Biyologlar - Biyolojiye Gerçekçi Yaklaşım

BİTKİSEL DOKULAR

---

I ) BİTKİSEL DOKULAR:

A-) BÖLÜNÜR DOKU= Hücreleri küçük, çekirdekleri büyük, sitoplazmaları fazla, kofulları küçük ve az sayıda, hücre arası boşluk yok, hücre çeperleri ince, devamlı bölünebilen hücrelerdir, metabolizmaları hızlıdır.
1- Birincil Bölünür Doku (Primer Meristerm): Bitkinin kök ve gövde ucunda bulunur. Boyuna uzamayı sağlar. Kökte kaliptra, gövdede genç yapraklar tarafından korunur. Bölünür doku geliştikçe dermatojenden epidermis, periblemden korteks, pleromdan merkezi silindir oluşturur.
2-İkincil Bölünür Doku(Seconder Meristerm): Bölünmez dokuların tekrar mitoz bölünme yeteneği kazanmasıyla oluşur, böylece kambiyum ve mantar kambiyumu (fellogen) oluşur. Kambiyum kök ve gövdede bulunur. Ilıman bölgelerdeki çok yıllık iki çenekli bitkilerde, ilkbaharda büyük hücreler, sonbaharda küçük hücreler oluşur. Bölünür mantar doku, bitkide mantarlaşma oluşturarak bitkinin dış etkenlerden korunmasını sağlar.

B-) BÖLÜNMEZ DOKU=Hücreleri büyük, sitoplazması az, kofullar büyük, çekirdekleri küçük,hücre arası boşluk var, çeperleri kalındır.

1- Temel Doku(parankima doku): Kök ve gövdenin korteksinde, yaprağın mezofil tabakasında bulunur. Çekirdekleri büyük, ince çeperli, bol sitoplazmalı, kofulları küçük, canlı hücrelerdir.
a- Özümleme Parankiması: Yaprakların mezofil ve genç gövdede bulunur. Bol kloroplast taşır. Bu doku fotosentez yapımında görevlidir. Mezofil tabakası palizat ve sünger parankiması olarak 2ye ayrılır. Palizat hücreleri silindirik,epidermisin altında sık ve düzenli olarak dizilmiştir. Sünger hücreleri düzensiz dizilmiş ve aralarında boşluklar vardır.
b- İletim Parankiması: fotosentez yapan dokularla iletim demetleri arasında bulunur. Bu iki doku arasında su ve besin taşınmasını sağlar. Kloroplastı yoktur.
c- Depo Parankiması: kök, gövde, meyve ve tohum gibi organlarda bulunur. Su ve besin depolar.
d- Havalandırma Parankiması: Su ve bataklık bitkilerinde bulunur. Kök ve gövdedeki parankima hücreleri arasında boşluklar oluşturur. Böylece hava depolanmasını sağlayarak gaz alışverişi kolaylaşır.

2- Koruyucu Doku: Bitkide kök, gövde, yaprak ve meyvelerin üzerini örter. Tek ya da çok sıralı hücrelerden oluşur. Hücreleri kalın çeperli ve klorofilsizdir. Kara bitkilerinde su kaybını önlemede önemli görev yapar. İçte bulunan dokuları dış etkenlere karşı korur.
a-Epidermis: Kök, genç dal ve yapraklarının üzerini örten canlı dokudur. Tek sıra hücrelerden oluşur. Bu hücreler çok büyük kofullu,az sitoplazmalıdır. Güneş ışığının yaprağın altına iletilmesini sağlar. Bazı epidermis hücreleri, dışa doğru uzayarak tüyleri oluşturur. Tek hücreli olanlara basit, çok hücreli olanlara bileşik tüy denir. Tüyler kökten emme, sarmaşıkta tutma, ısırgan otunda savunma, nanede salgılama gibi görevler yapar. Bazı epidermis hücrelerinin dışı kalınlaşarak kutikula adı verilen koruyucu bir tabaka oluşturur. Kutikula bitkinin su kaybını azaltır. Bazı bitkilerde kutikulanın üzeri mumsu maddelerden oluşmuş tabakayla örtülerek su kaybını en aza indirir. Bu tabakaya kutin tabakası denir. Yaprak ve genç gövdedeki bazı epidermis hücreleri farklılaşarak stoma veya gözenek adı verilen fotosentez yapabilen hücrelere dönüşür. Stoma, su kaybını ve gaz alışverişini sağlar. Stomalar kara bitkilerinde yaprağın alt epidermisinde, su bitkilerinde üst epidermiste bulunur.
b-Mantar Doku: Çok yıllık bitkilerin kök ve gövdelerinin üstünde bulunur. Epidermisin parçalanmasıyla oluşur. Mantar dokunun hücreleri ölüdür. Hücrelerin içi su geçirmeyecek şekilde hava ile doludur. Mantar dokuda gaz alış verişini sağlayan yapı, kavuçuklardır. Kavuçuklar, gövde yüzeyinde ince yarıklar veya yuvarlak kabartılar halinde bulunur. Yaprak sapı ile gövde arasında oluştuğunda su ve besinin yağrağa geçişine engel olur. buda yaprak dökümüne neden olur.

