dokunum sinir sistemi araciliyla gerçeklestirilir. Böceklerde, koklama, tatma, dokunum, ile ilgili yapilar organlarin daha çok deri kisminda bulunur. Anten ve palpuslar duyu organlari bakimindan çok zengindir. Vücudu örten killarin dibine gelen sinir kollari nedeniyle killara dokununca vücut hareketsiz kalir. Tad alma organi agizdadir. Sivi haldeki maddeleri tadi alinir. Bu organlar kisa ve küt koniler seklindedir. Bazi böcek gruplarinda örnegin kelebek ve sineklerin bazi türlerinde bu organlar ayakta bulunur. Böceklerin bir çogu koku ve tat ayirmada insanlardan çok ileridir. Insanlarin birbirine karistirdiklari koku ve tadlari böcekler ayirtedilir; örnegin bal arilari üzüm sekeri ile sakkarini daha besini almadan ayirtedebilmektedirler. Koku alma, böcek yasaminda önemli rol oynar. Bu sayede erkek ve disi birbirini bulur. Yumurta koyacaklari ortami bulurlar. Koloni fertleri yabancilari bu yolla ayirtedebilir. Birçok böceklerin isi duygusuda vardir. Çesitli isi derecelerinin oldugu ortama koyulunca en çok tercih ettikleri kisimda toplanirlar. Neme karsi duyarlilikta ayni sekildedir.

---