Halkalı Solucanlar
Denizlerde tatlı sularda ve karada yaşarlar. Trocophora larvası görülür. Genellikle vücut uzun ve segmentlidir. Segmentler iç kısmında enine bölmelere ayrılmıştır. Sölomları mezoderm orijinli ve şizosöl tiptedir.
Nefridium ve nefridium kanalları vardır. Bunlar boşaltım ürünleri ve üreme hücrelerini birlikte dışarı atarlar. Embriyo gelişimlerinde ektoderm mezoderm ve endoderm tabakaları bulunabilir. Vücudun dış kısmında esnek bir kutikula altında halka ve boyuna kas tabakaları bulunur. Hidrostatik iskeletleri vardır. Vücut yüzetinde seta (kıl benzeri çıkıntılar) bulunabilir. Sinir sisteminde bir baş gangliyonu ventralde 2 sinir şeridi ve her segmentte 1 çift gangliyon vardır. Kapalı kan dolaşım sistemine sahiptir. 9000 dolayında türü vardır. Birçoğu mikroskobiktir. Megascolex cinsinin boyu 4 metreye ulaşabilir. Polychaeta Oligochaeta (Toprak solucanının ait olduğu sınıf) ve Hirudinea (Sülükler) olmak üzere 3 sınıfı vardır.
Larva şekli : Trocophora larvası Polychaeta sınıfına özgüdür. Vücut oval veya yuvarlaktır. Ağzın ön tarafındaki sil çelengine "Prototroch" arka kısmındakine ise "Metatroch" denir. Ayrıca başka sil grupları da vardır. Bunlardan apikal plaka üstündeki sil demeti duyu bölgesidir.
Başkalaşım : Larvada ağzın arka tarafında kalan bölgede ardarda oluşan mezoderm blokları (somit) gövde segmentlerini oluşturur. Sonra bu segmentlere ait sölom keseleri oluşur ve larva gelişerek ergin hale gelir. Ağzın ön kısmındaki bölge ise protostomiumu (ilkel baş) meydana getirir.
Erginlerde vücut şekli : Vücut uzun ve segmentlidir. Segmentli yapı vücut içinde de belirgindir. Çeşitli organ sistemleri her segmentte tekrarlanır. Bu yapı özellikle Polychaeta sınıfında belirgindir. Baş (protostomium = acron) ve anüsü taşıyan pijidium bölgesi segmentsizdir Segmentli yapı gövde bölgesine özgüdür.
Beslenme : Polychaeta sınıfı üyeleri genellikle yırtıcı kornivordur. Oligochaeta sınıfının tüm üyeleri ise herbivordur. Bağırsağın dorsalinde içe doğru olan çöküntüye "Tiflosöl" denir. Hirudinea (sülükler) sınıfı iç parazittir. Kan emerken pıhtılaşmayı önleyen "Hirudin" maddesi salgılarlar.
Su düzenlenmesi ve boşaltım : Az bir kısmı vücut yüzeyi büyük bir kısmı ise nefridiumlarda sağlanır. Genellikle her segmentte 1 çifttir. Sayısı gruplara göre değişir. İç kısımları kapalıdır ve söloma açılır. Diğer ucu bağırsağa veya vücut yüzeyindeki açıklıklara bağlıdır. Bir segmentte başlayan nefridium kanalı bir sonraki segmentten dışarı açılır.
İskelet ve hareket : Vücudun dış yüzeyi kutikula ile örtülüdür. Alt kısmında halka ve boyuna kas tabakası yer alır. Hareket vücut duvarına ait kas sistemiyle sağlanır. İskelet aygıtı hidrostatik tiptedir. Yüzücü Polychaeta'da parapodlar (ilkel etsi küt bacaklar) ile setalar sülüklerde ise vantuzlar harekete yardımcı olur. Segmentlerin kasılmasıyla oluşan peristaltik dalgalanma vücut boyunca iletilir. Polychaeta ve Oligochaeta'da setalar destek organıdır. Hareket esnasında zemine tutunarak geriye kaymayı önler.
