Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

ISI VE DİĞER FİZİKSEL YÖNTEMLERLE STERİLİZASYON

---

Sterilizasyon işlemi fiziksel ve kimyasal yöntemlerle yapılabilir. Bu yöntemlerin maliyeti ve uygulanabilirlik açısından üstünlükleri ve eksiklikleri söz konusudur. Sıcak, soğuk, kuruluk, ışınlar, elektrik akımı, sonik-ultrasonik titreşimler, yüksek basınç, osmotik değişikler ve filt rasyon yöntemleri fiziksel yöntemler olarak sıralanabilir. Ancak ençok kullanılan fiziksel yöntem ısıdır. Ekonomik, kolay uygulanabilir ve güvenilir özelliktedir.

Isı ile sterilizasyonNemli ısı ile sterilizasyona.1. Basınçlı buharlaa.2. Basınçsız buharlab. Sıcak su ile sterilizasyonb.1. Kaynatma

b.2. Tindalizasyon

ISI İLE STERİLİZASYON

Etki mekanizması doğrudan doğruya hücre proteinlerini koa gule etmek suretiyledir. Isı ile sterilizasyonda ısı derecesi, ısının etki zamanı, ortamdaki nem derecesi, mikroorganizmaların içerisindeki su miktarı, pH, osmotik basınç gibi etmenler sterilizasyon üzerine etkilidir. Ortamda nem olması, mikroorganizma içerisinde %50 oranında su bulunması pH derecesinin nötrden uzaklaşıp asit veya alkaliye kayması, ısı ile sterilizasyonu olumlu yönde etkiler.

 

BASINÇLI BUHAR İLE STERİLİZASYON OTOKLAV denen aletlerde uygulanır (Ünite 2

Resim 3'e bakınız). 121°C de 1.5 atmosfer basınç altında ve 15 dakika bekletilmekle sterilizasyon sağlanmışolur. Otoklavda bu ısıve basınç altında bozulmayacak malzeme ve besi yerleri steril edilir. Basınçsız buhar ile sterilizasyonda ise 100°C de yarım saat sterilizasyon için yeterlidir. Dezenfeksiyon için ise bu süre 5-10 dakikadır.

KURU SICAK HAVA İLE STERİLİZASYONDA ortamda nem bulunmadığından sterilizasyon daha uzun süre almaktadır. Bu amaçla Pasteur (Pastör) fırınları (=Sterilizatör) kullanılır. Genel olarak 175°C de bir saat, 140°C de ise 3 saat sterilizasyon için yeterlidir. Bu yöntem ile cam ve metal aletler içlerine nemin ulaşamadığıyağlar ve tozlar (talk) bu yöntemle sterilize edilir. Besiyerleri ve sıvılar kuru sıcak hava ile sterilize edilmezler. Öze gibi laboratuvar gereçleri ise alevde yakılarak sterilize edilebilir.

Çok yüksek ısıda kısa sürede de sterilizasyon mümkündür. Bu tekniğe ultra high temperature (UHT) adı verilir. Bir sıvıyı 135-150°C kadar aniden ısıtıp, bu ısıda 4 saniye tutulduktan sonra aniden soğutma uygulanmasıdır. Sütler bu yöntemle sterilize edilebilirler.

Süzme İle Sterilizasyon

FİLTRASYON ile sterilizasyona sıvı maddelerin sterilizasyonunda başvurulur. Özellikle diğer sterilizasyon yöntemleri ile bozulabilen maddeler için kullanılır. Kimyasal maddeler, sterilizasyondan çok dezenfeksiyon için kullanılır. Etilen oksit 10.8°C nin altında sıvı, üzerinde ise gaz halinde bulunan bir maddedir. Bu madde gaz durumunda olduğu zaman çok irritan ve toksiktir. Etilen oksit çok etkin olup sporları bile öldürebilir. Bu yöntem ile steril edilen aletlerde her hangi bir hasar oluşmaz.

Işınlar İle Sterilizasyon

IŞINLAMA ile sterilizasyonda en çok kullanılan ışınlar ultraviyole (U.V.), X ışınlarıve gama ışınlarıdır. U.V. ışınları daha çok odaların sterilizasyonunda kullanılır. Bu ışın camdan geçmez ve göz retinasına zararlıdır. Gama ve X ışınlarının elde edilmeleri oldukça pahalıdır.Protez, sentetik kalp kapakçıkları ve cerrahi malzeme gibi özel malzemelerin sterilizasyonunda kullanılır.

