Kadınlar(xx) Erkeklerden(xy) Bir Fazla X Kromozomu Taşımaktadır Hücreler Bu X Kromozomunun Anlatımının Kontrolünü Nasıl Sağlar ?
Calico kedilerinde rengin yamalı dağılımı, dişi bireylerde bir X kromozomunun rastgele inaktivasyonundan kaynaklanmaktadır.
Kadınlar XX erkeklerde ise XY kromozomu olduğu biliniyor. Eğer dişi birey üzerinde X kromozomunun iki kopyası olduğuna göre bu X kromozomunun birinin tehlike oluşturulmaması için aktif olmaması gerekir. Bu anlatılana bakılarak dişi memelilerde bulunan ve eşsiz bir mekanizma olan dozaj düzenleme bir diğer adı ise X kromozomunun inaktivasyonudur. Dişi memeliler X kromozomunun birini transkripsiyonel susturma ile susturur. Susturulan bu X kromozomuna Barr cisimciği denir. X kromozomunun inaktivasyonuna en iyi örnek Calico kedisidir.
Calico tipinde kediler çoğunlukla dişidir. Zira kedilerin renklerini belirleyen X kromozomlarıdır ve dişilerde X kromozomundan iki adet bulunmaktadır. Erkek kedilerde bir adet X ve Y kromozomu bulunmaktadır ve Y kromozomunda renk özelliği yoktur. Bunun istisnası XXY kromozomlarına sahip kedilerdir. Ancak bu kedilerin de neredeyse tamamı kısırdır.
X kromozomunda gerçekleşen bu inaktivasyon rastgele olarak gerçekleşme durumunda canlı üzerinde çeşitli sonuçlar gözlemlenebilir. X kromozomunun rastgele inaktivasyonu erken embriyonik evrede gerçekleşir. Dişi olucak bir embriyo içersinde anneden gelen X ile babadan gelen X’i taşımaktadır, bu X’lerden herhangi biri bağımsız bir seçimle rastgele seçilerek susturulması gerçekleştirilir. Bu rastgele inaktivasyonun dişi birey üzerinde bazı sonuçları vardır. Şöyle bir soruda akıllara gelebilir neden rastgele X inaktivasyonu gelişiyor? Rastgele X inaktivasyonun , plesental memelilerde , X’e bağlı mutasyonlarla başa çıkmak için ilave bir şans elde etmek için gelişir. Spesifik olarak eğer paternal X her zaman devre dışı bırakılmışsa bu tüm X kromozom gen ekspresyonunun yükünü anneye yükler , bu nedenle plasental memeliler, maternal X-kromozom mutasyonlarının yükünü hafifletmek için rastgele X inaktivasyonu geliştirmiştir. Bazı soruların cevaplandığı gibi X kromozmunun inaktivasyonu konusunda hala cevaplanmamış olan araştırılmaya devam eden ve bir umut gelecekte keşfedileceği düşünülen sorular hala vardır örneğin; hücre tam olarak X sayısını tam olarak nasıl sayar? Susturma moleküler düzeyde nasıl sağlanır ve korunur? Kodlanmayan RNA’lar neden X kromozomunun inaktivasyonu bu kadar büyük rol oynuyor? Bu gibi sorular gelecekte çözülmesi bekleniyor.
Çeviren ve Derleyen: Hatice Kurtel
KAYNAKLAR
https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:fk_7V7mx-E0J:https://en.wikipedia.org/wiki/Calico_cat+&cd=2&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
https://www.youtube.com/watch?v=veB31XmUQm8
https://www.nature.com/scitable/topicpage/x-chromosome-x-inactivation-323/
Genetik Haberleri
-
Nesli tükenen canlıların tekrar hayata döndürülmesi ve etik sorunlar
-
Mumyalardan DNA elde etme yöntemleri nelerdir?
-
Son Neandertal’in DNA’sı: 50.000 Yıllık İzolasyon ve Soy İçi Üreme
-
52.000 Yıllık Donmuş Mamut Derisinden Antik DNA Elde Edildi
-
Bu Toplu Mezar, Avrupa Genomunun Oluşumunu Aydınlatıyor
-
Tiny TnpB: Bitkiler için yeni nesil genom düzenleme aracı tanıtıldı
-
Bize Miras Kalan Neandertal DNA’sı, Otizm Duyarlılığını Etkiliyor
-
Papua Yeni Gine Yerlilerinin Genetik Adaptasyonları Keşfediliyor
-
Neolitik Dönemde Y Kromozomu Çeşitliliği Neden Azaldı?
-
Antik DNA ile Avarların Sosyal Yaşamı Ortaya Çıkıyor
-
Allopatrik türleşme nedir ? Nasıl Gelişir ?
-
Maryland’teki “Kölelerin” Yaşayan 42.000 Akrabası Bulundu
-
Araştırmacılar kediler, yunuslar, kuşlar ve düzinelerce başka hayvanın genom haritasını çıkarıyor
-
Kolombiya'da nadir görülen bir kuş türünde "gynandromorphy" gözlemlendi
-
Kurumaya dayanıklı bitkiler için genom veritabanı yayınlandı