Niemann-Pick hastalığı nedir?
Bu hastalık ilk olarak Niemann tarafından hepatosplenomegali, progresif mental ve motor retardasyonu olan 18 aylık bir kız çocukta tanımlanmıştır.
Niemann-Pick hastalığı tıp terimleri sözlüğünde doğuştan sfingomiyelinaz enzimi eksikliğine bağlı olarak gelişen karaciğer, dalak, kemik iliği ve lenf düğümlerinde sfingomiyelin birikimi ile belirgin kalıtsal metabolik hastalık olarak tanımlanmaktadır. Yapmış olduğum bazı literatür taramalarında hastalığın ayrıntıları ile ilgili elde ettiğim bilgileri sizlerle paylaşmak istedim.
Niemann-Pick hastalığı (NPH), değişen derecelerde karaciğer-dalak büyüklüğü ve ilerleyici psikomotor gerilikle belirgin, otozomal çekinik geçişli bir lipit depo hastalığıdır. (Wraith 2002).
Başka bir tanıma göre ise Niemann-Pick hastalığı lizozomlarda sfingomiyelin (SM) ve sekonder olarak kolesterolün biriktiği bir lipid metabolizma bozukluğudur.
Hastalık ilk olarak Niemann tarafından hepatosplenomegali, progresif mental ve motor retardasyonu olan 18 aylık bir kız çocukta tanımlanmış, Pick ise hastalığın karışan diğer antitelerden ayırdedilmesini sağlamıştır (Swaiman ve Ashwal 1999).
Crocker ve Farber 1958 yılında heterojen bulgular gösteren bu hastalığı dört sınıfa ayırmışlardır Yani Niemann-Pick hastalığı dört sınıfa ayrılmıştır (Pentchev ve ark. 1995)
Niemann-Pick tip A ve B'de sfingomiyelinaz eksikliği gösterilirken, Niemann-Pick tip C ve tip D'de ise sfingomiyelinaz değerleri normal veya normale yakın sınırlardadır.(Wraith 2004)
Niemann-Pick Tip A ve B'de sfingomyelinaz eksikliği gösterilirken, Niemann-Pick Tip C ve Tip D'de ise sfingomyelinaz değerleri normal veya normale yakın sınırlardadır. Daha sonra yapılan çalışmalarda NPC'de eksojen kolesterolün intrasellüler metabolizmasında bozukluk olduğu ve esterleşmemiş kolesterolün lizozomlarda birikimi sonucu klinik tablonun ortaya çıktığı gösterilmiştir(Vanier ve ark. 1991).
Niemann-Pick Tip A en sık görülen bir form olup ilk belirtiler 3-9. aylar arasında ortaya çıkar. Sıklıkla ilk tespit edilen bulgu hepatosplenomegalidir. İlave olarak ilerleyici mental ve motor gerilik, maküler dejenerasyon, gözde kiraz kırmızısı lekesi ve konvülziyon görülür. Niemann-Pick Tip B'de organomegali belirgin olmakla birlikte nörolojik bulgu yoktur. NPC çeşitli klinik fenotiplerle karşımıza çıkabilir : (Swaiman ve Ashwal 1999) Geç çocukluk çağında ortaya çıkan hepatosplenomegali, oftalmopleji, ataksi ve demansla karakterize olan ve genellikle ikinci dekatta ölümle sonuçlanan klasik form; (Pentchev ve ark. 1995) hipotoni ve motor retardasyonla karakterize erken infantil tip; (Vanier ve ark. 1991) hızlı ilerleyen fatal neonatal karaciğer hastalığı; (Menkes 2000) psikoz ve demansın belirgin olduğu erişkin varyant. Niemann-Pick Tip D ise klinik olarak NPC'ye benzerse de daha yavaş seyir göstermektedir. Yeni tanımlanan Niemann-Pick Tip E ise erişkinlerde görülür, nörolojik tutulum yoktur ve enzim eksikliği gösterilememiştir.
Genetik, klinik ve biyokimyasal heterojeniteye sahip hastalığın altı tipi tanımlanmıştır: Tip A-Akut nöronopatik form, Tip B-Kronik visseral form, Tip C-Kronik nöronopatik form daha iyi tanımlanmış formlardır. Tip A tüm hastaların %85’ini oluşturur (Schuchman 2007,Wasserstein ve ark 2004).
