Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

KONTRAST MİKROSKOPLAR

---

Karanlık Saha Mikroskobu: Şeffaf, boyanmamış veya boyanmış biyolojik örneklerin ve normal aydınlatmada mikroskopta görülemeyen çok küçük objelerin (kolera bakterisi, spiroketler gibi) incelenmesinde ve hareketlerinin saptanmasında kullanılır. Bu mikroskopta mikroorganizmalar, karanlık zemin üzerinde parlak görüntü verirler. Özel kondansatörler yardımıyla sağlanan karanlık sahada, alttan gelen ışık, kondansatörün ortasındaki siyah, ışık geçirmeyen bir bölge nedeniyle yanlarından girerek preparat üzerine gelir. Bu sistemde ışık tüp içine girmeyerek yanlara dağılım gösterir. Ancak, karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık, mikroskobik inceleme yapan kişinin gözüne ulaşır.

Faz-Kontrast Mikroskobu: Genellikle canlı dokuların incelenmesinde kullanılır. Boyanmamış canlı biyolojik örneklerin incelenmesinde kullanılabildiği gibi boyanmış ölü dokularda da kullanılır. Işığın farklı kırılma özelliği ile sıvı bir ortam içerisinde boyasız olarak incelenen mikroorganizmaların hücre iç yapılarının görülmesini sağlar. Klasik ışık mikroskobundan iki önemli farklı olarak özel kondansatör ve özel faz objektifleri kullanılır.
Nomarski Differensiyel Interferans Kontrast Mikroskobu: Bu mikroskoplarda kullanılan Nomarski merceklerinde canlı ve cansız objeler 3 boyutlu olarak incelenir. Floresans uygulamalarda da kullanılır. Jeolojik kullanımı da vardır.
Hoffman Kontrast Mikroskobu: Hücre ince yapılarındaki membranların gösteriminde çok kullanışlıdır. Keskin görüntüler verir.

Ultraviyole Mikroskobu: Kısa dalga boylu ultraviyole ışınları kullanılır. Ultraviyole ışınları camdan geçemediği için bu mikroskoplarda kuartz, florit ve aliminize-ayna sistemleri kullanılır. İnsan gözü ultraviyole ışınları göremediğinden görüntü fosforesans, fotografi veya elektronik scanning ile görünür hale getirilir. Nükleik asitlerin, proteinlerin incelenmesinde kullanılır. Günümüzde geliştirilerek floresans mikroskoplara dönüşmüştür.

Floresans Mikroskopu: Hem kızıl ötesi hem de mor ötesi ışınlar kullanılır. Artıkmaya başlanmıştır. Kısa dalga boyu ile ışınlandıklarında daha uzun dalga boyunda görünebilir ışınların oluşması floresans olarak adlandırılır. Floresans, doğal ve yapay olmak üzere 2 tiptir. Vit A, Vit B2, porfirinler, nükleik asitler doğal floresans veren maddelerdir. Yapay floresans ise flurokrom boyalarla sağlanır. Floresans mikroskopta, flurokrom boyalarla işaretlenmiş antikorların kullanılmasıyla hücre ve doku antijenlerinin yerleri saptanır (immünofloresans).

Konfokal Mikroskop: Floresan veya yansıtıcı problar ile işaretlenmiş kemik, beyin ve diğer benzeri dokuların oldukça kalın kesitleri, gelişmekte olan embriyolar gibi küçük organizmalar ve bütün haldeki hücre örnekleri çalışılır. Bu teknoloji araştırmacılara ulaşılabilecek en yüksek ışık mikroskobu çözünürlüğü ile hücre altı yapılar, fonksiyonları ve hücre/organizma yapısının temiz bir şekilde görüntülenmesini sağlar. Bu işlem tek veya çoklu işaretlenmiş örneklere uygulanır. Konfokal mikroskobun avantajı tek bir plandan gelen ışığı toplayabilmesidir (Konfokal=Aynı odağa sahip olan).

Elektron Mikroskobu: Elektron kaynağı olarak ısıtılmış tungsten bir filamandan çıkan ve vakum içinde hızlandırılmış elektron demeti kullanılır. Elektronlar camı gecemediğinden cam mercek içermezler. Elektrostatik ve elektromanyetik alanlar kullanarak büyütme sağlanır. Transmisyon (geçirimli-TEM) elektron mikroskobu tipinde ultratomla alınan nanometre kalınlığındaki kesitlerin 2 boyutlu olarak hücre iç detayları gözlenir. Cismin görüntüsü 1 milyon kez büyütülerek floresans ekranda izlenir. Scanning (taramalı-SEM) de ise ince kesit alınmasına gerek yoktur ve 3 boyutlu olarak hücre yüzey topografisi hakkında bilgi edinilir. Objeleri 100 000 ya da daha fazla büyütebilir. Sanayide de çok kullanılır (Tekstil ipleri, yün özellikleri, lastik, porselen sanayi gibi).

X-ışınları Mikroskobu: Bu mikroskopta vakum kullanılmaz. Bir çok biyolojik materyal optik mikroskoplarla ve X-ray difraksiyonu ve elektronmikroskop gibi daha yüksek çözümleme güçlü mikroskoplarla çalışmak için çok küçüktür. Canlı hücreler ve çok küçük biyolojik partiküller için çok kısa süreli yoğun x-ışınları lazer atışının kullanılmasına 2000’li yıllarda başlanmıştır. 1 nm’den küçük moleküller ve atom yapılarının aydınlatılmasında kullanılır. Optik mikroskoplarla izlenemeyen çok küçük tek hücreli organizmalar (örn.500 nm den küçük olan picoplankton) bu mikroskopla incelenebilmektedir.
Ayrıca; yakın alan mikroskobu, elektron probe mikroanalizer, scanning prop mikroskobu, scanning tunneling mikroskobu ve atomik kuvvet mikroskopları da geliştirilmiştir ve cismin yüzeyindeki atom ve moleküllerinin 3 boyutlu görüntüsü elde edilir.
Histolojik Gözlemleri Kaydetme: Yapılan gözlemler kaydedilmelidir. Kayıtlarda dokuların yapısı için nitel terimler kullanılmalıdır. Nitel ifadelerle de doku alanı, hacmi, sayıları kesin ve karşılaştırmalı terimlerle ifade edilmelidir. Gözlemler fotograflanmalıdır.

---