Sinir sistemi ve duyu organları : Ön tarafta bir beyin bir serebral ganglion ve buradan vücut sonuna uzanan 2 ventral sinir şeridi bulunur. Ventral sinir şeritleri her segmentte enine sinirlerle bağlanır ve bir çift ganglion oluşturur. Birçok türde dev aksonlar vardır. Çeşitli duyu organları mevcuttur. 3 sınıfında da hormon salgılanan nörosekresyon hücreleri bulunur.
Solunum : Genellikle vücut yüzeyinde difüzyonla yapılır. Bazı cinslerde solungaçlar vardır. Alma emini türü vücudun arka kısmını akciğer gibi kullanır. Polychaeta'dan Arenicola ve Nephthys cinslerinde parapodların arasında dallanmış ve ince çeperli solungaçlar yer alır.
Dolaşım ve sölom : Polychaeta ve Oligochaeta'da sölom her segmenti kaplayan sıvı dolu keseler halindedir. Sölom mezoderm orijinli periton zarıyla kuşatılmıştır ve her segmentte enine perdelerle bölmelere ayrılır. Her segmentteki kese bağırsağı asılı tutan dorsal ve ventral zarlarla iki keseye bölünür. Hirudinea'da sölomun büyük kısmı parankima ve konnektif doku kaplıdır. Kapalı dolaşımları vardır. Vücut boyunca uzanan bir dorsal bir ventral damarla bunları birbirine bağlayan halka (lateral) ve kılcal damarlar mevcuttur. Lateral damarlar 7. ve 11. segmentlerde bulunurlar. Toplam 5 çifttir. Bunlar çok fazla kontraktil olduklarından kalp görevi görürler. Kanın hareketi kasılabilen damarlar ve vücut kasları ile sağlanır. Lumbricus'ta (Toprak solucanı) bazı halka damarlar genişlemiştir ve lateral kalp görevi görürler. Kan dorsal damarda arkadan öne ventral damarda ise önden arkaya akar. Damarlarda kanın geri akmasını önleyen kapakçıklar vardır. Halkalı solucanların küçük formlarında kan renksizdir. Büyük kısmında ise hemoglobin veya yeşilimsi renkte pigment bulunur.
Üreme : Polychaeta gonadlar birçok vücut segmentinde arka arkaya oluşurlar. Gametler nefridium vücut duvarının delinmesi ya da bağırsak yoluyla dadışarı atılır. Oligochaeta'da spermler vücudun 10. ve 11. segmentinde yumurtalar ise 13. segmentindedir. Gametler nefridiumlarla atılır. Alma ve Eutyphoeus gibi cinslerde sperm iletimini sağlayan penis bulunur. Hirudinea da hermafrodittir. Penis veya diğer fışkırtma organları bulunabilir.
Eşeyli Üreme : Polychaeta'da döllenme vücut dışında olur. Maksimum verimin alınabilmesi için birçok yapısal ve fonksiyonel değişiklik olur. Birçok türünde "Atok" denen ve üreme yeteneği olmayan fertler oluşur. Üreme sırasında atok bir seri yapısal değişiklikler geçirerek gonadları taşıyan ve hareketli olan "Epitok" denen fertler halini alırlar. Atok fertlerden epitok fertler oluşurken başın şekli segmentlerin büyüklüğü parapod ve setaların yapısı değişir. Oligochaeta'da çiftleşme karşılıklı döllenme ile olur. Ergin solucanlarda 31. veya 32. - 37. segmentler arasında kalan deri kısmı halka şeklinde kalınlaşır ve burada mukus bezleri gelişir. Buna "Klitellum" denir. Klitellum solucanların çiftleşme esnasında birbirine yapışmasını sağlar ve aynı zamanda yumurtaların etrafını da jelatinimsi bir madde çıkararak bir "Kokon halkası" oluşturur. Sülüklerde yumurtalar çiftleşmeden birkaç gün veya ay sonra bırakıldığından spermler bu süre içinde dişi ferdin vücudunda depo edilir.
Eşeysiz Üreme : Özellikle Polychaeta ve Oligochaeta sınıfının birkaç akuatik türünde parçalara ayrılarak yeni fertler (stolon) oluşur.