Niemann-Pick hastalığında sıklıkla nörolojik ve gastrointestinal sistem bulguları, büyüme-gelişme geriliği, göz bulguları, nadiren de solunum sistemi, cilt ve kardiyak bulgular görülür. Tanı, sfingomyelinaz aktivitesinin tespiti ve Niemann-Pick hücrelerinin kemik iliği incelemesinde gösterilmesi ile konur (Schuchma 2007, Crocker ve Farber 1958).
Niemann-Pick A, B, C ve D çeşitleri olan bu hastalık bebeklerde karaciğer ve dalak büyümesi olarak görülür. Niemann-Pick A tipi nörolojik sıkıntıları da beraberinde getirir. Yetişkinlerde görülen Niemann-Pick B tipinde ise nörolojik sıkıntılar görülmez ancak kilo alma ve kemik sorunlarına neden olur.
Niemann-Pick C tipinin belirtileri ise Kas dokusunda zayıflık, beslenme ve görme gibi sorunlarla kendini gösterir.
Niemann-Pick A ve B tipi 250.000 kişide 1 görülürken, C1 ve C2 tipi de 150.000 kişide 1 görülmektedir.
Niemann-Pick A ve B Tipi hastalıklara SMPD1 genindeki mutasyonlar neden olur. Bu gen, asit sfingomiyelinaz adlı bir enzimin üretilmesinden sorumludur.
NPC1 veya NPC2 genindeki mutasyonlar, C tipi Niemann-Pick Hastalığına neden olur. Bu genlerden üretilen proteinler, lipitlerin hücreler içerisindeki hareketinde görevlidir.
Niemann-Pick Tip C otozomal resesif geçişli bir hastalıktır. NPC1 olarak adlandırılan genetik loküsün 18. kromozomda yerleştiği ve NPC olgularının %95'inden sorumlu olduğu yapılan çalışmalarda gösterilmiştir (Carstea ve ark. 1993). NPC2 minör hastalık loküsü olarak tarif edilmektedir ve NPC olgularının %5'inden sorumlu olduğu saptanmıştır (Millat ark.1999).
Hastalığın henüz kesin bir tedavisi olmamakla birlikte çeşitli tedavi yöntemleri denenmektedir. Nbutidildeoksinojirimisin (NB-DNJ ) gibi glikosfingolipid biosentez inhibitörlerinin hayvan modellerinde
nöronal glikosfingolipid birikimini önlemede etkili olduğu gösterilmiştir (Platt ve ark. 2000). NB-DNJ halen Gaucher hastalarında uygulanmakta olan ve NPC tedavisinde de umut verici olarak görülmektedir (Andersson ve ark. 2000). Kemik iliği ve karaciğer transplantasyon tedavileri ile periferik dokularda lipid depo anormallikleri kısmen azaltılmış, fakat progresif nörodejenerasyon engellenememiştir (Hsu ve ark. 1999). Hastalığın tedavisinin gelecekte genetik defektin düzeltilmesi ile sonuçlanacak gen terapisi ile sağlanacağı umut edilmektedir (Ünay ve ark.2003).
Kaynak:
1.Wraith JE. Lysosomal disorders. Semin Neonatol 2002; 7: 75-83.
2.Wraith JE. The clinical presentation of lysosomal storage disorders.Acta Neurol Taiwan 2004; 13: 101-6.
3 http://www.ahmetgnc.com/wp-content/uploads/2012/03/Niemann-Pick-Hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.pdf
4.Schuchman EH.The pathogenesis and treatment of acid sphingomyelinase-deficient Niemann-Pick disease. J Inherit Metab Dis 2007; 30: 654-63. doi: 10.1007/s10545-007-0632-9.
5.Wasserstein MP, Desnick RJ, Schuchman EH, et al. The natural history of type B Niemann-Pick disease: results from a 10-year longitudinal study. Pediatrics 2004; 114: 672-7. doi: 10.1542/peds.2004.0887.
6.Crocker AC, Farber S. Niemann-Pick disease: a review of eighteen patients. Medicine (Baltimore). 1958; 37:1-5
7. Zorlu P, Uçar Ş, Yararlı N, Demirçeken F.Niemann-Pick hastalığı tip A ve tip B: İki olgu sunumu. Marmara Medical Journal 2014; 27: 54-7 DOI:10.5472/MMJ.2013.02845.2
8.Swaiman, K.F., Ashwal, S.: Pediatric Neurology.3rd. edition, St Louis, Missouri 1999, p.447-449.
