Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

HOMONİMLİK NEDİR

---

Eğer farklı taksonlara aynı isimler verilirse, o zaman böyle bilimsel isimler arasında homonimlik’ten söz edilir. Taksonomide homonimlik tür, cins ve familya kategorileri içerisinde söz konusu olup birbirlerinden önemli farklarla ayrılır.

Tür grubu taksonlarında homonimlik:

Eğer tür veya alttür isimleri, ilk defa tanımlanırken, aynı cins ismi ile birlikte yazılarak yayınlanmışsa böyle tür ve alttür isimleri homonimdir.

• Hyles anatolica Rebel, 1930

• Hyles euphorbiae subsp. anatolica Wagner, 1932

Yukarıdaki örnekte görülen anatolica isimleri farklı taksonlar için kullanılmıştır. Ancak bunlar birbirlerinin homonimidir. Orjinal tanımlarında aynı cins ismi içerisinde (Hyles) kullanıldığından böyle homonimliğe primer homonimlik denir. Primer homonim isimlerden genç olanı (junior), (örnekte anatolica Wgn.) ilgili takson için geçerli isim olarak hiçbir zaman kullanılamaz. Bunun yerine, eğer varsa ilgili taksonun sinonim isimleri arasından en yaşlı olanı kullanılmalı, yoksa genç primer homonim isim yerine yeni bir isim (nomen novum) teklif edilmelidir.

Örnek: Hyles euphorbiae ssp. turcica (nom.nov) pro Hyles euphorbiae ssp. Anatolica Wagner, 1932, nec Rebel., 1930.

Taksonun adı yeni bir isimle değiştirilince, artık bu ismi teklif eden yazar ve tarihle birlikte kullanılır. Eğer orjinalde farklı cinslerde teklif edilmiş isimler, daha sonra aynı bir cins içerisine transfer edilirse, o zaman ortaya çıkan homonimlik, Sekonder homonimlik olarak isimlendirilir.

• Örnek: Papilio daplidice subsp. iranica Rebel, 1900

• Pieris glauconome ssp. iranica Bienert, 1870

Yukarıdaki iranica alttürleri farklı taksonlar için teklif edilmiş olup, birbirinin homonimi değildir. Çeşitli taksonomik nedenlerle Papilio daplidice ve Pieris glauconome türleri, alttürleriyle birlikte Pontia cinsi içerisine transfer olursa;

• Pontia daplidice subsp. iranica (Rebel, 1900)

• Pontia glauconome subsp. iranica (Bienert, 1870) şeklinde yazılır. Bu andan itibaren

de iranica isimleri birbiriyle homonim olurlar. Böyle ortaya çıkan homonimlik, sekonder homonimliktir. Bunlardan genç homonim isim değiştirilmelidir. Sekonder homonimlik geçicidir. Homonimliğe neden olan şartlar değişince, sekonder homonimlik ortadan kalkar.

Cins ve Familya Kategorilerinde Homonimlik

Homonimlik cins kategorisinde kullanılan isimler arasında da görülür. Zooloji ve botanikte kullanılan isimler birbirleriyle aynı olsalar da homonim sayılmazlar. Buna karşılık bir cins ismi örnek olarak zoolojide sadece bir defa kullanılabilir. Aynı yazılan ikinci bir isim, ilgili taksonun geçerli ismi olarak kullanılamaz. Noctua Linnaeus, 1758 [Lep.] ile Noctua V., 1800 [Aves] cins isimleri birbiriyle homonimdir. Genç olan homonim isim varsa sinonimi ile, eğer yok ise, yeni bir isim ile (nomen novum) değiştirilir.

Familya kategorisinde de homonim isimlere rastlanır. Zooloji’de örnek olarak: Axia cinsine dayalı bir lepidopter familyası “Axiidae Rebel, 1919” Axius cinsine dayalı bir Crustacea familyası ise “Axiidae Bates,1888” teklif edilmiştir. Axia ve Axius cinsleri homonim olmamasına rağmen familyaları birbiriyle homonimdir. Lepidopter familyası Axiidae yerine kullanılabilecek, üstelik daha yaşlı bir sinonim ismi vardır:

• Cimeliidae Chretien, 1916. Buna karşılık Axiidae Bates geçerlidir.

Familya isimleri, genç homonim olan bir cins ismine dayalı olarak kurulamaz. Eğer böyle bir familya ismi varsa bu isim geçersizdir. Buna karşılık, bir familya ismi genç sinonim bir cins ismine dayalı olarak kurulmuş olabilir. Ancak bu durum, söz konusu familya isminin geçerliliğini ortadan kaldırmaz.

---