Annelida Şubesinin Sınıflandırılması
I. Sınıf : Polychaeta
Birkaç formu hariç tümü denizlerde yaşar. Ayrı eşeylidirler. Gonatlar ve nefridiumlar vücut boyunca her segmentte tekrarlanır. Baş bölgesi 2'ye ayrılır. Ağzın üstünde olan protostomium kısmı gözler antenler ve bazı duyu organalrını taşır. Arkasındaki peristomium bölgesi ise yanlarda ve altta ağız kenarlarını oluşturur. "Peristomal cirri" denen çıkıntılar taşır. Polychaeta'yı diğer gruplardan ayıran en önemli özelliklerden biri "Parapod" denen ilkel ayakların bulunmasıdır. Parapodlar gövde segmentlerinin yanlarından vücut duvarının dışa yapmış olduğu eklemsiz etsi çıkıntılardır. Her parapod esas olarak bir dorsal kol (Notopodium) ile bir ventral koldan (Neuropodium) oluşur. Her kolun içinde ona desteklik sağlayan 1 veya daha fazla "Acicula" denen kitin çubuk bulunur. Dorsal kolun dorsalinde ventral kolun ventralinde "Cirrus" denen birer uzantı bulunur. Notopod ve Neuropodların şekli gruplar arasında farklılıklar gösterir. Ayrıca parapodların uç kısımlarında çok sayıda seta bulunur.
Cins : Nersis
Vücutları birbirine benzeyen çok sayıda segment taşır. Acicula ve setaları taşıyan iyi gelişmiş parapodları vardır. Yutaklarında çeneler ve dişler yer alır. Başta duyu organlarına ait yapılar bulunur.
II. Sınıf : Oligochaeta
Tümünde vücut aynı yapı büyüklükte segmentlerden oluşur ve bölgelere ayrılmamıştır. Parapodları yoktur. Az sayıda setalar taşır. Protostomium belirgindir. Yemek borusuna bağlı "Calciferos bezi" taşırlar. Bu kez vücuda giren fazla Ca ve CO3 iyonlarını birleştirerek bağırsaklardan atar. Hermafrodittirler. Gonatlar belirli segmentlerde toplanmıştır. Üremeyle ilgili olan "Clitellum" denen yapı bulunur. Bu yapı dışarı bırakılacak olan yumurtaları içine alan "Kokon"u oluşturur.
Cins : Lumbricus
III. Sınıf : Hirudinea (Sülükler)
Vücutları fazla segmentli gibi görünmesine rağmen 34 segmentten oluşmuştur. Acanthobdella cinsi hariç diğerlerinde gerçek segmentler arasında enine perdeler parapodlar ve setalar kaybolmuştur. Protostomiumunilk 2 segmenti ile vücudun son 7 segmenti değişikliğe uğrayarak 2 vantuz oluşur. Konukçudan emilen kanı içine alan tüp şeklindeki küçük bir boşluk hariç sölomun büyük kısmı mezenşimle doludur. Hermafrodittirler. En küçük türü 1cm.dir. Acanthobdella peledina türü Hirudinea ve Oligochaeta arasında bir vücut yapısı gösterir.
Cins : Hirudo (Sülük)
Parazitoloji
-
Parazitizm tipleri nelerdir ?
-
Parazitlerin vücuda giriş yolları nelerdir?
-
Parazitlerin bulaşma yolları nelerdir ?
-
Parazitliğin (parasitismus’un) çeşitleri
-
TATARCIK MÜCADELESİ
-
Tatarcıkların Biyoekolojisi Üzerine Bilgiler
-
Tatarcıkların Genel Entomolojik Özellikleri
-
Türkiye'de Bulunan Tatarcık Türleri
-
Leishmania ve sağlık açısında önemi
-
TATARCIKLAR ÜZERİNE GENEL BİLGİLER
-
Parazit Vektör Ekolojisi ve İlişkili Faktörler
-
Türkiye'de sıtmanın durumu
-
Avrupa'da sıtmanın durumu
-
Sıtmanın biyolojisi ve epidemiyolojisi
-
Sivrisineklerin Sağlık Açısından Önemi