9.Pentchev, P.G., Vanier, M.T., Suzuki, K.,Patterson, M.C.: Niemann Pick type C: A cellular
cholesterol lipidosis. Editory Charles RS, Arthur LB, William SS, David V :The metabolic andmolecular bases of inherited disease. Vol 2,1995, 2625-2629.
10 Vanier, M.T., Rodriguez-lafrasse, C., Rousson,R., Duthel, S., Harzer, K., Pentchev, P.G., Revol,
A., Lousiot, P.: Type C Niemann Pick disease:Biochemical aspects and phenotypic heterogeneity. Dev Neurosci 13:307-314, 1991.
11.Menkes, J.H.: Metabolic disease of the nervous system, in Textbook of Child Neurology, 6th ed. LWN, Philadelphia, 2000, p. 33-169.
12.Ünay B., Vurucu S., Akın R.,Kürekçi E.,Gül D., Gökçay E., Niemann-Pick Tip C Hastalığı, Gülhane Tıp Dergisi 45 (3) : 271 - 273 (2003)
13. Carstea, E.D., Polymeropoulos, M.H., Parker, C.C., Detera-Wadleigh, S.D., O'Neill, R.O.,
Patterson, M.C., Goldin, E., Xiao, H., Straub, R.E., Vanier, M.T., Brady, R.O., Pentchev, P.G.:
Linkage of Niemann Pick disease type C to human chromozome 18. Proc. Natl. Acad. Sci. USA 90:2002-2004, 1993.
14. Millat, G., Marcais, C., Rafi, M.A., Yamamoto, T.,Morris, J.A., Pentchev, P.G., Ohno, K., Wenger,
D.A., Vanier, M.T.: Niemann Pick C1 disease: the 11061T. Substituation is afrequent mutant allele
in patients of Western European descend and correlates with a classic juvenile phenotype. Am. J. Hum. Genet. 65:1321-1329, 1999.:
15. Platt, F.M., Reinkensmeier, G., Dwek, R.A., Butters, T.D.: Extensive glycosphingolipid depletion
in the liver and lymphoid organs of mice treated with N-butyldeoxynojirimycin. J. Biol. Chem. 272:19365-19372, 2000.
16. Andersson, U., Butters. T.D., Dwek. R.A., Platt, F.M.: N-butyldeoxygalactonojirimycin: a more selective inhibitor of glycosphingolipid biosynthesis than N- butyldeoxynojirimycin, invitro and invivo. Bio. Chem. Pharmacol.59: 821-829, 2000.
17. Hsu, Y.S., Hwu, W.L., Huang, S.F., Lu, M.Y., Vhen, R.L., Peng, S.S.F., Lin, K.H.: Niemann Pick disease type C (a cellular cholesterol lipidosis) treated by bone marrow transplantation. Bone marrow transplant. 24: 103-107, 1999.
© Biyologlar.com
Sağlık Haberleri
-
Sivri sineklerin neden olduğu bazı hastalıklar
-
Dang humması nedir? Nasıl bulaşır ?
-
Uyku apnesi nedir?
-
Narkolepsi Nedir?
-
Çiçek Aşısının Keşfi: Tarihte Bir Dönüm Noktası ve Küresel Sağlık Başarısı
-
Çocukluk Döneminin Meydana Getirdiği Sık Görülen Hastalıklar ve Önleyici Sağlık Tedbirleri
-
Salgınların İzinde: Tarihin Dönüm Noktaları ve İnsanlığın Mücadelesi
-
"Kızamık Aşısının Keşfi: Hastalığın Kontrolünde Bir Dönüm Noktası"
-
Siyah Ve Yeşil Çay İçmenin Sağlığımıza Faydaları
-
Beyin ölümü ne anlama geliyor? Bilim, yaşamın sonunu nasıl tanımlıyor?
-
Virüsler hücreler arası iletişimi bozarak bağışıklık sistemini atlatıyor
-
Bağırsak bakterilerinin kilo almayla ilişkisi var mı?
-
Maymun çiçeği virüsü
-
Akciğer Kanseri
-
Kleefstra sendromu del(9q34)