3- Destek Doku: Bitkilere şekil ve destek veren dokulara denir. Hücrelerde selüloz çeper desteklik görevi yapar Otsu bitkilerde ayrıca turgor basıncıda desteklik görevi görür. Çok yıllık odunsu bitkilerde iletim demetleri de desteklik işine yardımcı olur.
a-Pek Doku(kollenkima): Gövde yaprak ve yaprak sapında görülür. Canlı hücrelerden oluşur. Kalınlaşma hücre çeperinin köşelerinde ise köşe kollenkiması, her tarafında olursa levha kollenkiması adını alır. Örn; begonya köşe, mürver ağacı levha kol. görülür.
b-Sert Doku(sklerankima): sitoplazma ve çekirdekleri kaybolmuş, tüm çeperleri kalınlaşmış ve ölmüştür. Örn; keten, kenevir, sarımsak gibi bitkilerde mekik şeklinde lifli sert doku hücreleri vardır. Ayva ve armutta çekirdeğe yakın taş hücrelerinden oluşan sert doku bulunur. Fındık ve ceviz kabuğunda, mum çiçeğinde taş hücreleri bulunur.

4- İletim doku: İletim dokuda su ve organik madde taşınır.
a-Odun Boruları: hücreler arasındaki çeperler erimiştir. Ölü hücrelerden oluşur. Odun borularının görevi su ve suda erimiş tuzları taşımaktır. Kökteki emici tüylerle topraktan alınan su, bitkinin diğer organlarına taşınır. Taşıma aşağıdan yukarı tek yönlüdür ve soymuk borularına göre hızlıdır. Odun borularında iletimi sağlayan güçler; kılcallık, kök basıncı, terlemedir.
b-Soymuk Boruları: tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur. Hücreler arasındaki çeper tamamen erimiştir. Bu yüzden kalburlu borular adınıda alır. Soymuk borularının yanında arkadaş hücreleride bulunur. Bu borularda besin taşınır. Soymuk borularında madde iletimi çift yönlüdür. İletim yavaş gerçekleşir.

5- Salgı Doku: Hücreleri canlı, bol sitoplazmalı, büyük çekirdekli ve küçük kofulludur. Çeperleri incedir. Tek tek yada gruplar halinde diğer dokular arasına dağılmıştır.
a-Hücre İçi Salgılar: Salgılar hücre içinde birikir. Zamanla stop. kaybederek içi salgıyla dolu olarak kalırlar.
b-hücre dışı salgılar: salgı hücrede oluşur. Daha sonra hücre dışına atılır.
c-Salgı Boruları: Birkaç salgı hücresi uzayarak salgı borusu haline gelir. Salgı bor. içinde süte benzer bir salgı bulunur.
Çiçekteki bal özü adı verilen salgılar tozlaşmayı sağlar. Reçine ve tanen gibi maddeler salgılar. Bitkiyi çürümeye ve mikroorganizmalara karşı korur. Böcekçil bitkilerdeki salgılar sindirimi salgılar. Isırgan otundaki yakıcı salgılar, korumayı sağlar.

---