Steril edilen alet ya da maddenin bu özelliğini uzun süre koruyabilmesi için sterilizasyon işleminden önce hazırlık yapılmalıdır. Bunun için makas, pens, bistüri gibi aletler kalay kağıtlarına, ambalaj kağıtlarına veya sık dokunmuş bez kılıflara sarılır. Deney tüplerinin ağızları iyice kapatılmış şekilde steril edilir.

Sterilizasyon Amacıyla Kullanılan Maddeler

Etilen Oksit İle Sterilizasyon: Etilen oksit 10.8 °C nin altında sıvı, bunun üzerinde gaz durumunda olan , saf halde çok zehirli, tahrişedici ve patlayıcıözellik gösterir. Bu nedenle ticari olarak saf halde bulunmaz. Karbondioksit gazı ile karışımları satılmaktadır. Belirli ısı, nem, basınç ve sürede otoklav veya benzeri aletler içerisinde uygulanır. Aletin iç hacmi kullanılması gerekli etilen oksit miktarını doğrudan etkiler. Bir litre alet hacmi için 500 mg etilen oksit, 58 °C, %40 relatif nem altında 4 saat süre ile iyi bir sterilizasyon sağlanır.Etilen oksit normalde naylonun içine geçebilir ve hiç bir zarar vermez. Sterillenecek aletler öncelikle naylon kapla dış ortamdan hava almayacak şekilde ambalajlanır. Daha sonra etilen oksit otoklavı içerisine yerleştirilir.

Etilen oksit otoklavı çalıştırılırken uyulması gerekli kuralları şöyle sıralayabiliriz.

■Sterillenecek malzeme aralıklı olarak gaz geçişi kolayca sağlanacak şekilde otoklav içine yerleştirilir.■Otoklavın kapakları sıkıca kapatılarak içerideki hava vakumla emdirilir

■İstenilen miktarda nemi oluşturacak havanın otoklav içine girmesi vana yardımıyla sağlanır.

■Sterilizasyon için hesaplanan miktarda etilen oksit gazı otoklav içine verilir.

■Sterilizasyon için öngörülen ısı oluşumu sağlanarak zaman ayarlaması yapılır.■

Bu süre sonunda otoklav içindeki gazın tümü vakum ile boşaltılır. Isıya dayanıklı olmayan polietilen, plastik, kauçuk aletler gibi maddeler etilen oksit ile steri lazson sağlanarak kullanılır.

Gluteraldehit: Pratikde %70 izopropil alkoldeki %2 gluteraldehit eriyiği kullanılır. Bu sulandırım 10 saat süreyle uygulandığında bakteri sporlarını da ortadan kaldırarak sterilizasyon sağladığı kabul edilir. 3-5 Dakikalık uygulamaları dezenfeksiyon amacıyla kullanılır. Hazır lanan solüsyon 15 gün süre ile etkinliğini korumaktadır.

%70 lik alkolde %8 formaldehit 18 saat süreyle uygulandığında ve %6 -10 stabilize hidrojen peroksit 6 saat süreyle uygulandığında sporlar üzerine öldürücü etki gösterdiği kabul edilmektedir.

Sterilizasyonun Kontrolü

Bu amaçla, kimyasal ve biyolojik ayıraçlar kullanılır. kimyasal ayıraçlar Brown sterilite tüple ri ve ilaçlıyapışkan bantlardır. Brown tüplerindeki sıvının rengi ısıile etkileşim sonucu kırmızıdan yeşile döner. İlaçlı yapışkan bantlar (otoklav bandı) ısı ile etkileşerek daha koyu renk oluşumuna neden olur. Ayrıca biyolojik yöntemler ile ısıya dayanıklı bakteri sporlar kullanı larak kontrol gerçekleştirilebilir. Bakteri sporlarıözel tüplerde otoklavın ortasına ısıve buharın yeterli ulaşabileceği şekilde yerleştirilir. Sterilizasyon uygun yapıldığında tüm sporların ölmüş olması gerekir. Bu durumun gerçekleşmesinin kontrolü, mikrobiyoloji laboratuvarında araştırılmalıdır. Bu bakterilerin üretilmemesi durumunda, sterilizasyon işleminin yeterli olduğuna karar verilir. Sporlu bakterinin üremediğine karar verebilmek için 7 gün beklenil mesi gerektiğinden pratik bir yöntem değildir.

---